Τα “όπλα” της ενημέρωσης και της έγκαιρης εξέτασης
Μία ασθένεια συχνά ασυμπτωματική, από την οποία νοσούν περίπου 170 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως, χωρίς οι περισσότεροι να το γνωρίζουν. Τα πράγματα σήμερα έχουν απλοποιηθεί: φροντίζοντας κανείς να ενημερωθεί για τη νόσο και να εξεταστεί έγκαιρα (πλέον και δωρεάν), είναι σε θέση να πάρει τη ζωή του στα χέρια του και να πει ένα ηχηρό “όχι” στην Ηπατίτιδα.
Eπιμέλεια κειμένου: Μαρία Λυσάνδρου
Το συκώτι (ήπαρ) είναι ένα ζωτικό όργανο, το οποίο παίζει σημαντικό ρόλο στον μεταβολισμό, στην πήξη του αίματος, στην παραγωγή ουσιών απαραίτητων για την αντιμετώπιση των λοιμώξεων, καθώς και στην απομάκρυνση τοξικών ουσιών και φαρμάκων από τον οργανισμό. Εάν το ήπαρ προσβληθεί από ιούς ή υποστεί βλάβη από άλλα αίτια (π.χ. τοξίνες, φάρμακα, αλκοόλ κ.λπ.) αναπτύσσεται φλεγμονή και νέκρωση – μια κατάσταση που ονομάζεται “Ηπατίτιδα”.
Οι Α, Β, C, D και Ε είναι οι πιο γνωστοί ιοί ηπατίτιδας. Ωστόσο, ηπατίτιδα μπορεί να προκαλέσουν και κάποιοι άλλοι ιοί που δεν προσβάλλουν αποκλειστικά το συκώτι, αλλά “χτυπούν” παράλληλα και άλλα όργανα – οι λεγόμενοι “ηπατοτρόποι ιοί”.
Η χρόνια ιογενής ηπατίτιδα αναπτύσσεται στους ασθενείς, των οποίων το ανοσοποιητικό σύστημα δεν μπορεί να αποβάλει τον ιό, και προκαλείται από τους ιούς της ηπατίτιδας Β, C και D.
Παρά τη συχνή έλλειψη συμπτωμάτων στους ασθενείς με χρόνια ηπατίτιδα, η ύπαρξη του ιού εξακολουθεί να προκαλεί ερεθισμό και να καταστρέφει το συκώτι. Ως αποτέλεσμα, αναπτύσσεται ένας ινώδης ιστός (ουλή) μέσα στο ήπαρ. Εάν τα τρία τέταρτα του ήπατος μετατραπούν σε ινώδη ιστό, το ήπαρ δεν είναι πια σε θέση να λειτουργήσει σωστά – κατάσταση που ονομάζεται “κίρρωση”.
Οι ασθενείς με κίρρωση μπορεί να είναι ασυμπτωματικοί στα πρώτα στάδια, αλλά καθώς η ηπατική νόσος εξαπλώνεται προοδευτικά, είναι πιθανή η εμφάνιση ασκίτη (υγρού στην κοιλιά), αιμορραγίας από φλέβες του οισοφάγου (κιρσοί), εγκεφαλοπάθειας (αλλαγής της διανοητικής κατάστασης και συμπεριφοράς) ή ίκτερου.
Όλοι οι ασθενείς με κίρρωση έχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του ήπατος.
Η περίοδος που μεσολαβεί μεταξύ της λοίμωξης και της εκδήλωσης της νόσου ονομάζεται “περίοδος επώασης” και είναι διαφορετική, ανάλογα με τον τύπο του ιού τους ηπατίτιδας. Η περίοδος επώασης είναι 15 έως 45 ημέρες για τον ιό της Ηπατίτιδας Α, 45 έως 160 ημέρες για την Ηπατίτιδα Β και 2 εβδομάδες έως 6 μήνες για τον ιό της Ηπατίτιδας C.
Παρόλα αυτά, είναι πιθανό πολλοί ασθενείς που έχουν προσβληθεί από τους τρεις αυτούς τύπους να μην εκδηλώσουν καθόλου συμπτώματα. Όταν, δε, εμφανίζονται συμπτώματα, μοιάζουν με εκείνα της γρίπης: πυρετός, μειωμένη όρεξη, ναυτία, τάση προς έμετο, αδυναμία, κόπωση και πόνος στην κοιλιά.
