Τα επιτραπέζια παιχνίδια δεν έχουν ηλικία, ωφελούν την υγεία και υπόσχονται αμέτρητες στιγμές γέλιου, δράσης, προκλήσεων και διασκέδασης με το σύντροφο, τα παιδιά ή τους φίλους μας.
της Έλενας Κιουρκτσή
Γιορτινές μέρες, με στολισμένα δένδρα, πολύχρωμα λαμπιόνια και συγκεντρώσεις σε σπίτια φίλων ή συγγενών, στους περισσότερους από εμάς θυμίζουν την ανεμελιά της παιδικής μας ηλικίας: τότε που το παιχνίδι ήταν ανάγκη και τρόπος ζωής. Αυτό το ωραίο κομμάτι του ανέφελου εαυτού μας “υπηρετούν” τα επιτραπέζια παιχνίδια που μπορούν να μας προσφέρουν ατέλειωτες ώρες ευχαρίστησης παρέα με την οικογένεια ή τους φίλους μας. Από τον Γκρινιάρη, το Φιδάκι και τη Monopoly έως το Scrabble, το Taboo ή το Stratego, επιτραπέζιο ονομάζεται κάθε παιχνίδι που παίζεται πάνω σε ταμπλό. Μπορούν να συμμετέχουν δυο ή περισσότεροι παίκτες με βασικό σκοπό τη διασκέδαση ή σε άλλες περιπτώσεις την αποκόμιση γνώσεων ή τη νοητική άσκηση. Ο ανταγωνισμός -ή καλύτερα η ευγενής άμιλλα- που πολλές φορές υπάρχει όταν παίζουμε ένα επιτραπέζιο είναι σημαντικό στοιχείο στην εξέλιξη του παιχνιδιού όπως και η συνεργασία -που χαρακτηρίζει άλλα παιχνίδια. Ευκαιρία, λοιπόν, αυτές τις κρύες μέρες να βρεθούμε με αγαπημένα μας πρόσωπα και απολαμβάνοντας τη ζεστασιά των εσωτερικών χώρων να ξεχάσουμε την πιεστική καθημερινότητα και τα άγχη μας και επιτέλους να παίξουμε. Άλλωστε, η ποικιλία των επιτραπέζιων είναι τόσο μεγάλη -έτσι ώστε να καλύπτουν και να ταιριάζουν σε κάθε γούστο- όσο και η ιστορία τους.
Μια πολύ παλιά αγάπη
Από το 3.500 π.Χ. προσδιορίζεται η εμφάνιση των επιτραπέζιων παιχνιδιών, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο αμερικανικό περιοδικό Antiquity. Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν αντικείμενα ως παιχνίδια (αθύρματα) για να περάσουν ευχάριστα την ώρα τους, ενώ στην Ακρόπολη βρέθηκαν τουλάχιστον 50 λαξευμένα παιχνίδια πάνω στο αρχαίο μνημείο. Τα περισσότερα ήταν στη δυτική και νότια πλευρά του ναού, διότι οι κλιματολογικές συνθήκες ήταν ευνοϊκότερες και έτσι μπορούσε κάποιος να αναπαυθεί και να χαλαρώσει παίζοντας ένας παιχνίδι. Πρώιμο επιτραπέζιο παιχνίδι ήταν το “Σενέτ” της 4ης χιλιετίας π.Χ. στην Αίγυπτο -αγαπημένο της βασίλισσας Νεφερτάρι- δείγμα του οποίου βρέθηκε στον τάφο του Τουταγχαμών. Από την Αίγυπτο προέρχεται και το επιτραπέζιο παιχνίδι “Μεχέν”, που περιλαμβάνει φιγούρες λιονταριών και βόλους. Από εκεί, τα επιτραπέζια πέρασαν τη Μεσόγειο και μέσω της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας εξαπλώθηκαν στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου. Ιστορικές πηγές δείχνουν ότι τα πρώτα επιτραπέζια παιχνίδια ήταν κυρίως στρατηγικής, με σκοπό να αναπαραστήσουν μάχες μεταξύ δύο στρατευμάτων με στόχο ένας από τους παίκτες να κυριαρχήσει ενάντια στους αντιπάλους του.
