Φανταστικά ζώα... Μύθοι και θρύλοι για τον Δράκο | Trend - planbemag.gr
Plan Be Mag
Trend

Φανταστικά ζώα…
Μύθοι και θρύλοι για τον Δράκο

Από τους δεινόσαυρους, έως τον Άγιο Γεώργιο τον Δρακοκτόνο, και τα ευμεγέθη σαυροειδή της Γης… Πού παύει το φανταστικό και πού αρχίζει η πραγματικότητα γι’ αυτά τα μεγαλοπρεπή όντα; 

των Έλενας Κιουρκτσή και Βισάπ Αγαμπατιάν

Ερπετόμορφοι ή αετόμορφοι, με λοφίο ή κέρατα, φτερά νυχτερίδας ή γύπα, οι Δράκοι παραμένουν κυρίαρχοι της φαντασίας και των θρύλων. Σε κάθε στιγμιότυπο της Ιστορίας, από τον παγωμένο Βορρά μέχρι την Ελλάδα και από την Αρμενία μέχρι την Κίνα, μύθοι που μοιάζουν αληθινοί και ιστορίες που ακούγονται φανταστικές έχουν για πρωταγωνιστές αυτά τα επιβλητικά πλάσματα.
Προικισμένοι με μαγεία, από τη στιγμή της γέννησής τους, οι Δράκοι καθοδηγούνται από αυτή τη δύναμη, η οποία, σύμφωνα με τους θρύλους, ελευθερώνεται με τον θάνατό τους.
Όποιος, λοιπόν, φορέσει το δέρμα από το πρόσωπο ενός Δράκου θα αποκτήσει θεϊκή ομορφιά, αλλά θα καταδικαστεί σε απέραντη ματαιοδοξία.
Προσοχή επομένως στα “προσωπεία” που επιλέγουμε. Ειδικά αν το παραμύθι μας έχει Δράκο.

Οι πρώτες… εμφανίσεις
Οι Δράκοι εμφανίζονται κυριολεκτικά σε όλες τις μυθολογίες του κόσμου, από τότε που η ανθρωπότητα ήταν “νεογέννητη”, παρότι το παρουσιαστικό, ο χαρακτήρας και οι ιδιότητές τους παραλλάσσονται από τόπο σε τόπο.
Η αρχαιότερη μορφή τους συσχετίζεται με τη Μητέρα Γη και τον Πατέρα Ουρανό, προσδίδοντάς τους τη δύναμη όχι μόνο της δημιουργίας και προστασίας, αλλά και της καταστροφής. Έτσι, από τη μια υπήρχαν οι θηλυκοί επίγειοι Δράκοι που φύλαγαν τους θησαυρούς της Γης, προκαλούσαν τους σεισμούς, εξουσίαζαν τη θάλασσα, προστάτευαν τους ευσεβείς (στους οποίους αποκάλυπταν και τους θησαυρούς) και αφάνιζαν τους ασεβείς.
Από την άλλη, ήταν οι αρσενικοί Δράκοι που κυβερνούσαν τον καιρό, δημιουργούσαν τους κεραυνούς και τις αστραπές με την ανάσα τους και τις βροντές με τις κραυγές τους, εξουσίαζαν τον ήλιο και το φεγγάρι, και όταν έδειχναν τη μέγιστη δυσαρέσκειά τους, απαγόρευαν στον ήλιο να λάμψει (εκλείψεις). Βοηθούσαν τους ευσεβείς να ευημερήσουν, προκαλώντας βροχή πάνω από τα σπαρτά τους, και κατέστρεφαν τους ασεβείς πλημμυρίζοντας τα χωράφια τους ή καίγοντάς τα.

