Τι "τρέχει" με την ελονοσία;

Ένας αναβρασμός υπήρξε για το θέμα της ελονοσίας και το ενδεχόμενο αύξησης των κρουσμάτων τους πρώτους μετακαλοκαιρινούς μήνες. Ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου, Μιχάλης Βλασταράκος, συναντήθηκε στις 31 Αυγούστου με τον Πρόεδρο του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων κ. Θεόφιλο Ρόζενμπεργκ, συνάντηση στην οποία συμμετείχαν, επίσης, ο Πρόεδρος του Τομέα Δημόσιας Υγείας του Ινστιτούτου Ερευνών του Π.Ι.Σ., Καθηγητής κ. Παναγιώτης Μπεχράκης και, εκ μέρους του ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ., οι κυρίες Δανάη Περβανίδου, υπεύθυνη Γραφείου Νοσημάτων που μεταδίδονται με διαβιβαστές, και Αγορίτσα Μπάκα, υπεύθυνη Γραφείου Επιστημονικών Συνεργατών.

Μετά τη συνάντηση ο κ. Βλασταράκος δήλωσε ότι η ελονοσία, η οποία αποτελεί μάστιγα για τον κόσμο, καθώς από αυτή χάνουν τη ζωή τους 3 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως (90% στις χώρες της Αφρικής), πρέπει να εκριζωθεί στη χώρα μας. Γενικότερα – είπε – τα ζητήματα Δημόσιας Υγείας πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα για την Πολιτεία. Πρόσθεσε, ωστόσο, ότι μικροπολιτικές σκοπιμότητες και επικοινωνιακά τρικ δεν χωρούν σε τέτοια ζητήματα.

“Το θέμα της ελονοσίας είναι υπαρκτό και δεν είναι σημερινό. Υπήρξε κορύφωση της νόσου το 2011 και το 2012. Το 2011 είχαμε 54 εισαγόμενα κρούσματα και 42 εγχώριας μετάδοσης, ενώ το 2012 είχαμε 73 εισαγόμενα κρούσματα και 20 με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης. Το 2014 είχαμε 38 εισαγόμενα κρούσματα αλλά μηδενίστηκαν τα κρούσματα με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης. Το 2016, μέχρι τις 11 Αυγούστου σύμφωνα με τα στοιχεία του ΚΕΕΛΠΝΟ, έχουμε 61 κρούσματα εισαγόμενα και 4 με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης.

Τα κρούσματα πιθανολογείται ότι θα αυξηθούν κατά το μήνα Σεπτέμβριο. Η κακή οικονομική κατάσταση στη χώρα μας, η οποία επηρεάζει τις συνθήκες διαβίωσης, καθώς και το προσφυγικό – μεταναστευτικό ρεύμα, είναι οι κύριες αιτίες εμφάνισης κρουσμάτων ελονοσίας και άλλων λοιμωδών νοσημάτων.

Όπως τόνισα και σε ομιλία μου για το προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα στην Κωνσταντινούπολη, τον Φεβρουάριο του 2016, σε ημερίδα του Παγκόσμιου Ιατρικού Συλλόγου, η Ελλάδα λόγω των μειωμένων δαπανών Δημόσιας Υγείας, της οικονομικής κρίσης και του προσφυγικού-μεταναστευτικού ρεύματος, θα αντιμετωπίσει εκτός των προβλημάτων υγείας και περίθαλψης και προβλήματα που σχετίζονται με τη Δημόσια Υγεία. Όπως είχα πει, η Διεθνής Κοινότητα πρέπει να βοηθήσει προς αυτή τη κατεύθυνση.

Πρέπει να σημάνει συναγερμός παντού. Να εξαλειφθούν οι εστίες μόλυνσης των διαβιβαστών ανωφελών κουνουπιών, όπου υπάρχουν, και το κυριότερο να βελτιωθούν άμεσα οι συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων-μεταναστών, οι οποίες όπως και σε έκθεσή του ανέφερε τον Ιούλιο ο Αντιπρόεδρος του ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ., στις περισσότερες περιπτώσεις είναι επιεικώς απαράδεκτες.

