Νόστιμο, δροσιστικό και άκρως καλοκαιρινό, το καρπούζι (ή, αλλιώς, “υδροπέπων”) καταναλώνεται σε φέτες ή σε φρουτοσαλάτες, μπορεί να γίνει γρανίτα ή αναψυκτικό και… τρομάζει την υπέρταση!
της Έλενας Κιουρκτσή
Σημαντική προστασία από την υπέρταση φαίνεται πως προσφέρει το καρπούζι, σύμφωνα με μελέτη του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Φλόριδας, η οποία δημοσιεύθηκε στην ιατρική επιθεώρηση American Journal of Hypertension. Για τους λόγους, αλλά και τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες το καλοκαιρινό αυτό φρούτο “ρίχνει” την αρτηριακή πίεση, μιλήσαμε με τον Δρ. Δημήτρη Γουρλή MD, EHS Ειδικό Παθολόγο – Κλινικό Υπερτασιολόγο.
– Πόσο συχνή είναι η υπέρταση στην Ελλάδα και πού οφείλεται;
Η συχνότητα της υπέρτασης στην Ελλάδα δεν διαφέρει από τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, με περίπου έναν στους τέσσερις ενήλικες να είναι υπερτασικοί. Σε άτομα πάνω από 65 ετών, η υπέρταση είναι συχνότερη (σχεδόν ένας στους δυο), ενώ στα παιδιά είναι σπάνια (1%).
Κυρίαρχο ρόλο στην εμφάνιση υπέρτασης παίζουν γενετικοί παράγοντες (κληρονομικοί). Σε άτομα με δύο συγγενείς πρώτου βαθμού υπερτασικούς, η πιθανότητα εμφάνισης υπέρτασης είναι 70%. Ωστόσο και άλλοι παράγοντες, όπως το αυξημένο βάρος του σώματος, η μεγάλη κατανάλωση αλατιού, η καθιστική ζωή κ.λπ., έχουν επίσης σημασία.
– Πότε θεωρείται ότι υπάρχει υπέρταση;
Η διάγνωση της υπέρτασης προκύπτει όταν η πίεση είναι σταθερά αυξημένη πάνω από 140 mmHg η συστολική (μεγάλη) και/ή πάνω από 90 mmHg η διαστολική (μικρή), σε τουλάχιστον 2-3 επισκέψεις στον γιατρό και με τουλάχιστον δύο μετρήσεις της πίεσης σε κάθε επίσκεψη. Στη δεύτερη επίσκεψη, η πίεση είναι σχεδόν πάντα χαμηλότερη και πιο κοντά στην πραγματικότητα.
– Τι συνέπειες έχει η υπέρταση για την υγεία;
Η υπέρταση αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα, δηλαδή στεφανιαία νόσο, έμφραγμα της καρδιάς, εγκεφαλικό επεισόδιο, καρδιακή ανεπάρκεια, νεφρική ανεπάρκεια και απόφραξη αρτηριών στα πόδια. Όσο υψηλότερη είναι η πίεση, τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος. Τόσο η συστολική, όσο και η διαστολική πίεση, έχουν σημασία. Όμως, μετά την ηλικία των 55 ετών, η συστολική πίεση είναι η πιο επικίνδυνη και η πιο δύσκολη στη ρύθμιση.
– Γιατί το καρπούζι βελτιώνει την αρτηριακή πίεση;
Όπως και άλλα φρούτα ή λαχανικά, περιέχει ουσίες που επιδρούν μακροπρόθεσμα (άμεσα ή έμμεσα) στο καρδιαγγειακό σύστημα. Μία από αυτές είναι το αμινοξύ L-citrulline, μία από τις δράσεις του οποίου είναι η παραγωγή μονοξειδίου του αζώτου, με άμεση αγγειοδιασταλτική δράση. Με λίγα λόγια, βοηθάει στο “άνοιγμα” των αρτηριών και φλεβών, με επακόλουθη ήπια μείωση της αρτηριακής πίεσης, αλλά και βελτίωση της αγγειακής ελαστικότητας.
– Υπάρχουν κάποιες κατηγορίες υπερτασικών που επωφελούνται περισσότερο;
Σε μικρότερης έκτασης κλινικές μελέτες, φαίνεται πως το καρπούζι ενισχύει την αρτηριακή λειτουργία, προστατεύοντας τις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες από τον κίνδυνο της υπέρτασης, αλλά και πως μπορεί να βοηθήσει υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα με υψηλή αρτηριακή πίεση.
Σε κάθε περίπτωση –εφόσον δεν συντρέχουν ιατρικοί λόγοι για το αντίθετο–, είναι καλό οι περισσότεροι να καταναλώνουμε μεγαλύτερες ποσότητες φρούτων και λαχανικών προληπτικά, και ιδιαίτερα τους θερινούς μήνες, που φρούτα και λαχανικά είναι άφθονα και ποικίλα.
– Γιατί έχει σημασία η μέτρηση της πίεσης;
Εκτός από τη μέτρηση της πίεσης, δεν υπάρχει άλλος τρόπος (π.χ. εξέταση αίματος) για τη διάγνωση της υπέρτασης και τον εντοπισμό των ατόμων που χρειάζονται μακροχρόνια αντι-υπερτασική θεραπεία. Η αυξημένη πίεση, κατά κανόνα, δεν προκαλεί συμπτώματα και η διάγνωση προκύπτει μόνο από τυχαία μέτρηση ή όταν προκληθεί καρδιαγγειακό επεισόδιο.
