Ξεκίνησα να εργάζομαι στη «Θετική Φωνή» το 2019, αρχικά ως εθελοντής και, από το 2022, και επαγγελματικά. Προσπάθησα, λοιπόν, να συγκεντρώσω όσο το δυνατόν πιο απλά και συμπυκνωμένα όσα έχω μάθει μέσα από αυτή την εμπειρία και ενασχόληση, με την ελπίδα ότι, παρά την απόσταση του γραπτού λόγου, ένα κομμάτι των μαθημάτων αυτών θα γίνουν και δικά σου, και ένα κομμάτι αυτών των σκέψεων θα προκαλέσει άλλες σκέψεις.
Η δύναμη της γνώσης.
Ένα σημαντικό μέρος των κοινωνικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε σήμερα μπορούν να αποδοθούν στην άγνοια. Μάλλον ευτυχώς, γιατί αυτό γεννά και ελπίδες πως, κάποια στιγμή, ίσως λυθούν με τις κατάλληλες πρωτοβουλίες. (Το παράδειγμα που μου έχει καρφωθεί στο μυαλό τις τελευταίες εβδομάδες, εν μέσω και της προετοιμασίας της καμπάνιας της Θετικής Φωνής για το στίγμα γύρω από τον HIV, είναι πως το 41% του ελληνικού κοινού πιστεύει πως ο HIV μεταδίδεται από κοινή χρήση τουαλέτας, το 36% μέσω αγκαλιάς ή φιλιού και το 30% από κοινή χρήση πιάτων και ποτηριών.) Τέτοιες πρωτοβουλίες λαμβάνει ανέκαθεν η «Θετική Φωνή», με σκοπό την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού, την κατάρριψη μύθων και στερεοτύπων, και την προαγωγή της σεξουαλικής υγείας.
Το πρώτο μου μάθημα είναι πως η αλλαγή γίνεται –μάλλον;– πρώτα σε ατομικό επίπεδο. Δεδομένου τού ότι δε δίνεται πάντα άπλετος χώρος στον δημόσιο λόγο και στα μέσα μαζικής επικοινωνίας για τέτοια θέματα, και δεδομένου τού ότι οι στάσεις αυτές αποτελούν χρόνια παγιωμένες, διαστρεβλωμένες αντιλήψεις, ίσως και να είναι ευκολότερο και αποδοτικότερο το να απευθυνθείς σε μικρά σύνολα. Και όμως, είδα την αλλαγή: σε συνεδρίες στα κέντρα Checkpoint, σε ενημερώσεις σε δομές φιλοξενίας προσφύγων, στη διανομή υλικού στο ευρύ κοινό στον δρόμο. Όσος καιρός και αν χρειαστεί, αν το κρίνεις σπουδαίο, συνέχιζε τις προσπάθειες να αλλάξεις τις εκάστοτε κοινωνικές αντιλήψεις. Ακόμα και ένα βήμα τη φορά.
Η δύναμη του στίγματος.
Οι κοινωνίες έχουν μια εμμονή όχι μόνο με την κατηγοριοποίηση, η οποία είναι ευκολότερο να εξηγηθεί ως τάση, αλλά και με τη στιγματοποίηση. Σα να υπάρχει μια ανάγκη στον κοινό νου να χωρίζει όχι μόνο σε δυνατές και αδύναμες ομάδες, αλλά σε άξιες και «κατάπτυστες» ομάδες.
Όσο εργάζομαι στη «Θετική Φωνή», είδα (θεωρητικά, αλλά και με τα ίδια μου τα μάτια) τον αγώνα που αναγκάζονται να «τρέχουν» σε καθημερινή βάση πολλοί άνθρωποι εξαιτίας μίας ή, έστω, περισσότερων ταυτοτήτων που κουβαλούν, και τις πάμπολλες, οδυνηρές συνέπειες που έχει αυτό πάνω τους. Αναφέροντας μόνο μερικά παραδείγματα, τα τρανς άτομα, τα άτομα που έκαναν ή κάνουν χρήση ουσιών, τα άτομα που εργάζονται στο σεξ, τα άτομα μη ελληνικής καταγωγής, τα άτομα με αναπηρία, στην Ελλάδα καλούνται καθημερινά να αποδείξουν ότι υπάρχουν, να αιτιολογήσουν γιατί και πώς υπάρχουν (ή, ακόμα χειρότερα, γιατί και πώς θα πρέπει να υπάρχουν) και να αντιμετωπίσουν ποικίλα προβλήματα, λόγω των εμποδίων που τους επιβάλλουν τόσο η Πολιτεία, όσο και ο κοινωνικός περίγυρος.
Λιγότερο αισιόδοξο το δεύτερο μου μάθημα: το στίγμα σκοτώνει, μεταφορικά και κυριολεκτικά. Αν σκέφτεσαι τι θα μπορούσες να κάνεις για να αλλάξει αυτό, δεν σου έχω απάντηση. Ίσως για αρχή να δώσεις σε όλα αυτά τα άτομα φωνή και να τα ακούσεις – προσεκτικά.
Η δύναμη της κοινότητας.
Όπως πιθανόν είναι γνωστό, ως απάντηση στο στίγμα, στην περιθωριοποίηση και στο «τραύμα», τα μέλη πολλών –αν όχι όλων– των ομάδων που ανέφερα βρίσκουν καταφύγιο το ένα στο άλλο, δημιουργώντας κοινότητες, οι οποίες στηρίζουν τα μέλη τους με ουσιαστικό τρόπο και λειτουργώντας ως ασπίδα ενάντια στον «έξω κόσμο». Και πρόκειται για μια ανάγκη εντελώς πρωτόγονη, αν αναλογιστούμε την απόρριψη που υφίστανται όλες αυτές οι ομάδες από αυτόν τον «έξω κόσμο», και αν σκεφτούμε πως όντως καλύπτεται –συχνά και με το παραπάνω– το κενό αυτό. Το κενό που καλύπτεται, αλλά είναι πάντα εκεί.
Και εδώ έρχεται το τρίτο μου μάθημα, και μάλλον τετριμμένο: η πραγματική δύναμη είναι στο «μαζί». Η κοινότητα, η οποία δεν πρέπει να υποτιμάται ποτέ, σημαίνει ελπίδα, δημιουργία, ανακούφιση. Και η κοινότητα, όσο μικρή ή μεγάλη, είναι αυτή που θα φέρει και την αλλαγή.
* Και αν μπερδεύτηκες με τα άλλοτε αισιόδοξα και άλλοτε απαισιόδοξα μηνύματα, το ίδιο ένιωσα και εγώ. Όσο και αν τέτοιου είδους «απολογισμοί» προκαλούν για –ή και χρειάζονται– αισιοδοξία, η συγκρατημένη απαισιοδοξία προέρχεται από όσα ακούω καθημερινά και όσα φέρνουν οι συνάδελφοί μου που εργάζονται στο πεδίο.