Όσον αφορά την αρχιτεκτονική του προσώπου, υπάρχουν συγκεκριμένες αναλογίες, οι οποίες σε όλα τα πρόσωπα που κρίνονται ως όμορφα, είναι πάντα ίδιες. Οι αναλογίες αυτές έχουν καταγραφεί μετά από πολλές μελέτες και η προσπάθεια της Αισθητικής Ιατρικής και Οδοντιατρικής είναι να φέρει τις γραμμές του προσώπου όσο πιο κοντά γίνεται σε αυτές.
τoυ Δρ. Γιώργου Κοντακιώτη
Η σχέση των ζυγωματικών (μήλα) με τις παρειές και την κάτω γνάθο (πηγούνι), για παράδειγμα, είναι πολύ συγκεκριμένη. Όπως επίσης και η σχέση της μύτης με το στόμα και την κάτω γνάθο. Το δε μήκος του μετώπου είναι περίπου ίδιο με το μήκος της μύτης, που είναι περίπου ίδιο με την απόσταση από τη μύτη μέχρι το σαγόνι.
Οι ερευνητές που μελετούν την ελκυστικότητα λένε ότι, σε ένα τέλειο γυναικείο πρόσωπο, η απόσταση μεταξύ των ματιών είναι το 46% της απόστασης από το ένα αυτί μέχρι το άλλο. Παράλληλα, η ιδανική απόσταση μεταξύ των ματιών και στόματος θα πρέπει να είναι το ένα τρίτο του μήκους του προσώπου.
Το σχήμα πρόσωπου καθορίζεται από τους μυς και τα οστά του προσώπου, από τα μάτια, τη μύτη και τα χείλη. Το προφίλ καθορίζεται από τη μύτη και το πηγούνι, και πιο συγκεκριμένα από τη σχέση αναλογίας μεταξύ τους.
– Ο σημαντικός ρόλος των δοντιών
Τα δόντια υποστηρίζουν συνολικά τα χείλη και τους μυς του προσώπου γύρω από την άνω και κάτω γνάθο, προσδίδοντας νεότητα. Ένας άνθρωπος, λοιπόν, που έχει χάσει τα δόντια του, παρουσιάζει παραμόρφωση και στο πρόσωπο, καθώς αλλάζει το σχήμα, συμπαρασύροντας όλο το μυϊκό σύστημα, το οποίο και υποστηρίζει το δέρμα του προσώπου.
Με την πάροδο των ετών και εφόσον τα ελλείποντα δόντια δεν έχουν αποκατασταθεί, υποχωρεί και το οστό των γνάθων, με αποτέλεσμα η αλλαγή του προσώπου να είναι σαφώς μεγαλύτερη. Η απορρόφηση της άνω γνάθου ακολουθεί μια κεντρομόλο πορεία, δηλαδή προς τα πάνω και μέσα, ενώ της κάτω γνάθου φυγόκεντρο προς κάτω και έξω.
To αποτέλεσμα στο πρόσωπο είναι αλλαγή της σχέσης μύτης με το πηγούνι, η ανυπαρξία χειλιών, οι έντονες ρυτίδες γύρω από το στόμα και πάνω από τα χείλη, η συγχειλίτιδα, πτυχές στα μάγουλα στις περιοχές όπου αντιστοιχεί απώλεια δοντιών, και αλλαγή προφίλ, με συνέπεια το πρόσωπο να φαίνεται κατά πολύ γερασμένο. Έτσι, η σωστή σχέση των δοντιών της άνω με την κάτω γνάθο συντελεί στη συνολικά συμμετρική εικόνα του προσώπου.
