Δυσκολευόμαστε να θυμηθούμε αριθμούς τηλεφώνων; Κάνουμε νοερά τη λίστα με τα ψώνια, αλλά επιστρέφοντας από το σουπερμάρκετ ανακαλύπτουμε ότι έχουμε ξεχάσει τα μισά; Μπορεί, άραγε, μια κούπα ζεστό κακάο, που ταιριάζει και με τους κρύους μήνες, να κάνει τη διαφορά;
της Έλενας Κιουρκτσή
Αμερικανοί επιστήμονες του Πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκης, ανέστρεψαν σε υγιείς ανθρώπους την απώλεια της μνήμης που οφείλεται στο προχωρημένο της ηλικίας, δίνοντάς τους να καταναλώσουν ένα ειδικό μείγμα με κακάο. Για τη σημασία της μελέτης που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Nature Neuroscience, για το αν το κακάο αρκεί για γερή μνήμη και για τον ρόλο της καλής φυσικής κατάστασης ενάντια στην άνοια, μιλήσαμε με τον Δρ. Μιχάλη Βικελή, Ειδικό Νευρολόγο, MSc in Headache Medicine, PhD.
– Γιατί η κατανάλωση κακάο αποδεικνύεται σύμμαχος της μνήμης;
Το μυστικό βρίσκεται στις φλαβονόλες, οι οποίες είναι φυσικές αντιοξειδωτικές ουσίες που περιέχονται στο κακάο. Η συγκεκριμένη έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Nature Neuroscience έδειξε πως, όταν οι φλαβονόλες χορηγήθηκαν σε μεγάλες ποσότητες σε ανθρώπους όχι με άνοια, αλλά με ήπια προβλήματα μνήμης που οφείλονταν στην ηλικία, η μνήμη τους βελτιώθηκε εντυπωσιακά. Για πρώτη φορά, λοιπόν, διαπιστώνεται πως η φυσιολογική μορφή έκπτωσης της μνήμης δεν μπορεί απλώς να “φρεναριστεί”, αλλά ακόμη και να βελτιωθεί αισθητά, χάρη σε συγκεκριμένη διατροφική παρέμβαση.
– Ποιες άλλες τροφές με φλαβονόλες μπορούν να έχουν την ίδια δράση;
Εκτός από το κακάο και τη σοκολάτα, οι φλαβoνόλες υπάρχουν στο τσάι και στον καφέ, αλλά και σε φρούτα, όπως τα βατόμουρα, τα μούρα και τα σταφύλια, ή σε λαχανικά, όπως τα λάχανα, τα πράσα, τα μπρόκολα και το σπανάκι.
– Η κατανάλωση κακάο θα μπορούσε να βοηθήσει και στην πρόληψη ή επιβράδυνση της άνοιας;
Παρότι η συγκεκριμένη έρευνα δεν αφορούσε άτομα με άνοια, το γεγονός ότι σημειώθηκε σημαντική βελτίωση στα τεστ μνήμης, της τάξεως του 25%, αλλά και η επισήμανση πως η σχετιζόμενη με τη μνήμη περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται “οδοντωτή έλικα” φάνηκε να λειτουργεί καλύτερα, αφήνει πολλά περιθώρια για να δοκιμαστεί κάτι ανάλογο και σε άτομα με άνοια ή νόσο Alzheimer.
– Μόνο όσοι είναι ηλικιωμένοι δυσκολεύονται να θυμηθούν;
Έχει ενδιαφέρον το ότι συνεχώς αυξάνονται τα άτομα νεαρής ηλικίας που ξεχνούν – π.χ. ραντεβού, το όνομα κάποιου που μόλις τους συστήθηκε, το πού έχουν αφήσει το κινητό τους κ.λπ.
Αυτό μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, όπως οι υψηλές απαιτήσεις της δουλειάς, οι πιέσεις ή το ανικανοποίητο στην προσωπική ζωή, όπως επίσης και το γνωστό σε όλους μας στρες.
– Υπάρχουν και άλλοι λόγοι για τους οποίους η μνήμη μας μπορεί να μας “προδίδει”;
Ορισμένα φάρμακα, όπως τα αντισταμινικά, καθώς και τα φάρμακα για την υπέρταση, συμβάλλουν ώστε η μνήμη μας να χάνει συγκεκριμένες λεπτομέρειες. Ρόλο στο να ξεχνάμε παίζουν και οι ορμονικές αλλαγές που οφείλονται, για παράδειγμα, στην εγκυμοσύνη ή την εμμηνόπαυση.
