Η συσχέτιση μεταξύ πονοκεφάλου και λοίμωξης από κορονοϊό παρατηρήθηκε ήδη από την αρχή της πανδημίας COVID-19. Στην πραγματικότητα, ο πονοκέφαλος (ή κεφαλαλγία) συγκαταλέγεται στις συνηθέστερες εκδηλώσεις της νόσου COVID-19.
της Μαρίας-Ιωάννας Στεφάνου, MD, MSc, Dr.med., νευρολόγου
Σε μία μεγάλη μελέτη παρατήρησης που διερεύνησε τη συχνότητα εμφάνισης κεφαλαλγίας σε ασθενείς με COVID-19, συμπεριλαμβάνοντας 2.194 ασθενείς με επιβεβαιωμένη SARS-CoV-2 λοίμωξη, βρέθηκε πως περίπου 1 στους 4 ασθενείς που νόσησαν από κορονοϊό εμφάνιζαν πονοκέφαλο. Αξίζει, δε, να σημειωθεί ότι ο πονοκέφαλος ήταν το πιο συχνό πρώτο σύμπτωμα εμφάνισης COVID-19, ενώ σε κάποιους ασθενείς παρέμεινε και το μοναδικό σύμπτωμα COVID-19.
Όσον αφορά τον χαρακτήρα του πονοκεφάλου, η πλειονότητα των ασθενών ανέφερε αμφοτερόπλευρο πονοκέφαλο (80%), κυρίως μετωπιαίας εντόπισης (71%), με χαρακτήρα «πίεσης» ή «σφιξίματος» γύρω από το κεφάλι και σοβαρής αναφερόμενης έντασης (75%). Η συχνότητα και ο τύπος της κεφαλαλγίας ήταν παρόμοια μεταξύ ασθενών που νοσηλεύθηκαν και ασθενών που δεν χρειάστηκαν νοσηλεία, ενώ όταν συγκρίθηκαν άνδρες και γυναίκες ασθενείς, βρέθηκε πως οι πονοκέφαλοι ήταν πιο έντονοι στις γυναίκες.
Ωστόσο, πρόσφατη έρευνα (μετα-ανάλυση) καταδεικνύει πως περίπου 2 στους 10 ασθενείς που νόσησαν από κορονοϊό, εμφανίζουν επίμονους πονοκεφάλους και κατόπιν της οξείας φάσης COVID-19, με χρονική διάρκεια αρκετών μηνών μετά το πέρας της λοίμωξης. Συγκεκριμένα, αυτή η μετα-ανάλυση, συμπεριλαμβάνοντας δεδομένα 28.438 επιζώντων COVID-19, διαπίστωσε ότι ο επιπολασμός της κεφαλαλγίας κυμαίνεται από 8% έως 17% κατά τους πρώτους 6 μήνες μετά τη μόλυνση από τον SARS-CoV-2. Φάνηκε, δε, ότι οι ασθενείς που δεν νοσηλεύθηκαν για κορονοϊό ήταν εκείνοι που κυρίως έπασχαν από εμμένοντες πονοκεφάλους.
Ειδικά τους τελευταίους μήνες, παρατηρείται ένας εκθετικά αυξανόμενος αριθμός παραπομπών ασθενών με νεοεμφανισθέντες ή επιδεινούμενους πονοκεφάλους σε νευρολογικές κλινικές και εξωτερικά ιατρεία κεφαλαλγίας. Γι’ αυτό και η «έξαρση» κεφαλαλγιών εν μέσω της εξελισσόμενης πανδημίας COVID-19 απαιτεί μια συστηματική προσέγγιση του ασθενούς, προκειμένου να γίνει μια ορθή διάγνωση.
Σημειώνεται ότι μεταξύ των αναγκαίων βημάτων για τη διερεύνηση πονοκεφάλων μετά από κορονοϊό συγκαταλέγονται:
▲Ο αποκλεισμός άμεσων (οξέων) νευρολογικών επιπλοκών της λοίμωξης από SARS-CoV-2, συμπεριλαμβανομένων αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων, υποξαιμικών ή άλλων αλλοιώσεων του εγκεφάλου.
▲Ο αποκλεισμός άλλων υποκείμενων αιτίων νεοεμφανισθέντων πονοκεφάλων ή επιδείνωσης προϋπαρχουσών κεφαλαλγιών.
▲Η έγκαιρη αναγνώριση συνοδών συμπτωμάτων, όπως δύσπνοιας, κόπωσης, διαταραχών μνήμης, συγκέντρωσης, ύπνου, διάθεσης, όσφρησης ή γεύσης, μυϊκών πόνων ή κινητικών διαταραχών, που μπορεί να οδηγήσουν στη διάγνωση συνδρόμου «long-COVID».
Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι, σε ασθενείς με εμμένοντες πονοκεφάλους μετά από νόσηση με κορονοϊό, αντενδείκνυται αυστηρά η καθημερινή λήψη παυσιπόνων χωρίς προηγούμενη νευρολογική εκτίμηση. Αφ’ ενός, η τακτική λήψη παυσιπόνων, πέραν των κοινών παρενεργειών, μπορεί να προκαλέσει παράδοξη επιδείνωση των πονοκεφάλων και εμφάνιση του λεγόμενου πονοκεφάλου από κατάχρηση αναλγητικών (medication overuse headache). Αφ’ ετέρου, η συνεχής λήψη αναλγητικών μπορεί να αποκρύψει σοβαρά υποκείμενα αίτια πονοκεφάλων, που χρήζουν άμεσης θεραπευτικής αντιμετώπισης και οφείλουν να διερευνηθούν από εξειδικευμένους νευρολόγους.
▻ H Μαρία-Ιωάννα Στεφάνου, MD, MSc, Dr.med., είναι Νευρολόγος, Διδάκτωρ Ιατρικής του Eberhard Karls University of Tübingen στη Γερμανία, με μεταπτυχιακές σπουδές στην Κλινική Νευροεπιστήμη (Clinical Neuroscience) στο King’s College London. Η κα Στεφάνου είναι επιστημονικά υπεύθυνη των Affidea Αθηνών και Περιστερίου.