Η επιστήμη της Οδοντιατρικής δίνει τη δυνατότητα να αποκαταστήσουμε, εκτός από το χαμόγελο, τη μάσηση και τη φώνηση και, ταυτόχρονα, τη φυσική εικόνα του προσώπου. Η ορθή αποκατάσταση των προσθίων δοντιών συμβάλλει στην απόδοση και ανάδειξη των φυσιογνωμικών χαρακτηριστικών, υποστηρίζοντας τα χείλη και τις γωνίες του στόματος, τις ρινοχειλικές αύλακες και το δέρμα περιστοματικά, και βελτιώνοντας τη συνολική εμφάνιση του προσώπου. Ωστόσο, σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να υποτιμώνται κατασκευαστικά τα οπίσθια δόντια, καθώς εκτός του ότι συντελούν στη λειτουργία της μάσησης και τη φώνηση, αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο/σύστημα με τα πρόσθια δόντια, υποστηρίζουν τους μυς της παρειάς και δεν αφήνουν τα μάγουλα να “μπαίνουν” προς τα μέσα.
Η Οδοντιατρική, με τα σύγχρονα μέσα που διαθέτει, όπως η χρήση των σύγχρονων ρητινών, των ολοκεραμικών στεφανών και όψεων που καλύπτουν τα υπάρχοντα δόντια, καθώς και η τοποθέτηση εμφυτευμάτων, γεφυρών, ολικών ή μερικών οδοντοστοιχιών για αντικατάσταση ελλειπόντων δοντιών, επιτυγχάνει υψηλή αισθητική απόδοση, δημιουργώντας έτσι ένα υγιές και συμμετρικό πρόσωπο.
Ουσιαστική είναι και η συμβολή της Ορθοδοντικής, ή της Γναθοχειρουργικής (ακόμα και ο συνδυασμός τους, όπου κρίνεται απαραίτητο). Πιο συγκεκριμένα, τόσο το χρώμα όσο και το μήκος των δοντιών προσδιορίζει την ηλικία μας, καθώς το χρώμα τους αλλοιώνεται είτε λόγω χρωστικών, είτε λόγω λήψης φαρμάκων. Το χρώμα διορθώνεται με την τεχνική της λεύκανσης, ενώ όταν χρειάζεται να διορθωθούν το σχήμα, το χρώμα και τα κοπτικά άκρα, προτείνονται όψεις ρητίνης ή όψεις πορσελάνης.
Οι αποτριβές στις μασητικές ή κοπτικές επιφάνειες είναι είτε φυσιολογικές και σχετίζονται με την πάροδο των ετών, είτε παθολογικές. Η επιδιόρθωσή τους με την προσθήκη μασητικών ή κοπτικών διαφανειών επαναφέρει τα δόντια στην προτέρα τους κατάσταση όσον αφορά το ύψος τους. Όταν οι χειλικές επιφάνειες των πρόσθιων δοντιών της άνω γνάθου επανέρχονται στις φυσιολογικές τους διαστάσεις ή το κοπτικό άκρο αποκαθίσταται, το χαμόγελο φαίνεται πιο νεανικό και το χείλος υποστηρίζεται καλύτερα, ενώ λειαίνονται και οι γραμμές του προσώπου περιστοματικά.
Οι γραμμές που ξεκινούν από το πλαϊνό μέρος της μύτης και καταλήγουν στο χείλος λέγονται ρινοχειλικές αύλακες και γίνονται πιο έντονες με την πάροδο των ετών. Αυτές οι γραμμές μπορούν να μειωθούν, επαναφέροντας τα δόντια στην περιοχή των κυνοδόντων και των προγομφίων στην αρχική τους κατάσταση και “φουσκώνοντάς” τα με όψεις πορσελάνης ή όψεις ρητίνης.
– Έμφαση στα ζυγωματικά
Οι φρονιμίτες είναι δόντια που, επειδή δεν καθαρίζονται καλά λόγω θέσης στο οδοντικό τόξο, τερηδονίζονται πιο εύκολα και, συνήθως, τερηδονίζουν τα αμέσως μπροστινά δόντια, τους δεύτερους γομφίους. Επιπλέον, όταν δεν έχουν ανατείλει με σωστή φορά δεν χρησιμεύουν στη μάσηση και δημιουργούν στρεβλοφυΐες στα μπροστινά δόντια. Συχνά προτείνεται η εξαγωγή τους, η οποία βοηθά να “μπουν” τα μάγουλα μέσα, με αποτέλεσμα να φαίνονται πιο έντονα τα ζυγωματικά και οι γωνίες του προσώπου.