Σπανιότερα, τα συμπτώματα περιλαμβάνουν σκούρο χρώμα στα ούρα, ανοιχτό χρώμα στα κόπρανα ή και κιτρίνισμα της επιδερμίδας και των ματιών (ίκτερο).
– Hπατίτιδα C
Ο ιός της Ηπατίτιδας C είναι ένας από τους κυριότερους παράγοντες χρόνιας ηπατοπάθειας, τόσο διεθνώς, όσο και στην Ελλάδα, και απομονώθηκε το 1989.
Υπολογίζεται ότι περίπου 170 εκατ. άνθρωποι παγκοσμίως έχουν χρόνια λοίμωξη από τον ιό της Ηπατίτιδας C, με 3-4 εκατ. νέες περιπτώσεις να εμφανίζονται ετησίως. Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι περίπου το 2% του πληθυσμού έχει χρόνια λοίμωξη με τον ιό της Ηπατίτιδας C.
“Στην Ελλάδα, περίπου 130.000 – 160.000 άνθρωποι έχουν προσβληθεί από τον HCV. Το ποσοστό των ανθρώπων που ζουν με χρόνια ηπατίτιδα C και παραμένουν αδιάγνωστοι εκτιμάται ότι είναι 80% στη χώρα μας. Κάθε χρόνο εκτιμάται ότι υπάρχουν 3.700 νέες μολύνσεις μόνο από τον ιό ΗCV, οι οποίες στην πλειονότητά τους θα παραμείνουν αδιάγνωστες και οι άνθρωποι που νοσούν δεν θα λάβουν έγκαιρα την απαραίτητη ιατροφαρμακευτική φροντίδα”, σημειώνει ο κ. Γιώργος Καλαμίτσης, Πρόεδρος του Συλλόγου Ασθενών Ήπατος Ελλάδος “Προμηθέας”.
“Τα παραπάνω στοιχεία επιβεβαιώνουν τον ασυμπτωματικό χαρακτήρα της ασθένειας, καθώς μόλις οι 32.000, κατά προσέγγιση, από το σύνολο των ανθρώπων που έχουν προσβληθεί από τον ιό HCV στην Ελλάδα, έχουν διαγνωστεί. Αξίζει, δε, να σημειωθεί ότι, από τους ασθενείς που έχουν διαγνωστεί, δεν λαμβάνουν όλοι θεραπεία, για διάφορους λόγους”, προσθέτει ο κ. Καλαμίτσης.
• Πώς μεταδίδεται ο ιός της Ηπατίτιδας C;
Ο ιός της ηπατίτιδας C μεταδίδεται κυρίως όταν το άτομο έρθει σε επαφή με μολυσμένο αίμα. Πιο συγκεκριμένα:
– Αν έκανε στο παρελθόν ή εξακολουθεί να κάνει χρήση ενδοφλεβίων ναρκωτικών (50-70% των χρηστών μολύνονται με τον ιό της ηπατίτιδας C μέσα στα πρώτα 5 χρόνια από την έναρξη χρήσης).
– Αν έκανε μετάγγιση αίματος ή παραγώγων αίματος πριν από το 1992 (η πιθανότητα μόλυνσης με μετάγγιση είναι πλέον εξαιρετικά σπάνια, λόγω του συστηματικού ελέγχου στις αιμοδοσίες).
– Αν έκανε για μακρύ χρονικό διάστημα αιμοκάθαρση (τεχνητός νεφρός).
– Αν είναι επαγγελματίας υγείας και τρυπήθηκε με βελόνα ή μολυσμένο εργαλείο.
– Αν γεννήθηκε από μητέρα μολυσμένη με ηπατίτιδα C. Η μετάδοση συμβαίνει σπάνια (2-5%), αλλά η πιθανότητα αυξάνει σημαντικά (30%) όταν η μητέρα έχει και λοίμωξη με τον ιό HIV ή της ηπατίτιδας Β.
– Αν είχε ή εξακολουθεί να έχει ερωτικές σχέσεις με άτομο με ηπατίτιδα C. Η μετάδοση είναι σπάνια σε άτομα με σταθερούς ερωτικούς συντρόφους (1%), αλλά αυξάνει σε άτομα με πολλαπλούς ερωτικούς συντρόφους, κατά τη διάρκεια οξείας νόσησης και σε συνύπαρξη ερπητικής λοίμωξης των γεννητικών οργάνων.
