Μια συνήθεια που καλά κρατεί για δεκαετίες και πλέον θεωρείται αποδεδειγμένα απειλητική για την υγεία μας. Μήπως φέτος είναι η ευκαιρία μας να πάρουμε “διαζύγιο” από τον επικίνδυνο αυτό σύντροφο και να κερδίσουμε χρόνια ζωής;
του Ραζμίκ Αγαμπατιάν
Ο Τζέημς Ντην ποζάρει αθάνατος με ένα ράθυμο τσιγάρο στις άκρες των χειλιών του, ο Τσε Γκεβάρα εκπνέει τον καπνό του πούρου του μέσα από μαυρόασπρες φωτογραφίες, ο Λούκυ Λουκ στρίβει ένα άφιλτρο με τη “βοήθεια” της Ντόλυ και ο Φρόιντ, απορροφημένος στις σκέψεις του, τινάζει μηχανικά το πούρο του.
Διαφορετικά πρόσωπα και προσεγγίσεις, με κοινό σημείο μια συνήθεια που κάποτε ήταν κατ΄ εξοχήν ανδροκρατούμενη και ταυτιζόταν με την αρρενωπότητα, τη γοητεία και την περιπετειώδη φύση του άνδρα. Αποσπασματικά κομμάτια αυτού του μύθου συντηρούνται έως σήμερα, παρόλο που η σύγχρονη τάση τείνει να απορρίψει το κάπνισμα ως δελεαστικό χαρακτηριστικό ενός ατόμου.
Άλλωστε, αν είμαστε καπνιστές, θα έχουμε αντιληφθεί ότι λαχανιάζουμε ή κουραζόμαστε εύκολα, βήχουμε –ειδικά όταν ξυπνάμε, ακούμε “γατάκια” στο στήθος μας–, έχουμε ταχυπαλμίες, ατονία, κιτρινίζουν τα δόντια μας (σε βαριές περιπτώσεις και τα δάχτυλά μας), κρυολογούμε συχνά, μας ενοχλεί ο λαιμός μας και η αναπνοή μας απέχει πολύ από το να χαρακτηριστεί ως “δροσερή”.
Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, στις μέρες μας ένας καπνιστής γνωρίζει πολύ καλά το τι συνεπάγεται αυτή η συνήθεια για τον οργανισμό του. Όσο παράλογο και αν φαίνεται, η προβολή των βλαβερών συνεπειών του καπνίσματος μέσα από ιατρικές επισημάνσεις, εντατικές αντικαπνιστικές καμπάνιες και με τις γραπτές προειδοποιήσεις στα πακέτα των τσιγάρων, πεισμώνει τον καπνιστή. Και προκαλεί την πιο συνηθισμένη άμυνα: την άρνηση.
Η Πανευρωπαϊκή Αντικαπνιστική Εκστρατεία, με την απαγόρευση του καπνίσματος σε δημόσιους και επαγγελματικούς χώρους, τουλάχιστον βοηθά στην ελάττωση του αριθμού των τσιγάρων, αλλά από την άλλη δε λύνει το πρόβλημα αφού, κατά πολλούς, οδηγεί σε κοινωνικό αποκλεισμό των καπνιστών.
Διότι η διακοπή του καπνίσματος είναι προσωπική υπόθεση και, για να είναι αποτελεσματική, πρέπει να αποτελεί συνειδητή απόφαση, επισημαίνουν οι ειδικοί.
Στο άδειο μου πακέτο…
Αν ρωτήσεις κάποιον γιατί ξεκίνησε το κάπνισμα, οι πιθανότερες απαντήσεις που θα πάρεις είναι “για να δείχνω ‘προχώ’”, “για χάρη της παρέας” ή “στον στρατό”. Που σημαίνει ότι το τσιγάρο έμοιαζε να τονώνει την εικόνα του ανδρισμού στα αγόρια και της χειραφέτησης στα κορίτσια στην πρώτη νεότητα. Όμως, ο λόγος για τον οποίο αρχίζει κανείς το κάπνισμα είναι τελείως διαφορετικός από εκείνον για τον οποίο το συνεχίζει.
Από τη στιγμή που κάποιος εθίζεται στον καπνό, ουσιαστικά έχει πειστεί πως η νικοτίνη τού προσφέρει από χαλάρωση μέχρι διέγερση και από αυτοπεποίθηση έως καλή συντροφιά.
Πόσο εύκολο, όμως, είναι να διακόψουμε τη σχέση με αυτό το “φιλαράκι”; Το 60% των καπνιστών στην Ελλάδα το θεωρούν εξαιρετικά δύσκολο. Όμως, το 99% εκείνων που τα κατάφεραν δηλώνουν ότι, τελικά, η όλη προσπάθεια ήταν πολύ ευκολότερη από όσο την περίμεναν.