Εάν έχουμε υψηλή αρτηριακή πίεση, είναι περισσότερο πιθανό μετά την ηλικία των 45 οι μικρές εγκεφαλικές αρτηρίες να αρχίζουν να αποδυναμώνονται, με αποτέλεσμα κάποια πράγματα να μην τα θυμόμαστε. Τέλος, αν δεν ξεκουραζόμαστε αρκετά (π.χ. κοιμόμαστε λιγότερο από έξι ώρες κάθε μέρα), ενδεχομένως να παρατηρήσουμε σύντομα δυσκολία στη συγκράτηση πληροφοριών, αλλοίωση της μνήμης και των αντανακλαστικών κ.λπ.
– Ισχύει ότι όσο καλύτερη είναι η φυσική μας κατάσταση όταν είμαστε νέοι, τόσο καλύτερες νοητικές επιδόσεις θα έχουμε ως μεσήλικες;
Θα μπορούσε να ισχύει κάτι τέτοιο, καθότι προκύπτει και από μελέτη του Πανεπιστημίου της Μινεσότα που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό έντυπο Neurology.
Μια εξήγηση είναι ότι η άσκηση (προϋπόθεση για τη καλή φυσική κατάσταση) ενισχύει την παραγωγή κάποιων ουσιών που φυσιολογικά υπάρχουν στον εγκέφαλο και μπορούν να επηρεάσουν θετικά τη λειτουργία των νευρικών μας κυττάρων. Επίσης, η τακτική άσκηση ωφελεί στην αιμάτωση του εγκεφάλου και στην απομάκρυνση βλαπτικών παραγόντων (όπως οι ελεύθερες ρίζες) από αυτόν. Έτσι, μακροπρόθεσμα, σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας (π.χ. νόσου Alzheimer ή αγγειακής άνοιας).
– Πώς μπορεί κάποιος νέος να επιτύχει καλή φυσική κατάσταση, ώστε να κινδυνεύει λιγότερο στο μέλλον από άνοια;
Δεν χρειάζονται υπερβολές. Ένα τακτικό πρόγραμμα άσκησης, όπως γρήγορο περπάτημα, ελαφρύ τρέξιμο, κολύμβηση ή συμμετοχή σε κάποιο ομαδικό σπορ (ποδόσφαιρο, μπάσκετ), 2 με 3 φορές την εβδομάδα, εφόσον συνδυάζεται με διατήρηση σωστού σωματικού βάρους και αποφυγή καπνίσματος, αρκεί.
– Έχει νόημα να το προσπαθήσουμε εκ των υστέρων, αν ως νέοι δεν είχαμε γυμναστεί;
Η θετική επίδραση της φυσικής κατάστασης στις νοητικές λειτουργίες συμβαίνει σε βάθος δεκαετιών. Ακόμη, λοιπόν, και αν δεν είχαμε καλή φυσική κατάσταση σε νεαρότερες ηλικίες, σαφώς και έχει νόημα να προσπαθήσουμε να το επιτύχουμε προσέχοντας το σωματικό βάρος μας, διακόπτοντας το κάπνισμα και αρχίζοντας απλές δραστηριότητες, όπως το να ανεβοκατεβαίνομε σκάλες με τα πόδια, να ασχολούμαστε με τον κήπο ή να περπατάμε ακόμη και μικρές αποστάσεις, αντί να χρησιμοποιούμε αυτοκίνητο.
– Η συχνή άσκηση στη νεότητα είναι το “μυστικό” για την αποφυγή της άνοιας;
Όχι, διότι η άνοια είναι πολυπαραγοντικής αιτιολογίας. Κάποιοι παράγοντες, όπως η ηλικία ή η κληρονομικότητα, δεν είναι δυνατόν να αποφευχθούν ή να τροποποιηθούν. Κάποιοι άλλοι, όμως, εφόσον “ρυθμιστούν” σωστά, μπορούν να μας προστατεύσουν έως κάποιο βαθμό.
Έτσι, η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής, η αντιμετώπιση τυχόν νοσημάτων που βλάπτουν τα αγγεία (υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης, υπερλιπιδαιμία), η συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες και η τακτική νοητική εκγύμναση μπορούν να ωφελήσουν.
– Τι να κρατήσουμε, λοιπόν, από τη μελέτη που συνδέει το κακάο με τη γερή μνήμη;
Να τονίσουμε πως το πλούσιο σε φλαβονόλες μείγμα που χρησιμοποιήθηκε στην έρευνα δημιουργήθηκε με ειδική μέθοδο και είναι διαφορετικό από το κακάο του εμπορίου. Επομένως, η κατανάλωση κακάο ας γίνεται με μέτρο. Η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής είναι βασική προϋπόθεση, προβλέποντας μια γενικότερη αλλαγή στις συνήθειές μας. Δεν χρειάζεται να καταναλώνει κανείς υπέρμετρες ποσότητες κακάο, προσδοκώντας εντυπωσιακά οφέλη στη μνήμη.