Επιπλέον δε, δημιουργούν κινδύνους για τη Δημόσια Υγεία.

Πρέπει να χρηματοδοτηθεί η προσπάθεια εκρίζωσης της ελονοσίας, για να επανέλθουμε και πάλι σε μηδενικά κρούσματα εγχώριας μετάδοσης”, είπε χαρακτηριστικά.

Τι είναι η ελονοσία, τι προκαλεί και ποιο το ιστορικό της στην Ελλάδα; Ας δούμε επιγραμματικά τι αναφέρει η τελευταία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης του ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ.

Η Ελονοσία στην Ελλάδα το έτος 2016 (έως 11/08/2016)

Η ελονοσία (malaria) είναι λοιμώδης νόσος που προκαλείται από το παράσιτο “πλασμώδιο” της ελονοσίας και μεταδίδεται κυρίως μέσω νυγμού (τσιμπήματος) μολυσμένου Ανωφελούς κουνουπιού (Anopheles). Πέντε είναι τα γνωστά είδη πλασμωδίων που προσβάλλουν τον άνθρωπο: Plasmodium Falciparum, P. Vivax, P. Ovale, P. Malaride και P. Knowlesi. Τα συμπτώματα της νόσου (παροξυσμικό έντονο ρίγος, υψηλός πυρετός, εφίδρωση, γενική αδιαθεσία, κεφαλαλγία και μυαλγίες) εμφανίζονται συνήθως μία έως τέσσερις εβδομάδες μετά τη μόλυνση, ενώ συχνά παρατηρούνται υποτροπές (έως και πέντε χρόνια μετά), κυρίως σε μόλυνση από το Plasmodium vivax. Η ελονοσία θεραπεύεται αποτελεσματικά με τη χρήση ειδικών ανθελονοσιακών φαρμάκων.

Η νόσος ενδημεί -με συνεχιζόμενη μετάδοση- σε 95 χώρες του πλανήτη (WHO, World Malaria Report, 2015), κυρίως στην υποσαχάρια Αφρική, την Ασία και τη Λατινική Αμερική. Στην Ελλάδα η νόσος εκριζώθηκε το 1974, μετά από εντατικό και επίπονο πρόγραμμα καταπολέμησης (1946-1960). Μέχρι και το 2008 καταγράφονταν στην Ελλάδα περίπου 20-50 κρούσματα ετησίως που σχετίζονταν (στη μεγάλη τους πλειοψηφία) με ταξίδι ή παραμονή σε ενδημική για την ελονοσία χώρα. Έως το 2008 δηλώθηκαν στο ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. λίγα σποραδικά κρούσματα ελονοσίας χωρίς ιστορικό ταξιδιού, τα έτη 1991, 1999 και 2000, από διάφορες περιοχές της χώρας, τα οποία θεωρούνται μεμονωμένα συμβάντα τοπικής μετάδοσης του πλασμωδίου. Τα τελευταία έτη, ωστόσο, από το 2009 και μετά, κρούσματα ελονοσίας με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης καταγράφονται σχεδόν κάθε έτος, σε διάφορες περιοχές της χώρας, κυρίως ως σποραδικά κρούσματα, αλλά και σε συρροές (τα έτη 2011-2012).