Δράκοι με χλαμύδες και… κοτσίδες!
Η Ελληνική Μυθολογία κυριαρχείται από μορφές Δράκων, όπως η Έχιδνα, η Λερναία Ύδρα, αλλά και η Μέδουσα. Στη μινωική Κρήτη, συνήθως ονοκέφαλοι δράκοι-δαίμονες υπηρετούσαν τη Μεγάλη Θεά. Στην “Ιλιάδα”, ο Μυκηναίος βασιλιάς Αγαμέμνονας είχε ζωγραφισμένο στην ασπίδα του ένα γαλάζιο τρικέφαλο φίδι-δράκο ως πολεμικό έμβλημα.
Επιπλέον, συναντάμε Δράκους ως σύμμαχους των Τιτάνων έναντι των Ολύμπιων στον 11ο άθλο του Ηρακλή, καθώς και στον μύθο του Ιάσoνα (ο φύλακας του χρυσόμαλλου δέρατος).
Στη μεσογειακή Ευρώπη, οι Δράκοι εμφανίζονταν να φυλάνε θησαυρούς και πύλες θεϊκών κόσμων, ενώ στη Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη λατρεύτηκαν ως προστάτες και δάσκαλοι του ανθρώπου (όχι πάντοτε καλόβουλοι). Η δε Κέλτικη Μυθολογία τούς τιμά ιδιαίτερα. Οι Σκανδιναβοί Βίκινγκ σκάλιζαν κεφάλια δράκων στα ακρόπρωρα και τους λάτρευαν ως προπομπούς δύναμης, προστασίας και τύχης.


Και τι σημαίνει, είπαμε;
Η ετυμολογία της λέξης “Δράκος” προέρχεται από το αρχαίο ρήμα δέρκομαι που σημαίνει “βλέπω, διακρίνω καθαρά”. Από εκεί πηγάζει και η λαϊκή αντίληψη ότι ο μόνος κατάλληλος να φρουρεί μια περιοχή, έναν πολύτιμο θησαυρό ή μια γνώση, είναι ένας Δράκος, λόγω της οξύτατης όρασής του. Γεγονός που το συναντάμε στη μυθολογία, αλλά και στα παραμύθια.


Σαν παίζει το ντουντούκ
Ξεχωριστή θέση έχει στην Αρμένικη Μυθολογία ο Δράκος (Vishap), ο οποίος απεικονίζεται ως φτερωτό φίδι ή ον με συνδυαστικά στοιχεία από διαφορετικά ζώα. Οι καταιγίδες, οι θύελλες και οι εκλείψεις ήταν αποτέλεσμα της ανόδου και καθόδου του από τη γη στον ουρανό, και συμβολίζει το στοιχείο του νερού, τη γονιμότητα, την ευμάρεια και τη δύναμη.
Τα σκαλισμένα μενίρ (όρθιοι λίθοι) σε σχήμα πούρου προς τιμήν του ονομάζονται “vishapakar”, είναι πολύ εντυπωσιακά και τοποθετούνταν τα αρχαία χρόνια σε ποταμούς, ρυάκια και δεξαμενές, για να υπάρχει άφθονο νερό για τις σοδειές. Από τα 150 που διασώζονται, τα 90 βρίσκονται στην Αρμενία.

Οι εξ Ανατολής
Στους ανατολικούς λαούς της Ασίας δημιουργήθηκε ένα πολυάριθμο Δρακονικό Πάνθεο. Εκεί εμφανίζονται Δράκοι κυριολεκτικά για τα πάντα και, κυρίως, για πρώτη φορά η πάλη μεταξύ Καλού και Κακού, με τον μαύρο (ή κόκκινο) και λευκό Δράκο, που αντιπροσωπεύουν μια πρώιμη έκφραση του ταοϊστικού Γινγκ-Γιανγκ.
Αργότερα, ο κάθε λαός λάτρεψε τους Δράκους με διαφορετικό τρόπο.
– Στην Αίγυπτο έλαβαν την απόκρυφη μορφή των Θεών Σετ και Όσιρι.
– Στην Κίνα, από πολύ παλιά, οι Δράκοι σχετίζονταν με την ευγένεια, την οικονομική ισχύ και την επιτυχία. Τα αυτοκρατορικά εμβλήματα συμπεριελάμβαναν συχνά την εικόνα του Δράκου, ιδιαίτερα αυτά της δυναστείας των Μαντσού.
Οι άφθονοι Δράκοι που ήταν κεντημένοι στο ένδυμα του αυτοκράτορα είχαν πέντε νύχια, ενώ εκείνοι των κατώτερων πριγκίπων είχαν τέσσερα. Και, φυσικά, οι ευγενείς έπρεπε να είναι ικανοποιημένοι με τρία μόνο. Και πολλά τους ήταν, εδώ που τα λέμε…


