Υπό κανονικές συνθήκες, θα ήταν λίγο νωρίς να ξεκινήσουμε τη συζήτηση περί κλιματιστικών, ωστόσο οι συνθήκες είναι ιδιαίτερες και ο νέος κορονοϊός καθορίζει πλέον την ατζέντα κάθε συζήτησης. Αν και, εδώ που τα λέμε, στην Ελλάδα με το πρόωρο και παρατεταμένο καλοκαίρι, ποτέ δεν είναι νωρίς για ένα τέτοιο θέμα. Καλό είναι, λοιπόν, να λάβουμε υπ’ όψιν τις οδηγίες που δίνει το Υπουργείο Υγείας, με αφορμή τις πιθανότητες μετάδοσης του νέου κορονοϊού, από τον… “δροσερό μας φίλο”.
Eπιμέλεια Θεόδουλος Παπαβασιλείου
Οι κορονοϊοί είναι μία ομάδα ιών που συνήθως προκαλούν αναπνευστικές λοιμώξεις, η σοβαρότητα των οποίων ποικίλλει στον άνθρωπο και στα ζώα. Εκτιμάται ότι περίπου το ένα τρίτο των λοιμώξεων ανώτερου αναπνευστικού στον άνθρωπο μπορεί να προκαλείται από κορονοϊούς. Ο κορονοϊός SARSCoV-2, αυτός που έχει αλλάξει άρδην τις ζωές μας τους τελευταίους μήνες, είναι στέλεχος που απομονώνεται για πρώτη φορά στον άνθρωπο και, βάσει των διαθέσιμων επιδημιολογικών δεδομένων, πιθανότατα μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω σταγονιδίων που αποβάλλονται από άτομο που νοσεί, μέσω βήχα ή φτερνίσματος, ή με άμεση είτε έμμεση επαφή με εκκρίσεις αναπνευστικού (δηλαδή μέσω μολυσμένων χεριών). Ο χρόνος επώασης της νόσου υπολογίζεται σε 2-14 ημέρες, με μέσο χρόνο επώασης τις 5 ημέρες.
Σύμφωνα με την εγκύκλιο που απέστειλε το Υπουργείο Υγείας σε όλους τους αρμόδιους φορείς, οι μηχανισμοί μετάδοσης έκθεσης του ιού SARS CoV-2 μέσω του αέρα είναι οι ακόλουθοι:
• Η μετάδοση μέσω μεγάλων σταγονιδίων/σωματιδίων σε κοντινή επαφή, κατά την οποία τα σταγονίδια που απελευθερώνονται προσπίπτουν σε επιφάνειες σε απόσταση 1-2 μέτρων το πολύ από το μολυσμένο άτομο. Οι άνθρωποι μπορούν να μολυνθούν αφού, ενώ έχουν αγγίξει τις μολυσμένες επιφάνειες, αγγίζουν στη συνέχεια τα μάτια, τη μύτη ή το στόμα τους. Μπορούν, όμως, να μολυνθούν και από την εισπνοή απευθείας μολυσμένων σταγονιδίων που προέρχονται από φτέρνισμα ή βήχα ή από εκπνοή μολυσμένου ατόμου, εφόσον στέκονται σε απόσταση 1-2 μέτρων από αυτό.
• Η αερογενής μετάδοση μέσω μικρών σωματιδίων, τα οποία μπορεί να παραμείνουν στον αέρα για ώρες και μπορούν να μεταφερθούν σε μεγάλες αποστάσεις. Αυτά δημιουργούνται επίσης από βήχα, φτέρνισμα και ομιλία. Τέτοια μικρά σωματίδια ιού παραμένουν αερομεταφερόμενα και μπορούν να ταξιδεύουν σε μεγάλες αποστάσεις, ενώ μεταφέρονται από ροές αέρα στα δωμάτια ή στους αγωγούς εξαγωγής των συστημάτων εξαερισμού.
Μπορούν τα κλιματιστικά να αποτελέσουν εστίες μετάδοσης του ιού;
Στην εν λόγω εγκύκλιο διευκρινίζεται ότι δεν έχει τεκμηριωθεί ότι οι κλιματιστικές μονάδες, αυτές καθ’ εαυτές, λειτουργούν ως εστίες ανάπτυξης και πολλαπλασιασμού του ιού, ωστόσο ενδέχεται υπό προϋποθέσεις “να διευκολύνουν την αερογενή μετάδοση με μηχανικό τρόπο από άτομα που είναι ήδη φορείς”.
Σε κάθε περίπτωση, σε ένα σπίτι ή γραφείο που οι διαμένοντες ή εργαζόμενοι είναι όλοι υγιείς, δεν υφίσταται κίνδυνος μόλυνσης.
Οι οδηγίες του Υπουργείου Υγείας
Αποσκοπώντας στην κατά το δυνατόν μείωση του χρόνου παραμονής του αέρα σε ένα δωμάτιο, το Υπουργείο Υγείας δίνει κάποιες βασικές οδηγίες για την ορθή χρήση των κλιματιστικών, τόσο σε κτίρια και χώρους εργασίας, όσο και στο σπίτι.