Πώς ο θηλασμός καθορίζει τα χαρακτηριστικά του προσώπου
Στον θηλασμό συμμετέχουν συλλογικά οι μύες της γλώσσας και των γνάθων του βρέφους. Η ισορροπία των δυνάμεων μεταξύ των μυών αυτών παίζει σημαντικό ρόλο στη διάπλαση των γνάθων και της υπερώας. Η υπερώα (ή ουρανίσκος) αποτελεί τμήμα της άνω γνάθου και χώρο έδρασης των άνω δοντιών.
Ο θηλασμός οδηγεί στη σωστή κατανομή των μασητήριων δυνάμεων και στη σωστή θέση της γλώσσας, με αποτέλεσμα τη σωστή διάπλαση της γνάθου, δίνοντας ένα όμορφο και συμμετρικό χαμόγελο.
Αντίθετα, η χρήση μπιμπερό εξαναγκάζει τη γλώσσα του βρέφους να δραστηριοποιείται έντονα, καταλαμβάνοντας υψηλότερη θέση στο στόμα, ώστε να μπορέσει να απομυζήσει το γάλα. Οι μασητήριες δυνάμεις γίνονται εντονότερες για τον ίδιο λόγο. Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με βλαβερές στοματικές συνήθειες που οδηγούν σε αυξημένες αρνητικές πιέσεις στο στόμα, όπως πιπίλες ή απομύζηση του δαχτύλου, οδηγούν στον σχηματισμό βαθιάς υπερώας.
Παιδιά με βαθιά και στενή υπερώα έχουν αναπόφευκτα λιγότερο χώρο για την κατανομή των δοντιών, με αποτέλεσμα τον συνωστισμό και ένα αποδιοργανωμένο χαμόγελο.
– Αιτίες παραμόρφωσης της εικόνας του προσώπου:
• Κληρονομικά αίτια: στραβά δόντια, σε συνδυασμό (ή όχι) με προγναθισμό. Και στις δύο περιπτώσεις, όσον αφορά τα παιδιά, το πρόβλημα πρέπει να αντιμετωπιστεί από παιδοδοντίατρο και ορθοδοντικό. Στον ενήλικα μπορεί να διορθωθεί με την Ορθογναθική, δηλαδή γναθοχειρουργική επέμβαση, σε συνδυασμό με ορθοδοντική.
Ένας ακόμη παράγοντας που προκαλεί ορθοδοντικά προβλήματα είναι η πρόωρη απώλεια των παιδικών δοντιών (νεογιλών) λόγω κυρίως τερηδόνας. Με την απώλεια των δοντιών, τα παρακείμενα δόντια μεταναστεύουν.
• Επίκτητες συνήθειες: προγναθισμός της άνω ή της κάτω γνάθου. Δημιουργείται κατά τη βρεφική ή παιδική ηλικία και οφείλεται σε θηλασμό (πιπίλας ή δαχτύλου).
• Εξαγωγή δοντιών: όταν παραμένουν μεγάλο διάστημα χωρίς να αποκατασταθούν. Τα δόντια υποστηρίζουν όχι μόνο την μάσηση και την υγεία του στόματος, αλλά καθορίζουν και υποστηρίζουν όλο το στοματογναθικό σύστημα. Για την ισορροπία του στοματογναθικού συστήματος, απαιτείται αποκατάσταση των δοντιών που λείπουν με εμφυτεύματα, γέφυρες ή ολικές /μερικές οδοντοστοιχίες.