Στην Ινδία και στην Κίνα τα επιτραπέζια εμφανίσθηκαν νωρίς, χωρίς όμως να μπορεί να προσδιοριστεί το πότε ακριβώς. Στη Βρετανία πάντως, έφθασαν στα τέλη του 1ου π.Χ. αιώνα από τους κατοίκους της Γαλατίας. Στα περισσότερα υπάρχει το ταμπλό και πούλια ή πιόνια -κάτι σαν το σκάκι, το τάβλι ή την ντάμα. Επιτραπέζια τότε έπαιζαν μόνο τα υψηλά κοινωνικά στρώματα (είχαν και τον χρόνο άλλωστε).
Όμως, το πιο παλιό επιτραπέζιο είναι το “Βασιλικό Παιχνίδι του Ουρ” ή αλλιώς το “Παιχνίδι των 20 τετραγώνων”, που βρέθηκε σε ανασκαφές στο Ιράκ. Παρόλο που κανείς δεν είναι σίγουρος για τους κανόνες, οι περισσότεροι θεωρούν πως οι μετεξελίξεις του οδήγησαν στο τάβλι.
Ποιο θα με συναρπάσει
Τα επιτραπέζια παιχνίδια είναι τόσα πολλά, έτσι ώστε καθένας από εμάς να μπορέσει να βρει κάποιο ή κάποια που να τον συναρπάσουν. Υπάρχουν επιτραπέζια που βασίζονται στην στρατηγική, ενώ σε άλλα κυριαρχεί η τύχη (π.χ. ρίψη ζαριού) και σε άλλα ο συνδυασμός και των δύο. Ακόμη και ο στόχος που έχουν οι παίχτες σε ένα επιτραπέζιο παιχνίδι διαφέρει. Κάποια είναι ανταγωνιστικά, ώστε μόνο ένας να είναι ο νικητής, ενώ κάποια άλλα είναι συνεργατικά και όλοι οι παίκτες συνεργάζονται για έναν κοινό σκοπό. Ενδεικτικά, κάποιες βασικές κατηγορίες επιτραπέζιων παιχνιδιών είναι: Abstract Games (Παιχνίδια Λογικής), Party Games (Πάρτυ), Heavy Euro Strategy Games (Παιχνίδια Βαριάς Στρατηγικής), Kids (Παιδικά Παιχνίδια), War Games (Πολεμικά Παιχνίδια), Word Games (Παιχνίδια Λέξεων).
Επίσης, και η κλίμακα δυσκολίας τους ποικίλλει, π.χ. οι κανόνες ενός επιτραπέζιου παιχνιδιού μπορεί να είναι από πολύ απλοϊκοί έως εξαιρετικά σύνθετοι. Ο χρόνος εκμάθησης ενός παιχνιδιού, όμως, δεν συσχετίζεται απαραιτήτως με τον αριθμό ή την πολυπλοκότητα των κανόνων, καθότι μερικά παιχνίδια έχουν αρκετά απλούς κανόνες αλλά απαιτούν αρκετή στρατηγική και σκέψη. Επίσης, δεν έχουν όλα τα επιτραπέζια την ίδια διάρκεια (ο χρόνος τους κυμαίνεται από 10 λεπτά έως και 5 ώρες) ανάλογα με το είδος του παιχνιδιού.
Ωφελούν την υγεία
Σύμφωνα με τους ειδικούς τα επιτραπέζια παιχνίδια ενεργοποιούν τρεις βασικές περιοχές μνήμης στον εγκέφαλο: τη βραχυχρόνια μνήμη, τη σημασιολογική ή μακροχρόνια μνήμη και την επεισοδιακή ή προσωπική μνήμη, δηλαδή τις αναμνήσεις. Επομένως προσφέρουν πολύ περισσότερα από απλή διασκέδαση, διότι έχουν θετική επίδραση στην υγεία και την ανάπτυξη σε οποιαδήποτε ηλικία.
