Με αφορμή την Ευρωπαϊκή Ημέρα κατά του Καρκίνου του Προστάτη, η οποία καθιερώθηκε με πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ουρολογικής Εταιρείας και γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 15 Σεπτεμβρίου, συγκεντρώσαμε όλες τις πληροφορίες που χρειάζεται να γνωρίζουμε, για ένα σοβαρό πρόβλημα που απασχολεί τους άντρες σε όλο τον κόσμο. Ένα πρόβλημα, που μπορεί να αντιμετωπιστεί, αν διαγνωστεί έγκαιρα.
1. Τι είναι ο Προστάτης;
Ο προστάτης είναι ο αδένας που βρίσκεται κάτω από την ουροδόχο κύστη, περιβάλλει την ουρήθρα και ευθύνεται για την παραγωγή του σπερματικού υγρού.
2. Τι είναι ο καρκίνος του προστάτη;
“Ο καρκίνος του προστάτη”, παρατηρείται όταν σχηματίζονται καρκινικά κύτταρα στους ιστούς του προστάτη. Σε σύγκριση με άλλους καρκίνους, ο καρκίνος του προστάτη τείνει να αυξάνεται αργά.
Εντούτοις, ανάλογα με παράγοντες, που περιλαμβάνουν χαρακτηριστικά του κάθε συγκεκριμένου ασθενή και όγκου, ο καρκίνος του προστάτη μπορεί να αυξηθεί ταχέως και να εξαπλωθεί εκτεταμένα. Ο καρκίνος που έχει εξαπλωθεί (έχει κάνει μετάσταση) μπορεί να γίνει επιθετικός και τελικά, εν δυνάμει, να οδηγήσει στον θάνατο.
3. Ποιος διατρέχει κίνδυνο για καρκίνο
του προστάτη;
Παρότι ο καρκίνος του προστάτη μπορεί να εμφανισθεί σε οποιονδήποτε άνδρα, υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο. Αυτοί είναι:
- η ηλικία – Άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο.
- το οικογενειακό ιστορικό – Ο κίνδυνος αυξάνει, αν ο πατέρας, ο αδελφός ή ο γιος έχουν αναπτύξει καρκίνο του προστάτη.
- Η φυλή – Οι άνδρες αφρικανικής καταγωγής διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο από τους Καυκάσιους και τους Ισπανόφωνους. Ο καρκίνος του προστάτη είναι λιγότερο συχνός στους Ασιάτες, στους κατοίκους των νησιών του Ειρηνικού, στους ιθαγενείς Αμερικανούς και στους ιθαγενείς της Αλάσκας.
- Οι προ-καρκινικές αλλοιώσεις του προστάτη – Αλλοιώσεις, όπως η προστατική ενδοθηλιακή νεοπλασία, μία βλάβη του προστάτη, μπορεί να αποτελούν πρόδρομο του καρκίνου.
- Οι γενετικές (χρωμοσωμικές) ανωμαλίες – Ανωμαλίες όπως αλλοιωμένο ή ελλείπον γονίδιο μπορεί να συνεργούν στον κίνδυνο.
Παγκοσμίως, ο καρκίνος του προστάτη έρχεται δεύτερος σε συχνότητα διάγνωσης στους άνδρες και είναι η πέμπτη συχνότερη μορφή καρκίνου συνολικά. Η συχνότητα εμφάνισης του καρκίνου του προστάτη αυξάνεται σχεδόν σε όλες τις χώρες. Πολλοί παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης του ελέγχου PSA, της ακρίβειας των μητρώων καρκίνου, της πρόσβασης σε ποιοτικές υγειονομικές υπηρεσίες και του δυτικού τρόπου ζωής μπορεί να ευθύνονται για τις διαφορές στην συχνότητα του καρκίνου του προστάτη παγκοσμίως.
