Πριν αρχίσουμε να εφαρμόζουμε άκριτα όποια διατροφική συμβουλή “βρεθεί στον δρόμο μας”, καλό είναι πρώτα να την αξιολογήσουμε. Ναι, είναι εφικτό να αποφύγουμε κακές ή και επικίνδυνες συμβουλές πάνω σε θέματα διατροφής και δίαιτας, αρκεί να έχουμε κατά νου τα παρακάτω σημεία.
τoυ Γιάννη Δημακόπουλου
Ειδικός ή “ειδικός”;
Το πρώτο βήμα στην αξιολόγηση διατροφικών συμβουλών είναι η αξιολόγηση του ειδικού (με ή χωρίς εισαγωγικά), ο οποίος τις δίνει. Έχει τα απαραίτητα προσόντα για να το κάνει; Και πώς το διαπιστώνουμε αυτό;
Ένα κριτήριο είναι να έχει τους απαραίτητους τίτλους σπουδών. Ως γνωστόν, αυτοί απονέμονται μετά τη συμπλήρωση ενός προγράμματος σπουδών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ο οποιοσδήποτε δίνει συμβουλές διατροφής ή σχεδιάζει διαιτητικά προγράμματα, πρέπει να καταγράφει τα ακαδημαϊκά του προσόντα.
Επιπλέον, σε κάποιες χώρες οι επαγγελματίες της διατροφής είναι υποχρεωμένοι να εγγραφούν σε κάποιο συλλογικό όργανο. Οι οργανισμοί αυτοί επιθεωρούν την ποιότητα σπουδών, ορίζουν έναν κώδικα συμπεριφοράς για τους επαγγελματίες Υγείας και εξασφαλίζουν την εφαρμογή του. Ένας εγγεγραμμένος διατροφολόγος/διαιτολόγος δεσμεύεται από κανόνες και υπόκειται σε κυρώσεις, αν παρεκκλίνει από αυτούς.
Δεν είναι λίγες οι φορές που διατροφικές συμβουλές μεταδίδονται από διασημότητες. Θα πρέπει να είμαστε πολύ επιφυλακτικοί για την ποιότητα των συμβουλών τους. Σε αντίθεση με τους διατροφολόγους και διαιτολόγους που έχουν τις γνώσεις (διαπιστωμένα), οι διασημότητες δεν χρειάζεται καν να συμμορφωθούν σε έναν συγκεκριμένο κώδικα παροχής υπηρεσιών. Γι’ αυτό είναι καλό να μην τους αντιμετωπίζουμε σαν αυθεντίες σε τέτοια θέματα.
Στοιχεία, παρακαλώ
Πώς τεκμηριώνει ένας συντάκτης διατροφικού άρθρου τους ισχυρισμούς του; Συχνά οι τίτλοι άρθρων στοχεύουν στον εντυπωσιασμό – για μεγαλύτερη επισκεψιμότητα σε μια ιστοσελίδα, για περισσότερες πωλήσεις σε ένα έντυπο. Συμφωνούν, όμως, τα στοιχεία με τον τίτλο; Υπάρχουν στο τέλος καταγεγραμμένες πηγές που παραπέμπουν σε επιστημονικά άρθρα;
Επίσης, πρέπει να αξιολογήσουμε το δείγμα, αν υπάρχει δηλαδή μελέτη στην οποία βασίζεται το άρθρο. Πόσοι ήταν οι συμμετέχοντες στη μελέτη; Όσο περισσότεροι, τόσο πιο αντιπροσωπευτικά τα στοιχεία. Ποιες ηλιακές ομάδες αντιπροσωπεύονται; Συμμετείχαν και άνδρες και γυναίκες; Παιδιά; Γνωρίζοντας το δείγμα μπορούμε να ελέγξουμε αν μας αφορούν ή όχι.
Ευχαριστώ, δεν θα πάρω
Ας καταγράψουμε εδώ ορισμένους λανθασμένους ισχυρισμούς, οι οποίοι απαντώνται συχνά στα ΜΜΕ. Αν τους συναντήσουμε, καλό είναι να έχουμε στο μυαλό μας ότι οι σχετικές συμβουλές είναι πιθανότατα αναποτελεσματικές ή και βλαβερές!
• “Χάστε πολύ βάρος γρήγορα”
Το σώμα μας μπορεί να χάσει συγκεκριμένο βάρος ανά εβδομάδα. Οι δραματικές αλλαγές στο βάρος δεν είναι ρεαλιστικές. Και όταν συμβούν, είναι εις βάρος της υγείας μας, αλλά και της διατήρησης ενός υγιούς σωματικού βάρους μακροπρόθεσμα.
• “Τρώτε μια φορά την ημέρα”
Μια τέτοια δίαιτα υποτιμά τις ημερήσιες ενεργειακές μας ανάγκες, καθώς και τον κίνδυνο απορρύθμισης της γλυκόζης στο αίμα. Επίσης, η πείνα θα υπονομεύσει τη συνέχισή της.
