Η Ψυχογενής Βουλιμία αποτελεί μία διατροφική διαταραχή, η οποία οφείλεται συνήθως σε καταπιεσμένα ψυχολογικά θέματα που το άτομο δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μόνο του, βλάπτοντας τελικά τον εαυτό του. Υπολογίζεται ότι πάνω από 90% – 95% των βουλιμικών ατόμων είναι γυναίκες, ενώ στις έφηβες κοπέλες εμφανίζεται σε ποσοστό 1% – 3%. Στους άνδρες η βουλιμία συναντάται στο 1/10 των παραπάνω ποσοστών.
Η λέξη «βουλιμία» προέρχεται από τις λέξεις «βους» (βόδι) και «λιμός» (πείνα), χαρακτηρίζοντας ένα άτομο που, όταν πεινάει, τρώει «σαν βόδι», δηλαδή καταναλώνει μεγάλες ποσότητες τροφής.
Ποια είναι, όμως, τα ψυχολογικά θέματα που οδηγούν στη βουλιμία; Και με ποιες άλλες ψυχικές ασθένειες συνδέεται;
Όπως σημειώνει ο κ. Γιώργος Παπαγεωργίου, Bsc (Psychology) University of London, MSc (Health Psychology) University of Central Lancashire, μέλος της Διεθνούς Ένωσης Σχεσιακής Ψυχανάλυσης (IARPP) – ΗΠΑ, διευθυντής και επόπτης επιστημονικού προσωπικού στην «Ψυχική Φροντίδα», «Η καλά κρυμμένη, αλλά απολύτως υπαρκτή, μεγάλη δυσαρέσκεια των βουλιμικών για το σώμα τους, παράγει έντονο και διαρκές αρνητικό συναίσθημα, το οποίο μπορεί να συνδέεται ή και να προκαλεί ακόμα και κατάθλιψη. Άλλα δυσάρεστα ψυχικά φαινόμενα που συνυπάρχουν με τη βουλιμία (οι λεγόμενες “συννοσηρότητες”) είναι οι διαταραχές στη διάθεση, το άγχος, οι διαταραχές προσωπικότητας, η μείωση της λειτουργικότητας στο κοινωνικό πλαίσιο κ.λπ.».
Σύμφωνα με τον κ. Παπαγεωργίου, υπάρχει άμεση στατιστική συσχέτιση της βουλιμίας με την παρουσία κατάθλιψης και διαταραχών άγχους, ενώ το φαινόμενο φαίνεται να συνδέεται, επίσης, και με αναφορές χαμηλής αυτοεκτίμησης, ιστορικό σωματικής κακοποίησης, καθώς και ιστορικό χρήσης ουσιών. «Έτσι, η καθαρά βιολογική αντιμετώπιση των επιπτώσεων της βουλιμίας, μέσα από δίαιτες αδυνατίσματος και γυμναστήριο, αποδεικνύονται συχνά ανεπαρκείς λύσεις, αν δεν συνυπάρχει έντονη ψυχοθεραπευτική στήριξη», εξηγεί ο ειδικός, επισημαίνοντας ότι, ενώ μπορεί να υπάρξουν αποτελέσματα από τη δίαιτα, τις περισσότερες φορές, μετά από 6 έως 12 μήνες, τα συμπτώματα της βουλιμίας και τα περιττά κιλά επιστρέφουν. Κι αυτό, διότι η επιστροφή στην υπερφαγία συνδέεται με την ψυχική ανάγκη που την είχε προκαλέσει αρχικά, η οποία τελικά δεν έχει αντιμετωπιστεί.
Παχυσαρκία, κληρονομικότητα και εγκέφαλος
Η κληρονομικότητα παίζει σημαντικό ρόλο στην παχυσαρκία και, μάλιστα, μελέτες δείχνουν ότι η επιρροή της αγγίζει το 40% των περιστατικών. Το υπόλοιπο ποσοστό (60%) σχετίζεται με παράγοντες κοινωνικού περιβάλλοντος που έχουν προκύψει μετά τη γέννηση ή και με ζητήματα προσωπικής ευθύνης.