– Αν έχει κάνει τατουάζ ή τρύπημα σημείων του σώματος με μη αποστειρωμένα εργαλεία, μολυσμένα με τον ιό της ηπατίτιδας C.
– Αν έζησε ή ζει με άτομο με ηπατίτιδα C, με το οποίο μοιραζόταν ή μοιράζεται ξυραφάκια, οδοντόβουρτσες, νυχοκόπτες κ.λπ.
– Ο ιός της Ηπατίτιδας C δεν μεταδίδεται:
– Με το νερό
– Με την τροφή
– Με σκεύη μαγειρικά ή εστιάσεως
– Στις τουαλέτες
– Με την κοινωνική επαφή (χειραψία, αγκαλιά, φιλί, βήχας, φτέρνισμα)
– Με τον θηλασμό (μητέρες με ηπατίτιδα C θα πρέπει να σταματούν τον θηλασμό)
“Αξίζω να ΓνωρίΖω”
Ως προς το πρόγραμμα “Αξίζω να Γνωρίζω” του “Προμηθέα”, ο κ. Καλαμίτσης αναφέρει: “Η πανελλήνια δράση “Αξίζω να ΓνωρίΖω” ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2016, στοχεύοντας στην παροχή δωρεάν εξετάσεων ελαστογραφίας ήπατος (Fibroscan) σε ανθρώπους που ζουν με νόσους του ήπατος, και σε συνεργασία με ιατρούς-ηπατολόγους και με δομές απεξάρτησης ή υποκατάστασης από τη χρήση ψυχοδραστικών ουσιών. Ο σχεδιασμός του προγράμματος βασίστηκε στο γεγονός ότι υπάρχει επιτακτική ανάγκη των ανθρώπων που ζουν με νόσους του ήπατος για ανεμπόδιστη πρόσβαση σε διαγνωστικές εξετάσεις, καθώς η παροχή αυτής της τόσο σημαντικής εξέτασης δεν καλύπτεται από τα δημόσια ασφαλιστικά ταμεία, ενώ το μηχάνημα ελαστογράφου ήπατος δεν είναι διαθέσιμο σε όλες τις ηπατολογικές κλινικές της χώρας”.
Tον Απρίλιο του 2018, μέσω του προγράμματος “Αξίζω να ΓνωρίΖω” εξετάστηκαν δωρεάν με τη μέθοδο ελαστογραφίας ήπατος (Fibroscan) 532 ασθενείς με νόσους του ήπατος. Οι 364 διαγνώστηκαν με Ηπατίτιδα C, ενώ οι 52 με Ηπατίτιδα Β.
Το πιστοποιημένο προσωπικό του ΣΑΗΕ “Προμηθέας” επισκέφθηκε τις πόλεις της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης – και συγκεκριμένα ηπατολογικές κλινικές δημόσιων νοσοκομείων, μονάδες του ΟΚΑΝΑ (ΜΟΘΕ) και δομή στο πλαίσιο του προγράμματος “ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ 2”.
• Τι πρέπει να προσέχει ένας φορέας της Ηπατίτιδας C;
– Δεν μπορεί να γίνει αιμοδότης ή δωρητής οργάνων
– Να μη μοιράζεται προσωπικά του αντικείμενα, τα οποία μπορεί να φέρουν αίμα, με άλλους (π.χ. ξυραφάκια, οδοντόβουρτσες, νυχοκόπτες)
– Να φροντίζει να καλύπτει κάθε ανοικτή πληγή ή τραύμα και να καθαρίζει πιτσιλιές αίματος με αδιάλυτη χλωρίνη
Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι οι ασθενείς με Ηπατίτιδα C, δεν θα πρέπει να υποβάλλονται σε κανενός είδους περιορισμό στην εργασία τους ή στην άθληση. Επιπλέον, δεν χρειάζεται να χρησιμοποιούν ατομικά σκεύη φαγητού ή ατομικές τουαλέτες.
Για λόγους πρόληψης, οι μη πάσχοντες μπορούν να εμβολιαστούν για την Ηπατίτιδα Α και Β. Εμβόλιο για την Ηπατίτιδα C ΔΕΝ υπάρχει.