“Η αύξηση παροχής του νωπού αέρα στις κεντρικές κλιματιστικές μονάδες και η πλήρης αποφυγή της ανακυκλοφορίας του αέρα είναι ένα σημαντικό μέτρο.
Για τις μονάδες οικιακού τύπου, τα air condition που έχουμε στο σπίτι μας, όπου είναι εφικτό να τίθενται εκτός λειτουργίας. Όταν αυτό δεν είναι εφικτό, να τίθενται σε συνεχή λειτουργία 24/7, με παράλληλη λειτουργία φυσικού αερισμού. Οι τακτικές εργασίες αντικατάστασης και συντήρησης των φίλτρων των κλιματιστικών να εκτελούνται με χρήση και λήψη όλων των προστατευτικών μέτρων, ατομική προστασία, αερισμό του χώρου, ασφαλή αποκομιδή των φίλτρων και αναπνευστική προστασία”, αναφέρει περιληπτικά ο καθηγητής, Σωτήρης Τσιόδρας, ο οποίος επανειλημμένα τόνισε τη σημασία του φυσικού αερισμού του χώρου εργασίας ή διαμονής μας.
Οι αναλυτικές και εξειδικευμένες οδηγίες της εγκυκλίου:
▲ Αύξηση της παροχής του νωπού αέρα σε όλες τις κεντρικές κλιματιστικές μονάδες (ΚΚΜ).
▲ Πλήρης αποφυγή της ανακυκλοφορίας του αέρα.
▲ Συνεχής λειτουργία των ΚΚΜ (24/7), ακόμη κι αν δεν λειτουργεί το τμήμα το οποίο τροφοδοτούν (για λόγους αποφυγής πολλαπλασιασμού μικροοργανισμών).
▲ Στις ΚΚΜ με περιστροφικούς εναλλάκτες αέρα, θα πρέπει να σταματήσει η περιστροφή τους και, αν είναι δυνατόν, να απορρίπτεται ο αέρας χωρίς να διέρχεται από τον εναλλάκτη. Οι ΚΚΜ με πλακοειδείς εναλλάκτες να τίθενται εκτός λειτουργίας, εφόσον είναι εφικτό (παρότι δεν τεκμηριώνεται επαρκώς ο βαθμός επικινδυνότητάς τους).
▲ Στις ΚΚΜ με ανακυκλοφορία αέρα, θα πρέπει να κλείσουν τους ρυθμιστές ροής (damper) ανάμειξης και να απορρίπτεται ο αέρας επιστροφής κατευθείαν στον εξωτερικό περιβάλλοντα χώρο.
▲ Οι αεραγωγοί απόρριψης να έχουν τη μεγαλύτερη δυνατή απόσταση από τα σημεία αναρρόφησης φρέσκου αέρα.
▲ Οι μονάδες fan coil (FCU), όπου είναι εφικτό, να τίθενται εκτός λειτουργίας ή, όταν αυτό δεν είναι εφικτό, να τίθενται σε συνεχή λειτουργία 24/7 (για λόγους αποφυγής της επαναιώρησης των ιών, σε περίπτωση διακοπής και επαναλειτουργίας των μονάδων).
▲ Οι μονάδες οικιακού τύπου (split units), όπου είναι εφικτό, να τίθενται ομοίως εκτός λειτουργίας ή, όταν αυτό δεν είναι εφικτό, να τίθενται σε συνεχή λειτουργία 24/7 με παράλληλη λειτουργία φυσικού αερισμού.
▲ Ρύθμιση του εξαερισμού στην ταχύτητα που υποδεικνύεται από τον κατασκευαστή, τουλάχιστον 2 ώρες πριν από τον χρόνο χρήσης του κτιρίου, και αλλαγή σε χαμηλότερη ταχύτητα 2 ώρες μετά τον χρόνο χρήσης του κτιρίου.
▲ Τις νύχτες, τα σαββατοκύριακα και τις αργίες, δεν συνιστάται η απενεργοποίηση του εξαερισμού, αλλά η διατήρηση των συστημάτων εξαερισμού σε λειτουργία, αλλά με χαμηλότερη ταχύτητα.
▲ Αποφυγή αλλαγής των καθορισμένων επιπέδων θέρμανσης, ψύξης και πιθανής υγρασίας.
▲ Αποφυγή προγραμματισμού για τον καθαρισμό των αγωγών αυτήν την περίοδο. Θα πρέπει να ενθαρρύνεται ο καθαρισμός των αεραγωγών, εφόσον γίνεται με μηχανικά μέσα (robots).
▲ Για τις ΚΚΜ και τις μονάδες οικιακού τύπου (split units), η αντικατάσταση των φίλτρων θα γίνεται σύμφωνα με την κανονική διαδικασία, σύμφωνα με την προγραμματισμένη συντήρηση. Οι τακτικές εργασίες αντικατάστασης και συντήρησης φίλτρων θα εκτελούνται με χρήση και λήψη όλων των προστατευτικών μέτρων (ατομική προστασία, αερισμός χώρου, ασφαλής αποκομιδή των φίλτρων που αντικαθίστανται), συμπεριλαμβανομένης της αναπνευστικής προστασίας.