Άνοια: Οι ηλικιωμένοι που παίζουν τακτικά επιτραπέζια παιχνίδια δεν εμφανίζουν συχνά άνοια και Αλτσχάιμερ, διότι ο ιππόκαμπος και ο προμετωπιαίος φλοιός (περιοχές του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για τη σύνθετη σκέψη και το σχηματισμό της μνήμης) ωφελούνται ιδιαίτερα και έτσι μειώνεται ο κίνδυνος της γνωστικής εξασθένησης.
Αρτηριακή υπέρταση: Τα επιτραπέζια παιχνίδια παρέχουν οφέλη για την υγεία μέσα από το γέλιο και την ψυχαγωγία. Το γέλιο αυξάνει τις ενδορφίνες (ορμόνες της χαράς) βοηθώντας να χαλαρώσουμε, μειώνοντας την αρτηριακή πίεση που, όταν είναι σε υψηλά επίπεδα, συνδέεται με μεγαλύτερο κίνδυνο βλάβης των αρτηριών, καρδιακού και εγκεφαλικού επεισοδίου.
Ανοσοποιητικό σύστημα: Τα θετικά συναισθήματα, όπως το γέλιο και η ικανοποίηση που συχνά συνοδεύουν τα επιτραπέζια παιχνίδια, “απελευθερώνουν” νευροπεπτίδια που καταπολεμούν το στρες και ενισχύουν το ανοσοποιητικό.
Συντονισμός και επιδεξιότητα: Η τακτική άσκηση με τα επιτραπέζια παιχνίδια βελτιώνει αυτές τις βασικές δεξιότητες, που είναι σημαντικές για τα άτομα με διανοητικές ή σωματικές αναπηρίες, τους ηλικιωμένους και εκείνους που αναρρώνουν από ατυχήματα.
Για ευφυή παιδιά: Τα επιτραπέζια παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην ανάπτυξη του εγκεφάλου των παιδιών. Τα βοηθούν να οξύνουν τη λογική, την αντιληπτική τους ικανότητα και άλλες δεξιότητες, να βελτιώσουν την κριτική σκέψη τους και να ενισχύσουν την χωρική τους αισθητικότητα. Ενθαρρύνοντας τα παιδιά να παίζουν διαφορετικά είδη επιτραπέζιων παιχνιδιών μπορεί επίσης να αυξήσουν τις λεκτικές και επικοινωνιακές τους δεξιότητες.
Έμπειροι παίκτες προτείνουν
Ο Λευτέρης είναι 38 χρονών οδοντίατρος και πριν από λίγους μήνες έγινε για πρώτη φορά μπαμπάς. Ανυπομονεί να μεγαλώσει ο γιος του (ο μαστρο-Θόδωρας, όπως τον αποκαλεί) για να αρχίσουν να παίζουν επιτραπέζια μαζί.
“Ξεκίνησα να παίζω από μικρός -όπως οι περισσότεροι- αλλά μεγαλώνοντας τα επιτραπέζια με συνάρπαζαν ακόμα πιο πολύ. Τα τελευταία χρόνια κάθε Κυριακή μαζευόμαστε σπίτι μου με φίλους και παίζουμε -όπως επίσης πηγαίνω και σε φίλους για κάποια παρτίδα ή απλά παίζω με τη γυναίκα μου. Τα επιτραπέζια με αποφορτίζουν από το άγχος και με κάνουν να αισθάνομαι πιο χαλαρός. Παρότι τώρα με το μωρό είναι πιο δύσκολα τα πράγματα, συνεχίζω να απολαμβάνω τόσο τις προκλήσεις του εκάστοτε παιχνιδιού όσο και την παρέα. Άλλωστε, τα παιχνίδια γίνονται όλο και πιο ενδιαφέροντα, οπότε αποκλείεται να μη βρει κανείς κάποιο να τον ιντριγκάρει”. Αγαπημένα του είναι το Through the Ages: A new story of civilization, παιχνίδι ισορροπημένης στρατηγικής, θεματικό και διαισθητικό (Παίχτες: 2-4, Ηλικία: 14+, Διάρκεια: 120+ λεπτά), το Terra Mystica, επίσης στρατηγικής και φαντασίας (Παίχτες: 2-5, Ηλικία: 12+, Διάρκεια: 60+ λεπτά), το Mage Knight που εμπεριέχει στοιχεία παιχνιδιού ρόλων και κάρτες (Παίχτες: 1-4, Ηλικία: 14+, Διάρκεια: 150 λεπτά) και το 7 Wonders duel, στο οποίο, εξελίσσοντας την επιστήμη και τον στρατό μας, οδηγούμε τον πολιτισμό μας στη νίκη (Παίχτες: 2, Ηλικία: 10+, Διάρκεια: 30 λεπτά).