“Η λοίμωξη με τον ιό της Ηπατίτιδας Β (HBV) αποτελεί επίσης ένα σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας”, αναφέρει ο κ. Γιώργος Καλαμίτσης. “Για τη νόσο της Ηπατίτιδας Β υπάρχει αποτελεσματικό εμβόλιο, το οποίο έχει ενταχθεί στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού της Ελλάδας από το 1998, καθώς επίσης και ειδική χορήγηση αντισωμάτων (“ανοσοσφαιρίνη”), η οποία μπορεί να προσφέρει προσωρινή προστασία. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εκτιμά ότι 85% των θανάτων που σχετίζονται με την ηπατίτιδα B μπορούν να προληφθούν μέσω του εμβολιασμού. Επίσης, η πρόσβαση των ανθρώπων που ζουν με ηπατίτιδα Β στη θεραπεία είναι ανεμπόδιστη για τους ασθενείς”.
– Τα 5 βήματα για πρόσβαση στη νέα θεραπεία για την Ηπατίτιδα C
Ο Σύλλογος Ασθενών Ήπατος Ελλάδος “Προμηθέας” έχει δημιουργήσει έναν οδηγό σχετικά με τη διαδικασία πρόσβασης στα νέα φάρμακα (αντιικά άμεσης δράσης – DAAs) για την ίαση της Ηπατίτιδας C. Ο οδηγός αποτελείται από 5 βήματα, τα οποία μπορεί να ακολουθήσει ένας ασθενής.
Συγκεκριμένα:
1. Έρχομαι σε επαφή με ιατρό – ηπατολόγο
Ο ιατρός θα σε καθοδηγήσει σχετικά με το θεραπευτικό πλάνο και τις απαραίτητες εξετάσεις. Με ένα τηλεφώνημα στη Γραμμή για την Υγεία 1535, μπορεί κανείς να κλείσει άμεσα ραντεβού.
2. Προχωράω σε διενέργεια εξέτασης PCR – (PolymeraseChainReaction)
Η PCR είναι αιματολογική εξέταση και αφορά στον μοριακό έλεγχο της Ηπατίτιδας C (επιβεβαιώνει την παρουσία του ιού στο αίμα).
3. Υποβάλλομαι σε εξέταση Ελαστογραφίας του Ήπατος (Fibroscan)
Μία εξέταση μη επεμβατική, αξιόπιστη, σύντομη, που εκτιμά το στάδιο της όποιας ηπατικής βλάβης υπάρχει (σημαντική πληροφορία για τη διάρκεια της θεραπείας και την πρόγνωση).
Το αποτέλεσμα της εξέτασης ελαστογραφίας ήπατος, το οποίο ισούται ή ξεπερνάει το 7, εξασφαλίζει πρόσβαση στις νέες θεραπείες για την Ηπατίτιδα C. Καθολική πρόσβαση, ανεξαρτήτως αποτελέσματος, δικαιούνται υπο-ομάδες ασθενών με συγκεκριμένα συνοδά νοσήματα (π.χ. συλλοίμωξη Ηπατίτιδας C και HIV).
4. Δείχνω τα αποτελέσματα των εξετάσεων στον ηπατολόγο που με παρακολουθεί και κάνει σχετικό αίτημα στον ΕΟΠΥΥ
5. Παραλαμβάνω τα φάρμακα και τηρώ τις οδηγίες του ιατρού
– Χρήσιμες πληροφορίες
• Με τον ΑΜΚΑ (ακόμα και χωρίς ασφαλιστική κάλυψη) έχει κανείς δυνατότητα πρόσβασης στις Υπηρεσίες Υγείας και στη θεραπεία.
• Τα νέα φάρμακα για την αντιμετώπιση της Ηπατίτιδας C έχουν ποσοστό επιτυχίας που αγγίζει το 100%, δεν παρουσιάζουν ανεπιθύμητες ενέργειες και λαμβάνονται από το στόμα.
• Η εξέταση ελαστογραφίας του ήπατος έχει βαθμό αξιοπιστίας ισάξιο της βιοψίας του ήπατος.
• Ο Σύλλογος Ασθενών Ήπατος Ελλάδος “Προμηθέας”, στο πλαίσιο του προγράμματος “Αξίζω να ΓνωρίΖω”, πραγματοποιεί δωρεάν εξετάσεις ελαστογραφίας του ήπατος, πάντα σε συνεργασία με ιατρούς-ηπατολόγους.
• Οι ιατρικές εξετάσεις εκτελούνται κατόπιν υπόδειξης του θεράποντα ιατρού.