Η μοναδική λύση στο ζήτημα της εξάρτησης, εξηγούν Πνευμονολόγοι, ειδικευμένοι στη διακοπή καπνίσματος, είναι να εμπεδώσουμε δύο πράγματα: πρώτον ότι το οργανικό σύνδρομο στέρησης από τη νικοτίνη είναι εξαιρετικά ήπιο και διαρκεί λίγα 24ωρα. Δεύτερον, ότι η ψυχολογική εξάρτηση από το τσιγάρο είναι το πιο βασικό και ουσιαστικό εμπόδιο στην προσπάθειά μας.
Η αυταπάτη του καπνού
Έχοντας μυθοποιήσει τα “οφέλη” που μας προσφέρει το τσιγάρο, είναι δύσκολο (αλλά όχι ανέφικτο) να το αποσυνδέσουμε από την καθημερινότητά μας. Θεωρούμε ότι χωρίς αυτό δεν μπορούμε να σκεφτούμε, να αποδώσουμε, να αντέξουμε, να ξεδώσουμε, να γελάσουμε, να επικοινωνήσουμε, να μονολογήσουμε με τον εαυτό μας, να έχουμε τον έλεγχο της ζωής μας.
Έτσι, αν μας πουν ότι δεν θα καπνίσουμε για οκτώ ολόκληρες ώρες, το πιο πιθανό είναι να πάθουμε από παροξυσμό έως υστερία. Όμως, οι ίδιοι σταματάμε το κάπνισμα όταν κοιμόμαστε, τρώμε, πετάμε με αεροπλάνο, κάνουμε σεξ ή πηγαίνουμε σινεμά. Αξίζει, λοιπόν, να αναρωτηθούμε αν είναι τόσο “θαυματουργό” όσο νομίζουμε.
Να έχουμε υπ’ όψιν ότι η νικοτίνη εγκαθιδρύει στον οργανισμό μας τον ρυθμό της αναπλήρωσης ανά δεκάλεπτο, εικοσάλεπτο ή ημίωρο, θέτοντας σε δεύτερη μοίρα τους άλλους βιολογικούς ρυθμούς. Το κάπνισμα, λοιπόν, ανακουφίζει το σώμα μας από τη σύντομη στέρηση μεταξύ τσιγάρων, με αποτέλεσμα να ερμηνεύεται αυτή η ικανοποίηση ως ένα ευχάριστο αίσθημα χαλάρωσης, επιβάλλοντάς μας συνήθειες ή συμπεριφορές που να το δικαιολογούν. Επομένως, θα πρέπει να μπούμε στη διαδικασία να αναθεωρήσουμε και να ξεπεράσουμε όλα όσα χρησιμοποιούμε ως άλλοθι για να καπνίσουμε.
Όπως σκωπτικά αναφέρει ο Όσκαρ Ουάιλντ στο “Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι”, το κάπνισμα είναι η απόλυτη μορφή της τέλειας απόλαυσης. Είναι εξαίσιο, φίνο και σε αφήνει ανικανοποίητο. Τι άλλο να ζητήσει κανείς;
Το “διαζύγιο”
Οι λόγοι που κάποιος αποφασίζει να κόψει το κάπνισμα είναι πολλοί. Ρόλο παίζουν προβλήματα υγείας (κυρίως αναπνευστικά ή καρδιολογικά), η έλλειψη αντοχής, η παρουσία παιδιών, τα σημάδια γήρανσης, το οικονομικό κόστος ή ένα σοκαριστικό γεγονός. Αν βρισκόμαστε, λοιπόν, στο σημείο που έχουμε ξεκαθαρίσει μέσα μας ότι αυτή η σχέση δεν πάει άλλο, τότε το επόμενο βήμα είναι το “πώς”. Διότι το πέρασμα από τη θεωρία στην πράξη είναι η πιο επώδυνη διαδικασία.
Παρόλο που υπάρχουν διάφορες απόψεις, τάσεις και τεχνικές για τη διακοπή του καπνίσματος, στην ουσία τους είτε εμφανίζουν μικρές παραλλαγές, είτε είναι το αποτέλεσμα μιας συνδυαστικής επιμειξίας μεταξύ τους. Σε κάθε περίπτωση, εμείς θα αποφασίσουμε ποιος τρόπος μας ταιριάζει, σύμφωνα με τον χαρακτήρα και τις συνήθειές μας.
Όμως, για να θέσουμε το σχέδιό μας σε εφαρμογή, μην περιμένουμε τις κατάλληλες συνθήκες (π.χ. λιγότερη πίεση στη δουλειά ή την οικογένεια, ο Ερμής να μην είναι ανάδρομος…), γιατί έτσι θα το αναβάλλουμε διαρκώς. Μπορούμε να επιλέξουμε την ημερομηνία με αφορμή τα γενέθλιά μας, μια αργία ή την αρχή του φθινοπώρου, μετά από τις καλοκαιρινές μας διακοπές.