Από την άλλη, ένας… χρόνιος παίκτης και εξαιρετικός γνώστης (πρακτικά μέντορας) επιτραπέζιων είναι ο Αρμένικης καταγωγής Σεβάν, 35 χρονών, λογιστής. Το σπίτι του μοιάζει με ναό επιτραπέζιων παιχνιδιών, όπου μπορεί κανείς να βρει κυριολεκτικά τα πάντα.
“Έπαιζα από πιτσιρικάς επιτραπέζια και αυτό οφείλεται στους γονείς μου, καθότι και σε εκείνους αρέσανε. Ο κυριότερος λόγος που συνεχίζω να αγαπώ τα επιτραπέζια είναι, εκτός ότι με “γεμίζουν”, συνιστούν και μια πολύ καλή αφορμή για να βρεθώ με φίλους και να περάσουμε καλά”. Θεωρεί κορυφαία το Forbidden Stars λόγω αρτιότητας κανόνων και περιεχομένου (Παίχτες: 2-4, Ηλικία: 14+, Διάρκεια: 120+ λεπτά), το Kingsburg για τη στρατηγική (Παίχτες: 2-5, Ηλικία: 13+, Διάρκεια: 90 λεπτά), το 7 Wonders για το ότι μπορείς να το επαναλάβεις αρκετές φορές και παίζεται με πολλούς παίκτες, άρα είναι ακόμα πιο ενδιαφέρον (Παίχτες: 2-7, Ηλικία: 10+, Διάρκεια: 30 λεπτά), το Dixit για την ομορφιά του artwork και την απλότητα των κανόνων του (Παίχτες: 3-6, Ηλικία: 6+, Διάρκεια: 30 λεπτά) και φυσικά το εξαιρετικό από κάθε άποψη Ticket to Ride, γιατί δεν μπορεί να λείπει από κανέναν που παίζει επιτραπέζια (Παίχτες: 2-5, Ηλικία: 8+, Διάρκεια: 30+ λεπτά).
Εμείς θα προσθέταμε και τα Carcasson (Παίχτες: 2-5, Ηλικία: 8+, Διάρκεια: 30+ λεπτά) και Alhambra (Παίχτες: 2-6, Ηλικία: 8+, Διάρκεια: 40+ λεπτά) που είναι ενδιαφέροντα παιχνίδια στρατηγικής με ωραίο artwork, καθώς και το Pandemic, το καλύτερο ίσως συνεργατικό παιχνίδι, όπου σκοπός των παικτών είναι να ανακαλύψουν τη θεραπεία για τέσσερις ασθένειες προτού αυτές εξαπλωθούν (Παίχτες: 2-4, Ηλικία: 8+, Διάρκεια: 45 λεπτά).
Πού “τα παιδία παίζει”
Ενδεικτικά, εξειδικευμένα σημεία όπου μπορεί κανείς να ενημερωθεί, να αγοράσει, να δοκιμάσει και να παίξει επιτραπέζια παιχνίδια είναι η Κάισσα (www.kaissagames.com/el/) και το Fantasy Shop (www.fantasy-shop.gr)