4. Ποια είναι τα συμπτώματα του καρκίνου του προστάτη;
Ενώ δεν εμφανίζουν συμπτώματα όλοι οι άνδρες με καρκίνο του προστάτη, υπάρχουν ορισμένα σημεία που μπορεί να συσχετίζονται με τη νόσο:
- Δυσκολία στην ούρηση ή συχνή ανάγκη για ούρηση, ιδιαίτερα τη νύκτα
- Αδύναμη ή διακεκομμένη ροή ούρων
- Πόνος, αίσθημα καύσου ή αίμα κατά τη διάρκεια της ούρησης
- Επώδυνη εκσπερμάτωση ή αίμα στο σπέρμα
- Δυσφορία/ενοχλητικός πόνος στη ράχη, στους γοφούς ή στην πύελο
5. Πώς γίνεται η διάγνωση;
- Δακτυλική εξέταση του ορθού
- Ειδικό αντιγόνο του προστάτη (PSA): Τα αυξημένα επίπεδα PSA μπορεί να σημαίνουν ότι ο προστάτης δεν λειτουργεί κανονικά, αλλά αυτό δεν δείχνει απαραιτήτως ότι υπάρχει και καρκίνος.
- Διορθικό υπερηχογράφημα
- Διορθική βιοψία: Η βιοψία αποτελεί τον καθοριστικό τρόπο με τον οποίον επιβεβαιώνεται η ύπαρξη καρκινικών κυττάρων στον προστάτη. Κατά τη βιοψία γίνεται η εισαγωγή μιας βελόνας διαμέσου του ορθού στον προστάτη με την οποία λαμβάνονται μικρά δείγματα ιστού προκειμένου να εξετασθούν από παθολογοανατόμο για την ύπαρξη καρκίνου.
6. Πώς λαμβάνεται η απόφαση για θεραπεία;
Κλινικά, από τους σημαντικότερους παράγοντες για τη διαμόρφωση του θεραπευτικού πλάνου είναι ο συνδυασμός των επιπέδων PSA, η βαθμολογία Gleason και η σταδιοποίηση του καρκίνου του προστάτη. Υπάρχουν τέσσερα στάδια:
- Στάδιο I: Ο καρκίνος είναι περιορισμένος στον προστάτη.
- Στάδιο II: Ο όγκος είναι περισσότερο προχωρημένος ή υψηλότερης διαφοροποίησης από το στάδιο Ι, αλλά δεν εκτείνεται πέραν του προστάτη.
- Στάδιο III: Ο όγκος εκτείνεται πέραν του προστάτη και μπορεί να έχει διεισδύσει στα σπερματικά κυστίδια (σωληνοειδείς αδένες στο επάνω μέρος του προστάτη), αλλά τα καρκινικά κύτταρα δεν έχουν επεκταθεί στους λεμφαδένες.
- Στάδιο IV: Ο όγκος μπορεί να έχει διεισδύσει στην ουροδόχο κύστη, στο ορθό ή στις κοντινές δομές (πέραν των σπερματικών κυστιδίων) και μπορεί να έχει εξαπλωθεί στους λεμφαδένες, στα οστά ή σε άλλα σημεία του οργανισμού. Αυτός είναι γνωστός ως προχωρημένος, ή μεταστατικός, καρκίνος του προστάτη.
7. Οι θεραπείες για τον καρκίνο του προστάτη
Οι θεραπευτικές επιλογές για τη θεραπεία του καρκίνου του προστάτη, ανάλογα με τον κίνδυνο υποτροπής και άλλους παράγοντες περιλαμβάνουν:
* την προσεκτική παρακολούθηση: Η “προσεκτική παρακολούθηση” καθυστερεί τη θεραπεία για όσο το δυνατόν περισσότερο και μπορεί να αποτελεί μία επιλογή για τους καρκίνους με βραδεία εξέλιξη, οι οποίοι δεν εκθέτουν σε κίνδυνο τους ασθενείς.
* την ενεργό παρακολούθηση: Ο καρκίνος παρακολουθείται προσεκτικά για οποιοδήποτε σημείο εξέλιξης μέσω τακτικών αιματολογικών εξετάσεων PSA και δακτυλικών εξετάσεων του ορθού (DRE) τουλάχιστον κάθε έξι μήνες και με βιοψία τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο. Η θεραπεία μπορεί να ξεκινήσει εάν εκδηλωθούν συμπτώματα ή εάν τα αποτελέσματα των επιπλέον εξετάσεων είναι παθολογικά.