▲ Εξασφάλιση του επαρκούς αερισμού όλων των χώρων με εξωτερικό αέρα.
Επιπλέον συστάσεις για τους εργασιακούς χώρους:
• Σύσταση στους χρήστες του κτιρίου να εκκενώνουν τις λεκάνες αποχωρητηρίου με κλειστό το καπάκι. Με τον τρόπο αυτό, επιδιώκεται ο περιορισμός της μετάδοσης μέσω του αερολύματος από την τουαλέτα κατά τη στιγμή της εκκένωσης.
• Συνεχής λειτουργία των ανεμιστήρων των χώρων αποχωρητηρίου (WC). Στην περίπτωση όπου η λειτουργία του ανεμιστήρα είναι συνδεδεμένη με τη λειτουργία του διακόπτη φωτισμού, να αποσυνδεθεί, εφόσον αυτό είναι εφικτό.
• Συστηματική λήψη όλων των κατάλληλων μέτρων για τη σωστή λειτουργία των κλιματιστικών εγκαταστάσεων και αποφυγή δημιουργίας εστιών μόλυνσης και από άλλους μικροοργανισμούς.
• Σε κάθε περίπτωση, επισημαίνεται εκ νέου ότι θα πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα για τον συνεχή ή τουλάχιστον συστηματικό φυσικό αερισμό του χώρου μέσω ανοιγμάτων (παράθυρα, εξωτερικές θύρες), ακόμη και με παράλληλη χρήση κλιματιστικών μηχανημάτων.
Και η… “κλασική” πάθηση των κλιματιστικών
Μπορεί τώρα η συζήτηση να περιστρέφεται γύρω από τον νέο κορονοϊό, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να ξεχνάμε και τις άλλες παθήσεις που σχετίζονται με τη χρήση των “δροσερών μας φίλων”.
Τα νοσήματα που οφείλονται στα κλιματιστικά μελετήθηκαν για πρώτη φορά το καλοκαίρι του 1976, όταν σε συνέδριο 5.000 λεγεωνάριων της American Legion Convention στην Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ, οι 182 από αυτούς παρουσίασαν βαριά πνευμονική λοίμωξη και, μάλιστα, οι 29 από αυτούς κατέληξαν. Από το γεγονός αυτό, η νόσος φέρει το όνομα “Νόσος των Λεγεωνάριων” ή “Νόσος των κλιματιστικών”.
Υπεύθυνο για την εκδήλωση της νόσου είναι το βακτηρίδιο Legionella pneumophila. Το γένος Legionella περιλαμβάνει περίπου 30 είδη, πολλά από τα οποία προκαλούν τη νόσο στον άνθρωπο. Υπεύθυνοι για τη Νόσο των Λεγεωνάριων θεωρούνται οι ορότυποι 1 και 2 της Legionella που προκαλούν το 60% των πνευμονιών.
Η μετάδοσή της γίνεται με την εισπνοή μολυσμένων σταγονιδίων και προσβάλλει συχνότερα τους άνδρες από ό,τι τις γυναίκες, σε αναλογία 3:1.
Η νόσος εκδηλώνεται 2 έως 10 ημέρες από την έκθεση στον λοιμογόνο παράγοντα (Legionella pneumophila), με καταβολή, μυαλγία, βήχα, βλεννώδη απόχρεμψη, αίσθημα ψύχους, πονοκέφαλο, πυρετό μέχρι και 40°C, σπανιότερα δε διάρροια, νεφρική ανεπάρκεια, σύγχυση, ατονία ή λήθαργο. Δεν έχουν αναφερθεί κρούσματα μετάδοσης από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Η Legionella pneumophila μπορεί να βρεθεί στο έδαφος, στα λιμνάζοντα νερά, στη λάσπη, στο νερό των ψυκτικών μηχανημάτων και στους υδρατμούς των μονάδων κλιματισμού.
Η θνητότητα της νόσου ποικίλλει από 0% έως και 15%, ενώ στα άτομα με ανοσοκαταστολή μπορεί να φθάσει μέχρι και 50%.
• Οι ευαίσθητες ομάδες
Άτομα, τα οποία πάσχουν από χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), βρογχικό άσθμα, άλλα νοσήματα του αναπνευστικού ή κακοήθεια, πρέπει να αποφεύγουν τη μακρόχρονη παραμονή τους σε κλιματιζόμενους χώρους με κακή συντήρηση του κλιματιστικού ή μεγάλο συγχρωτισμό. Οι πάσχοντες από καρδιακά νοσήματα χρόνιας μορφής, όπως καρδιακή ανεπάρκεια, ή άτομα με διαταραγμένο ανοσοποιητικό σύστημα, είναι υψηλού κινδύνου νόσησης. Τα ηλικιωμένα άτομα είναι, επίσης, πιο ευάλωτα.