Ο παραπάνω οδηγός αφορά σε ανθρώπους που έχουν διαγνωστεί με Ηπατίτιδα C και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αντικαταστήσει τις οδηγίες του ιατρού.
Σημειωτέον ότι μπορεί κανείς να μάθει αν έχει έρθει σε επαφή με τον ιό της Ηπατίτιδας C, με μία απλή εξέταση αντισωμάτων.
Εθνικό Σχέδιο Δράσης για αντιμετώπιση της Ηπατίτιδας C
Βάσει εντολής του ΕΟΠΥΥ στην ΗΔΙΚΑ, με κάθε καταχώρηση από ιατρό επίσκεψης ατόμου που έχει γεννηθεί μεταξύ 1945 και 1980, θα βγαίνει ειδοποίηση για να ελεγχθεί ο εν λόγω ασθενής για Ηπατίτιδα C, σύμφωνα με τον καθηγητή Παθολογίας-Γαστρεντερολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρο της Επιτροπής Υλοποίησης και Παρακολούθησης του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την αντιμετώπιση της Ηπατίτιδας C, Δρ. Γιώργο Παπαθεοδωρίδη.
Κι αυτό διότι, βάσει των επιδημιολογικών μελετών, φαίνεται ότι πάνω από το 60% των λοιμώξεων που συναντώνται στην Ελλάδα εκδηλώνονται σε άτομα του γενικού πληθυσμού που έχουν γεννηθεί αυτές τις δεκαετίες, κατά τις οποίες δεν υπήρχαν νοσηλευτικές ή ιατρικές πρακτικές αντίστοιχες με τις σημερινές.
Μία από τις πρώτες ενέργειες του Εθνικού Σχεδίου που έχουν τεθεί σε εφαρμογή αποτελεί και η δυνατότητα πρόσβασης των πολιτών για εξέταση και θεραπεία έναντι της ηπατίτιδας C σε ηπατολογικά ιατρεία, χωρίς ραντεβού, σε 26 νοσοκομεία της χώρας.
Τα νοσοκομεία, τα οποία μπορεί κανείς να επισκεφθεί για δωρεάν εξετάσεις* είναι τα:
• Κωνσταντοπούλειο Γ.Ν. Ν. Ιωνίας • Γ.Ο.Ν.Κ. “Οι Άγιοι Ανάργυροι” • Γ.Ν.Α. Ιπποκράτειο • Γ.Ν.Α. “Ο Ευαγγελισμός” • Γ.Ν.Π.Α. “Η Αγία Σοφία” • Γ.Ν.Α. Λαϊκό • Γ.Α.Ν.Α. “Ο Άγιος Σάββας” • Γ.Ν.Α. Κοργιαλένειο Μπενάκειο ΕΕΣ • Γ.Ν. Νίκαιας-Πειραιά • Γ.Ν. Πειραιά “Τζάνειο” • Γ.Ν. Δυτικής Αττικής “Αγία Βαρβάρα” • Π.Γ.Ν. Αττικόν • Γ.Ν. Ρόδου “Ανδρέας Παπανδρέου” • Γ.Ν.Θ. “Γ. Παπανικολάου” • Γ.Ν. Παπαγεωργίου • Γ.Ν.Θ. “Γ. Γεννηματάς – Ο Άγιος Δημήτριος” • Π.Γ.Ν.Θ. ΑΧΕΠΑ • Γ.Ν.Θ. Ιπποκράτειο • Π.Γ.Ν. Αλεξανδρούπολης • Π.Γ.Ν. Λάρισας • Γ.Ν. Βόλου “Αχιλλοπούλειο” • Π.Γ.Ν. Ιωαννίνων • Γ.Ν. Κέρκυρας • Π.Γ.Ν. Πατρών, Ρίου • Π.Γ.Ν. Ηρακλείου Κρήτης • Γ.Ν. Ηρακλείου “Βενιζέλειο”
* Οι εξετάσεις διενεργούνται συγκεκριμένες ημέρες και ώρες, διαφορετικές για κάθε νοσοκομείο. Προς αποφυγή τυχόν ταλαιπωρίας, οι ενδιαφερόμενοι καλούνται να απευθύνονται στο νοσοκομείο που τους ενδιαφέρει, ώστε να ενημερώνονται συγκεκριμένα για το πότε και πού μπορούν να προσέρχονται για να εξεταστούν.