* τη χειρουργική επέμβαση: Η χειρουργική επέμβαση είναι μία επιλογή για τον καρκίνο του προστάτη πρώιμου σταδίου. Η ριζική προστατεκτομή αφαιρεί ολόκληρο τον αδένα του προστάτη και ένα μέρος από τον περιβάλλοντα ιστό. Eάν υπάρχει ανησυχία ότι ο καρκίνος του προστάτη ενδεχομένως έχει εξαπλωθεί πέραν του προστάτη, κατά το χειρουργείο μπορεί να γίνει αφαίρεση πυελικών λεμφαδένων, προκειμένου να εξεταστούν για πιθανή διήθηση από τον καρκίνο.
Οι όρχεις αποτελούν την κύρια πηγή τεστοστερόνης, την ανδρική σεξουαλική ορμόνη η οποία μπορεί να αυξήσει την ταχύτητα με την οποία αναπαράγονται και αυξάνονται τα καρκινικά κύτταρα. Επομένως, ως θεραπεία για τον προχωρημένο καρκίνο του προστάτη αφαιρούνται χειρουργικά οι όρχεις.
Οι χειρουργικές διαδικασίες μπορεί να προκαλέσουν σημαντικές παρενέργειες, συμπεριλαμβανομένης της στυτικής δυσλειτουργίας και της ακράτειας ούρων.
* την ακτινοθεραπεία: Η ακτινοθεραπεία χρησιμοποιεί την άμεση έκθεση σε ραδιενέργεια ώστε να φονεύσει τα καρκινικά κύτταρα και τους περιβάλλοντες ιστούς. Η ακτινοθεραπεία μπορεί να χορηγηθεί εξωτερικά (εξωτερική ακτίνα) ή στο εσωτερικό του οργανισμού μέσω “μικροσκοπικών σφαιριδίων” που τοποθετούνται στον προστάτη (βραχυθεραπεία).
* την ορμονοθεραπεία (Στέρηση Ανδρογόνων): Η τεστοστερόνη, που παράγουν οι όρχεις και τα επινεφρίδια προκαλεί την αύξηση των καρκινικών κυττάρων.
Ένας κύριος στόχος της θεραπευτικής παρέμβασης στους άνδρες με καρκίνο του προστάτη είναι η διακοπή ή η επιβράδυνση της παραγωγής τεστοστερόνης από τον οργανισμό, η οποία μπορεί να επιβραδύνει την αύξηση του καρκίνου, ή ακόμη και να τον συρρικνώσει.
* τη θεραπεία με αναστολείς της βιοσύνθεσης ανδρογόνων: Για τους άνδρες με μεταστατικό ανθεκτικό στον ευνουχισμό καρκίνο του προστάτη (mCRPC), οι οποίοι έχουν αναπτύξει ανθεκτικότητα στις συμβατικές θεραπείες, όπως είναι η στέρηση ορμονών ή ο ευνουχισμός και οι οποίοι ήδη έχουν υποβληθεί σε χημειοθεραπεία και με λίγες θεραπευτικές επιλογές στη διάθεσή τους, σήμερα υπάρχει μία νέα κατηγορία φαρμάκων, που ονομάζονται αναστολείς της βιοσύνθεσης ανδρογόνων.
* τη χημειοθεραπεία: Όταν ο καρκίνος έχει κάνει μετάσταση, ή είναι προχωρημένος, πέραν της περιοχής του προστάτη και δεν ανταποκρίνεται πλέον στην ορμονοθεραπεία, μπορεί να εφαρμοστεί η χημειοθεραπεία.
* την υποστηρικτική θεραπεία: Γνωστή και ως παρηγορητική θεραπεία, ενέχει την ανακούφιση και αντιμετώπιση του πόνου – τόσο με φυσικούς τρόπους όσο και ψυχοκοινωνικά – για άτομα που δεν είναι πλέον κατάλληλα ή δεν επιθυμούν να υποβληθούν σε παρεμβατική ή επιθετική φαρμακευτική αγωγή.
8. Μπορεί να προληφθεί ο καρκίνος του προστάτη;
Η κατανάλωση λαχανικών και φρούτων καθημερινά, ο περιορισμός της λήψης κόκκινου κρέατος και γαλακτοκομικών, η διατήρηση ενός δραστήριου τρόπου ζωής και ενός υγιούς βάρους, η αποχή από το κάπνισμα και η κατανάλωση μετρίων μόνο ποσοτήτων αλκοόλ μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο για καρκίνο του προστάτη.