• Δίαιτες αποτοξίνωσης
Ενώ είναι δημοφιλείς, δεν είναι απαραίτητες. Συχνά προκαλούν ανεπάρκειες ενέργειας και θρεπτικών συστατικών, χωρίς να έχουν τελικά και αποτέλεσμα.
• Δίαιτες που φιλοδοξούν να αντικαταστήσουν ιατρικές θεραπείες
Η διατροφή σπάνια λύνει μόνη της τα προβλήματα υγείας – μπορεί, όμως, να έχει συμπληρωματικό ρόλο. Το να αγνοούμε ιατρικές οδηγίες μπορεί να έχει καταστροφικά αποτελέσματα για την υγεία μας.
• “Μην τρώτε… (συγκεκριμένο φαγητό ή διατροφική ομάδα)”
Τέτοιες δίαιτες συνήθως εξισώνουν την απουσία μιας τροφής ή μιας ομάδας τροφών με την απουσία θερμίδων. Αυτό είναι λάθος και πάντα παραμονεύει ο κίνδυνος να μας λείψουν βιταμίνες και θρεπτικά συστατικά απαραίτητα.
• “Τρώτε μόνο την τροφή Χ”
Δίαιτες που υποστηρίζουν είτε την κατανάλωση τροφών από μία διατροφική ομάδα, είτε την κυριαρχία ενός φαγητού πάνω στο πρόγραμμα διατροφής, μπορεί να οδηγήσουν σε ανεπάρκειες όπως αυτές που αναφέρθηκαν παραπάνω. Επιπλέον, είναι ιδιαίτερα επιβλαβείς για παιδιά, αφού μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα στην ανάπτυξη.
• “Αντικαταστήστε το φαγητό με συμπληρώματα διατροφής και βιταμίνες”
Τα συμπληρώματα και οι βιταμίνες μπορεί να είναι χρήσιμα, αλλά πρέπει να τα παίρνει κανείς με σύσταση γιατρού ή φαρμακοποιού, ή διαιτολόγου, καθώς δεν μπορούν να υποκαταστήσουν ένα ολόκληρο γεύμα. Καλό είναι να αποφεύγουμε τις αγορές από το Ίντερνετ, αλλά και την αυθαίρετη λήψη μεγαλύτερης δόσης από την εκάστοτε συνιστώμενη.
• “Λίγη προσπάθεια, μακροχρόνια αποτελέσματα”
Όλοι έχουμε συναντήσει δίαιτες που υπόσχονται να μας απαλλάξουν από το περιττό βάρος, με ελάχιστη προσπάθεια. Αυτό είναι μη ρεαλιστικό. Αν θέλουμε να διατηρήσουμε ένα υγιές σωματικό βάρος μακροπρόθεσμα, χρειάζεται πάνω απ’ όλα να αλλάξουμε τον τρόπο ζωής μας.
• “Αγοράστε τα προϊόντα μου”
Αν κάποιος υπόσχεται απώλεια βάρους, με την προϋπόθεση να αγοράσουμε τα βιβλία του ή τα προϊόντα του, τότε πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί. Πρόκειται μάλλον για μια καμπάνια μάρκετινγκ, παρά για αξιόπιστες διατροφικές συμβουλές. Καλό είναι να είμαστε προσεκτικοί.
• Δίαιτες για βελτίωση της εμφάνισης
Πέρα και πάνω απ’ όλα, το επίκεντρο μιας δίαιτας πρέπει να είναι η υγεία μας.
• Δίαιτα πασπαρτού
Διαφορετικοί άνθρωποι έχουν διαφορετικές προτιμήσεις, βάρος, παθήσεις κ.λπ. Όλα αυτά πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν όταν συντάσσεται ένα διαιτολόγιο. Δεν είναι δυνατόν μια δίαιτα να είναι κατάλληλη, αλλά και αποτελεσματική, για όλους!
O Γιάννης Δημακόπουλος είναι Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, πτυχιούχος του Τμήματος Διατροφής και Μεταβολισμού του University of Surrey (BSc Nutrition). Έχει μετεκπαιδευτεί στη κλινική διαιτολογία στο Τμήμα Διατροφής και Διαιτολογίας της Ιατρικής Σχολής του King’s College London, με υποτροφία από το National Health Service (MSc Dietetics). Συμμετέχει ως υποψήφιος Διδάκτορας στην Πανελλαδική Μελέτη Διατροφής & Υγείας (ΠΑΜΕΔΥ), η οποία υλοποιείται από τη Μονάδα Διατροφής του Ανθρώπου του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Διατηρεί το γραφείο του στην οδό Ηριδανού 6, στην Αθήνα.
www.dimakopoulosi.gr