«Η επιρροή της κληρονομικότητας αποδεικνύεται με το χαρακτηριστικό παράδειγμα των υιοθετημένων παιδιών, το βάρος των οποίων συσχετίζεται περισσότερο με το βάρος των βιολογικών τους γονέων, παρά με το βάρος των θετών γονέων που τα ανατρέφουν. Είναι, δε, χαρακτηριστικό ότι τα παιδιά βουλιμικών γονέων έχουν τετραπλάσιες πιθανότητες από τον μέσο όρο να εκδηλώσουν την ίδια διαταραχή στη ζωή τους».
Η βουλιμική συμπεριφορά εξηγείται και από την έλλειψη αισθήματος κορεσμού, η οποία συμβαίνει όταν στον εγκέφαλο του πάσχοντα αργεί πολύ να ενεργοποιηθεί η διαδικασία του κορεσμού, δίνοντάς του την αίσθηση ότι χόρτασε. Η υπεύθυνη ουσία που προωθεί το αίσθημα κορεσμού είναι η σεροτονίνη, αναφέρει ο Διευθυντής της Ψυχικής Φροντίδας. Και συμπληρώνει:
«Υπάρχουν πολλές αναφορές ότι τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα αυξάνουν τη δραστηριότητα της σεροτονίνης. Φαίνεται, λοιπόν, ότι όσοι είναι σε αγωγή αντικαταθλιπτικών “χορταίνουν” σημαντικά νωρίτερα, συγκριτικά με πριν λάβουν αγωγή, κάνοντάς τους να νιώθουν ότι τους βοηθάει στην αρχική τους προσπάθεια απώλειας βάρους. Δυστυχώς, αρκετοί το εφαρμόζουν από μόνοι τους, χωρίς ιατρική συμβουλή… Κι ενώ ένα τέτοιο αίσθημα ξεγελά ως ενθαρρυντικό για αρχή, τελικά δεν υπάρχει χρησιμότητα μετά τη λήξη της αγωγής. Χωρίς ψυχοθεραπεία, οι περισσότεροι δυστυχώς υποτροπιάζουν και επανέρχονται στην πρότερη κατάσταση βάρους και κατάθλιψης».
Στην προσπάθεια να καταπολεμήσει τη βουλιμία του, το άτομο συχνά θα κάνει κάποιες ιδιαίτερα ηρωικές προσπάθειες για να χάσει κιλά, όπως αυστηρή νηστεία ή υπερβολική σωματική άσκηση. Δυστυχώς, όμως, αυτά τα προγράμματα διακόπτονται από ξαφνικές σύντομες κρίσεις υπερφαγίας, σχολιάζει ο κ. Παπαγεωργίου.
«Υπάρχουν άνθρωποι που ζουν σε συνθήκες ασιτίας για δύο 24ωρα και, μέσα σε μισή ώρα, μπορεί να καταναλώσουν θερμίδες δύο ημερών. Είναι προφανές, λοιπόν, ότι η ψυχική ανάγκη υπερνικά ένα στείρο συμπεριφορικό πρόγραμμα. Επίσης, τα επεισόδια υπερφαγίας τείνουν να αυξάνονται κατά τη διάρκεια της εφαρμογής μιας δίαιτας αδυνατίσματος, ενώ προηγουμένως μπορεί να ήταν λιγότερα», τονίζει ο ειδικός.
Ενώ, βάσει ερευνών, οι 7 στους 10 βουλιμικούς μπορεί να φέρουν αξιόλογα αποτελέσματα με την εφαρμογή μιας σκληρής διατροφής ή άσκησης, μόλις ο 1 στους 10 παραμένει πιστός στην απόφασή του να χάσει βάρος. Οι δε 2 στους 10 όχι μόνο επανέρχονται στις «παλιές» τους συνήθειες, αλλά και επιδεινώνονται σημαντικά. Στο συντριπτικό ποσοστό του 90% (δηλαδή οι 9 στους 10), οι άνθρωποι επιστρέφουν στα περιττά κιλά.
«Είναι πολύ δυνατή η ψυχική ανάγκη που παράγει αυτό το φαινόμενο», αναφέρει ο Διευθυντής της «Ψυχικής Φροντίδας» (psychikifrontida.gr), υπογραμμίζοντας ότι οι άνθρωποι που υποφέρουν από διαταραχές πρόσληψης τροφής αρνούνται να παραδεχθούν το πρόβλημά τους. Ως αποτέλεσμα, είναι ιδιαίτερα δύσκολο να εμπλακούν στη διαδικασία της ψυχοθεραπείας, για την οποία είναι απαραίτητη η εσωτερική τους βούληση να αλλάξουν ψυχικώς.