• Δόντια με έντονες αποτριβές που μειώνουν το ύψος των δοντιών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να έχει αλλάξει η σχέση της άνω με την κάτω γνάθο και, κατά συνέπεια, το προφίλ του προσώπου.
Πολλοί άνθρωποι εκδηλώνουν το stress με “σφίξιμο” των δοντιών και “τρίξιμο” κατά τη διάρκεια της ημέρας ή της νύχτας. Καθώς, λοιπόν, τα δόντια τρίβονται, αρχίζουν σταδιακά να κονταίνουν, με συνέπεια κατά την πάροδο των ετών να διαπιστώνουμε σημαντική αλλοίωση του προφίλ.
Η αντιμετώπιση γίνεται με νάρθηκα σύγκλεισης – και όχι μόνο. Τα δόντια πρέπει να αποκατασταθούν στο αρχικό τους σχήμα και μέγεθος με προσθετικές αποκαταστάσεις, διορθώνοντας ταυτόχρονα και το προφίλ του ατόμου. Όταν τα δόντια λείπουν ή έχουν φθαρεί πολύ, τότε το ύψος του κάτω τριτημορίου του προσώπου μειώνεται σημαντικά και το πρόσωπο δείχνει γερασμένο.
• Περιοδοντικά προβλήματα που έχουν παραμεληθεί, δηλαδή φλεγμονές των ούλων με ταυτόχρονη απώλεια οστού και, κατά συνέπεια, της στήριξης των δοντιών, έχουν ως συνέπεια την αλλοίωση του προσώπου του ασθενούς και επιβάρυνση της γενικότερης υγείας του.
Οι σωστά κατασκευασμένες προσθετικές αποκαταστάσεις, οι οποίες αναπληρώνουν τα φυσικά δόντια που έχουν χαθεί, βοηθούν να επανακτηθεί όχι μόνο η λειτουργικότητα του στόματος, αλλά και η αισθητική του προσώπου.
Συμπερασματικά, οι οδοντιατρικές παρεμβάσεις επαναφέρουν και βελτιώνουν τα εξωτερικά χαρακτηριστικά του προσώπου, καθώς βοηθούν στην αποκατάσταση της μάσησης, χαρίζουν αυτοπεποίθηση και ενισχύουν την κοινωνικότητα. Είναι πλέον ξεκάθαρο ότι η απώλεια των δοντιών που δεν αποκαθίστανται επηρεάζει άμεσα τη διατροφή, την ψυχολογία, την κοινωνικότητα, αλλά και τη γενική υγεία.
Βιβλιογραφία
- Ahmad I. Anterior dental aesthetics: facial perspective. Br Dent J. 2005;199(1)
- Carrascoza KC et al. Consequences of bottle-feeding to the oral facial development of initially breastfed children. J Pediatr (Rio J). 2006;82(5)
- Mack MR. Perspective of facial esthetics in dental treatment planning. J Prosthet Dent. 1996 Feb;75(2)
- Sarver D1, Jacobson RS. The aesthetic dentofacial analysis. Clin Plast Surg. 2007 Jul;34(3).
- McLaren EA1, Rifkin R. Macroesthetics: facial and dentofacial analysis. J Calif Dent Assoc. 2002 Nov;30(11)
O Δρ. Γιώργος Κοντακιώτης είναι χειρουργός οδοντίατρος στο Αthens Dental Science, συνεργάτης Προσθετικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπου έχει μετεκπαιδευτεί και στα εμφυτεύματα. Στο ιδιωτικό ιατρείο που διατηρεί στην Αθήνα ασχολείται με τη στοματική υγιεινή, την αισθητική οδοντιατρική, την προσθετική, τα εμφυτεύματα (χειρουργική τοποθέτηση και προσθετική αποκατάσταση), καθώς επίσης και με ενέσιμες αισθητικές θεραπείες με υαλουρονικό οξύ και botulinum toxin περιστοματικά (Medical Aesthetics Training, London, UK).
E-mail: gkontak766@gmail.com, info@kontakiotis.gr