Δεινόσαυροι και Δράκοι
Πιθανότατα οι Δράκοι να ήταν οι τελευταίοι εναπομείναντες των δεινοσαύρων που πρόλαβαν να δουν και τη “γέννηση” του ανθρώπου προτού εξαφανιστούν. Το παρουσιαστικό τους παραπέμπει σε αρκετά είδη –κυρίως ιπτάμενων– προϊστορικών πλασμάτων, αλλά όχι μόνο.
Μια πιθανή βιολογική εξέλιξη των Δράκων που επιβιώνει μέχρι σήμερα είναι κυρίως οι χαμαιλέοντες, που θυμίζουν καταπληκτικά μικρογραφία Δράκου, αλλά και άλλα ήδη σαυρών, μικρότερων ή μεγαλύτερων.


Άγιοι και Δράκοι
Αρχικά, για τους Δράκους επικρατούσε η αντίληψη ότι ήταν ευεργετικά πλάσματα που έφερναν τύχη, ότι ήταν φύλακες της γνώσης και των Τεχνών, και σύμβολα γονιμότητας. Κατά τον Μεσαίωνα, οι Δράκοι μετατράπηκαν σε εχθρούς του ανθρώπου και του Θεού, οπότε οι δοξασίες “ξεχείλισαν” από μάχες ιπποτών με Δράκους (παραλληλισμός της μάχης της νέας θρησκείας έναντι της παλαιάς).
Η έλευση του Xριστιανισμού αμαύρωσε την ωφέλιμη αίγλη των Δράκων και τους περιέβαλε με σκοτεινή φήμη, μετατρέποντάς τους σε ένα από τα σύμβολα του Σατανά, που ο ενάρετος πιστός όφειλε να πολεμήσει.
Ενδεικτική της “φιλοσοφίας” του διωγμού των Δράκων είναι η μάχη με τον Άγιο Γεώργιο, πρώην Ρωμαίο αξιωματούχο, που ανέλαβε και πέτυχε να σκοτώσει το “τέρας” που τρομοκρατούσε τους κατοίκους της Καππαδοκίας. Έτσι, στη χριστιανική τέχνη, ο Δράκος σταθερά εικονίζεται ηττημένος κάτω από τα σπαθιά αγίων και μαρτύρων. Η συντριβή του από “θεόσταλτο” χέρι απελευθέρωνε τους ευσεβείς από το κακό και τους λύτρωνε από καταστροφές ή λοιμούς, τους οποίους υποτίθεται ότι οι Δράκοι προκαλούσαν.
Παρόλα αυτά, στην Ανατολή ο Δράκος διατήρησε τις αρετές της σοφίας και της ωφελιμότητας ως τις μέρες μας, ενώ Μάρτυρας της Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας, η μνήμη του οποίου τιμάται κάθε χρόνο στις 11 Νοεμβρίου, είναι ο Άγιος Δράκων (γιορτάζουν όσοι φέρουν τα ονόματα Δράκων, Δράκος). Αποκεφαλίστηκε επί αυτοκράτορα Διοκλητιανού, αρνούμενος να αποκηρύξει την πίστη του στον Χριστό.

Το πορτρέτο ενός Δράκου
“Χωρίς αμφιβολία, δεν υπάρχει άλλο τέρας που να μπορεί να συγκριθεί με τον Δράκο σε δύναμη και μεγαλοπρέπεια, δεν υπάρχει άλλο τέρας που να αξίζει να το μελετούν με δέος οι σοφοί.”
– Γκίλντας Μάγκνους, “Ars Draconis”, 1465