Λίγο πριν ξεκινήσουμε, μειώνουμε κατά δύο τα τσιγάρα που καπνίζουμε και παρατηρούμε τι μας κάνει να καθυστερούμε το άναμμα του επόμενου τσιγάρου. Για παράδειγμα, μια βόλτα με τα πόδια στο τετράγωνο, ένα σνακ, το να πιούμε νερό ή κάτι στυφό που δεν ταιριάζει με τη γεύση του καπνού, να μασάμε τσίχλα, ακόμα και το να κάνουμε γυμναστική. Και μόνο πέντε λεπτά καθυστέρησης να κερδίσουμε, είμαστε σε καλό δρόμο.
Επιπλέον, όταν θα μπούμε στη φάση διακοπής, θα πρέπει να έχουμε φροντίσει το πώς θα απασχολήσουμε τον εαυτό μας στις ώρες της στέρησης.
Και αν αυτό δεν αρκεί….
Να προσπαθήσουμε να καπνίζουμε με το αριστερό χέρι αν είμαστε δεξιόχειρες (είναι πιο άβολο) και το αντίστροφο, αν είμαστε αριστερόχειρες.
Όταν φτάσει η “μεγάλη μέρα”, ειδικά αν είμαστε… επαγγελματίες καπνιστές, εξαφανίζουμε πακέτα, τασάκια και ό,τι μας θυμίζει το κάπνισμα.
Από τα κλασικά λάθη είναι η ελάττωση και όχι η “μαχαίρι” διακοπή, η οποία θα αποσυνδέσει το τσιγάρο από την καθημερινότητά μας.
Επικουρικά να ενημερωθούμε για τα υποκατάστατα νικοτίνης, για εναλλακτικές προσεγγίσεις, όπως ο βελονισμός ή η ομοιοπαθητική, και να δοκιμάσουμε να επισκεφθούμε ένα δημόσιο ή ιδιωτικό ιατρείο διακοπής καπνίσματος.
Όσον αφορά το “τέρας” της αποτυχίας, είναι όντως υπαρκτό, αλλά αποκλειστικά για δυο λόγους: είτε επειδή εμείς επιλέξαμε λάθος κίνητρο να διακόψουμε, είτε επειδή η μέθοδος που ακολουθούμε στην πράξη δεν μας ταιριάζει. Οπότε, ας δοκιμάσουμε κάποια άλλη ή ας ξαναπροσπαθήσουμε με την ίδια, σε μια άλλη χρονική στιγμή.
Αντικαπνιστικές ασκήσεις
Ο καθηγητής Φυσικής Αγωγής Αλέξανδρος Ράπτης προτείνει ασκήσεις που μειώνουν τη νευρικότητα που προκαλεί η στέρηση του καπνού και, ταυτόχρονα, βελτιώνουν τη φυσική μας κατάσταση:
1. Από όρθια ή καθιστή θέση, ανοίξτε πλάγια τα χέρια σας και μείνετε έτσι σε όλη τη διάρκεια της άσκησης. Πάρτε μια βαθιά εισπνοή από τη μύτη και κρατήστε τον αέρα στους πνεύμονές σας όσο περισσότερο γίνεται. Εκπνεύστε αργά από το στόμα, μιμούμενος το φύσημα του καπνού. Επαναλάβετε 4 έως 5 φορές.
Γιατί: Στην αρχή θα εκπλαγείτε από την περιορισμένη αντοχή να κρατήσετε τον αέρα, αλλά στη συνέχεια –όσο αποτοξινώνεστε από το τσιγάρο– θα διαπιστώσετε την ωφέλιμη διαφορά. Παράλληλα, θα εκτονώσετε τον εκνευρισμό της προσπάθειας και θα αισθανθείτε ευεξία.
2. Σταθείτε όρθιοι και κλείστε τα μάτια σας για να αυτοσυγκεντρωθείτε.
Σηκώστε το ένα πόδι προς τα πίσω και προσπαθήστε να το πιάσετε και να το κρατήσετε έτσι λυγισμένο για τουλάχιστον 20 δευτερόλεπτα. Επαναλάβετε την άσκηση 3 φορές στο κάθε πόδι.
Γιατί: Είναι μια από τις ασκήσεις που θα σας μάθουν να ελέγχετε τα νεύρα σας, επικεντρώνουν εκτός τσιγάρου το μυαλό σας και σας οπλίζουν με υπομονή και επιμονή για το τελικό αποτέλεσμα.
3. Σηκώστε ψηλά τα χέρια και ενώστε τις παλάμες σας. Προσπαθήστε να τεντώσετε όλο το σώμα σας προς τα επάνω όσο περισσότερο γίνεται. Μείνετε σε αυτή τη θέση για 20-30 δευτερόλεπτα και επαναλάβετε τρεις φορές.
Γιατί: Θα αποφορτίσει το σώμα και το μυαλό σας από τη στιγμιαία επιθυμία να καπνίσετε, θα σας τονώσει το αίσθημα του αυτοελέγχου και, παράλληλα, θα σας βοηθήσει ώστε να αναπνέετε καλύτερα, βελτιώνοντας τη διάθεσή σας.