– Πώς πρέπει να γίνεται η μέτρηση της πίεσης;
Τόσο στο ιατρείο, όσο και στο σπίτι, η μέτρηση της πίεσης πρέπει να γίνεται με τη σωστή μεθοδολογία. Ο ασθενής πρέπει να είναι ήρεμος, καθιστός για 3-5 λεπτά, με την πλάτη ακουμπισμένη στη ράχη του καθίσματος, το χέρι χαλαρό και υποστηριζόμενο σε τραπέζι, και το μέσον του μπράτσου περίπου στο ύψος της καρδιάς.
Συνήθως γίνονται δύο μετρήσεις, με μεσοδιάστημα 1 λεπτού. Το πιεσόμετρο πρέπει να είναι αξιόπιστο και η περιχειρίδα κατάλληλη για το μέγεθος του βραχίονα. Αν η περίμετρος του βραχίονα είναι 30 εκατοστά ή μεγαλύτερη, τότε χρειάζεται μεγάλη περιχειρίδα.
Όταν οι κανόνες αυτοί δεν ακολουθούνται, οι τιμές της πίεσης μπορεί να είναι παραπλανητικές.
– Μπορεί η μέτρηση της πίεσης στο ιατρείο να μην αντιπροσωπεύει την πραγματική πίεση του ασθενούς;
Ακόμα και με σχολαστικές μετρήσεις, στο περίπου 25% των ασθενών που παρακολουθούνται σε ιατρεία υπέρτασης μπορεί να υπάρξουν παραπλανητικά αποτελέσματα, κυρίως λόγω της αποκαλούμενης υπέρτασης της “άσπρης μπλούζας” ή λόγω της “συγκαλυμμένης” υπέρτασης.
Υπέρταση “άσπρης μπλούζας” αποκαλείται η αυξημένη πίεση που καταγράφεται στο ιατρείο σε επανειλημμένες επισκέψεις, ενώ εκτός ιατρείου (στο σπίτι ή με 24ωρη καταγραφή της πίεσης) είναι φυσιολογική. “Συγκαλυμμένη” υπέρταση είναι το αντίθετο φαινόμενο, δηλαδή πίεση χαμηλή στο ιατρείο, αλλά αυξημένη εκτός ιατρείου.
Στις περιπτώσεις αυτές, πιο καθοριστικές για την όποια θεραπεία είναι οι μετρήσεις εκτός ιατρείου, υπό την προϋπόθεση ότι έχουν γίνει με αξιόπιστο τρόπο.
– Πώς πρέπει να γίνεται η παρακολούθηση της πίεσης από τους ασθενείς στο σπίτι;
Άτομα με καλή ρύθμιση της υπέρτασης πρέπει να παρακολουθούν την πίεσή τους στο σπίτι μία φορά κάθε 1-2 εβδομάδες. Σε κάθε περίπτωση αλλαγής της θεραπείας και πριν από κάθε επίσκεψη στον γιατρό, πρέπει να γίνεται 7ήμερο πρόγραμμα μετρήσεων (πρωί πριν τα φάρμακα και απόγευμα, με διπλές μετρήσεις κάθε φορά). Ο μέσος όρος όλων των μετρήσεων λαμβάνεται υπ’ όψιν και όχι μεμονωμένες μετρήσεις. Προτιμούνται ηλεκτρονικά πιεσόμετρα βραχίονα (όχι καρπού), υπό την προϋπόθεση ότι είναι αξιόπιστα.
– Εκτός από το καρπούζι, υπάρχουν και άλλα φρούτα με ανάλογα οφέλη;
Το επικρατέστερο φρούτο το καλοκαίρι είναι το καρπούζι, ωστόσο και το πεπόνι, το βερίκοκο, το ροδάκινο ή τα κεράσια, αποτελούν θρεπτικές και υγιεινές επιλογές. Είναι σημαντικό, όμως, να αποφεύγεται η υπέρμετρη κατανάλωση φρούτων, διότι περιέχουν σάκχαρα και, επομένως, θερμίδες.
Οι υπερτασικοί (και ιδιαίτερα όσοι είναι διαβητικοί), λοιπόν, πρέπει να συμβουλεύονται τον ιατρό ή διατροφολόγο τους για το ποια φρούτα και σε ποια ποσότητα ή συχνότητα επιτρέπονται.
– Αρκεί η κατανάλωση καρπουζιού για να ελέγξουμε την υπέρταση;
Όχι. Χρειάζεται να μειώσουμε το αλάτι, να διακόψουμε άμεσα το κάπνισμα, να περιορίσουμε το αλκοόλ, να έχουμε φυσιολογικό δείκτη μάζας σώματος και να κάνουμε αερόβια άσκηση. Επίσης, πρέπει να κοιμόμαστε ικανοποιητικά και να καταναλώνουμε κόκκινο κρέας μία φορά την εβδομάδα – πάντα με τη συμβουλή του ειδικού ιατρού.