Αν και οι Δράκοι έχουν απασχολήσει τον άνθρωπο από την προϊστορική εποχή, είναι από τα πλάσματα που γνωρίζουμε λιγότερο.
Ο Μπόχαρτ, ειδικός δρακολόγος του 500 μ.Χ., ανασυνθέτει ένα πορτρέτο Δράκου, σαν να υπήρξε πραγματικά: Έχει μεγάλες διαστάσεις, μέχρι τα τριάντα μέτρα, “γένι” κάτω από το σαγόνι και τον λαιμό, τρεις σειρές δόντια, και βγάζει έναν τρομακτικό συριγμό.
Η εκδοχή να μην έχουν πόδια αυτά τα τέρατα διαψεύστηκε κατηγορηματικά από τον Ελβετό φυσιοδίφη Κόνραντ Γκέσνερ το 1551, όταν ξεκαθάρισε ότι όλοι οι Δράκοι έχουν πόδια.
Σε αντίθεση με τα άλλα ερπετά, ο Δράκος είναι θερμόαιμο ζώο, γεγονός που εξηγεί τη συνεχόμενη δραστηριότητά του, νύχτα και μέρα, σε όλες τις περιόδους του χρόνου. Το σώμα του καλύπτεται από κεράτινα λέπια μήκους περίπου είκοσι εκατοστών, τα οποία είναι πιο μαλακά στην κοιλιά και στον λαιμό.
Ενίοτε, τα χρώματα είναι εκείνα που τους προσδιορίζουν: κυριαρχεί το πράσινο, το κόκκινο, το μπλε, το μαύρο και το χρυσαφένιο. Έτσι, το 1449, σύσσωμη η πόλη του Καντέρμπουρι φέρεται ως μάρτυρας μιας επικής μάχης ανάμεσα σε έναν κόκκινο και έναν μαύρο δράκο. Το ποιος νίκησε άγνωστο.

Μήπως υπάρχουν τελικά;
Μέχρι και τον 16ο μ.Χ. αιώνα, οι περισσότεροι άνθρωποι πίστευαν ότι οι Δράκοι ήταν υπαρκτά πλάσματα. Οι πιο εντυπωσιακές μαρτυρίες εντοπίζονται στα συγγράμματα των φυσικών επιστημών, ανάμεσα στο 500 και στο 600 μ.Χ.
Ένας γραπτός οδηγός του 1723 για τα ελβετικά βουνά συμβούλευε τους οδοιπόρους να μη διασχίζουν συγκεκριμένα ορεινά μονοπάτια, γιατί παραμόνευαν Δράκοι. Όμως χαρακτηριστική είναι και η μαρτυρία ενός γέροντα από την πόλη Λιέντζ, που ισχυριζόταν ότι ήρθε αντιμέτωπος στο όρος των Άλπεων Κομόουρ με έναν τρομακτικό, πελώριο μαύρο Δράκο, με λεπτές κίτρινες ρίγες.
Υπάρχουν εκατοντάδες ανάλογες μαρτυρίες που, σύμφωνα με τους ειδικούς, δικαιολογούνται από το γεγονός ότι οι άνθρωποι αυτοί στην πραγματικότητα ίσως να συναντήθηκαν με ερπετά ασυνήθιστα μεγάλα. Ακόμα και σήμερα υπάρχουν τέτοια πλάσματα, όπως η Lacertola ocellata, μια σαύρα με μικρά στίγματα σαν μάτια, η οποία μπορεί να ξεπερνά τα ογδόντα εκατοστά.
Στον υπόλοιπο κόσμο, οι μύθοι για τους Δράκους ίσως συνδέονται με τους Βαράνους, τα μεγάλα ασιατικά και αφρικανικά σαυροειδή. Ο πιο επιβλητικός από αυτούς, ο δράκος του Κομόντο, στην Ινδονησία, φτάνει περίπου τα τρία μέτρα και τρέφεται με αγριόχοιρους και ελάφια. Ακόμα και τα ακίνδυνα ιγκουάνα θα μπορούσαν να έχουν τροφοδοτήσει τον συγκεκριμένο θρύλο.
Σε κάθε περίπτωση, το υποσυνείδητο ανέλαβε να δημιουργήσει τα υπόλοιπα και ο ανθρώπινος νους να γοητεύσει και να γοητευτεί.