Επιδημιολογική επιτήρηση της νόσου

Τα δεδομένα της επιδημιολογικής επιτήρησης της ελονοσίας προέρχονται από τις δηλώσεις που αποστέλλουν οι θεράποντες ιατροί στο ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. για τα διαγνωσμένα κρούσματα και από τα συστήματα ενισχυμένης επιδημιολογικής επιτήρησης της νόσου του ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ.. Το Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης του ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. πραγματοποιεί συστηματική επαλήθευση και διασταύρωση των στοιχείων των δηλωθέντων κρουσμάτων, μέσω επικοινωνίας με τους θεράποντες ιατρούς, τα γραφεία κίνησης των νοσοκομείων και το εργαστήριο αναφοράς της ελονοσίας. Επιπλέον, σε περιπτώσεις περιστατικών με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης πραγματοποιούνται συνεντεύξεις με τους ασθενείς (ή τους συγγενείς τους) με τη χρήση ερωτηματολογίου, για τη διερεύνηση πιθανών παραγόντων κινδύνου, τη λήψη αναλυτικού ιστορικού ταξιδιού κατά τα τελευταία 5 έτη πριν από την έναρξη των συμπτωμάτων και τον καθορισμό του πιθανού τόπου έκθεσης. Επιπλέον, σε αυτήν την περίπτωση πραγματοποιείται άμεσα διερεύνηση του περιβάλλοντος των ασθενών και ενεργητική αναζήτηση περαιτέρω κρουσμάτων στην περιοχή, σε έκταση που καθορίζεται μετά από επιδημιολογική, εντομολογική και περιβαλλοντική διερεύνηση. Επιπρόσθετα, σε συγκεκριμένες περιοχές με καταγραφείσα συρροή εγχώριων κρουσμάτων τα τελευταία έτη, διενεργείται ενεργητική αναζήτηση κρουσμάτων ελονοσίας, πόρτα-πόρτα (βλ. παρακάτω).

Επιδημιολογικά δεδομένα ελονοσίας στην Ελλάδα, 2009-2015

Κάθε χρόνο καταγράφονται εισαγόμενα κρούσματα ελονοσίας στην Ελλάδα σε επιστρέφοντες ταξιδιώτες και μετανάστες που διαβιούν στη χώρα μας. Εκτός αυτών από το 2009-2013 και το 2015 καταγράφηκαν επίσης κρούσματα P. Vivax ελονοσίας σε ασθενείς που δεν ανέφεραν ιστορικό ταξιδιού σε ενδημικές χώρες, σε διάφορες περιοχές της χώρας, τόσο σποραδικά όσο και σε συρροές. Στον παρακάτω Πίνακα 1 απεικονίζεται ο αριθμός των δηλωθέντων κρουσμάτων ελονοσίας στο ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. ανά επιδημιολογική κατάταξη, ενώ ο Πίνακας 2 που ακολουθεί αναφέρει τα κρούσματα P. Vivax ελονοσίας με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης ανά περιφέρεια και περιφερειακή ενότητα έκθεσης για τα έτη 2009-2015.

Σημειώνουμε ότι η ανωτέρω κατάταξη των κρουσμάτων σε εισαγόμενα ή εγχώρια γίνεται με βάση επιδημιολογικό ορισμό (δηλαδή, με βάση το ιστορικό πρόσφατου ταξιδιού σε ενδημική χώρα κατά τα προηγούμενα τρία έτη). Ωστόσο, πρόσφατα εργαστηριακά δεδομένα γονοτύπησης των πλασμωδίων P. Vivax υποδεικνύουν ότι ορισμένα περιστατικά που είχαν καταταχθεί αρχικά ως “εισαγόμενα” κρούσματα ήταν -κατά πάσα πιθανότητα- κρούσματα με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης. Τα κρούσματα αυτά αφορούσαν σε μετανάστες από ενδημικές χώρες που νόσησαν τα έτη 2011 (n=9) και 2012 (n=11), οι οποίοι διέμεναν στους Δήμους Ευρώτα Λακωνίας και Σοφάδων Καρδίτσας (δεδομένα υπό δημοσίευση).

Επιδημιολογικά δεδομένα

Συνολικά, το 2016 -έως τις 11/08/2016- στην Ελλάδα έχουν δηλωθεί στο ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. εξήντα πέντε κρούσματα ελονοσίας, εκ των οποίων τα 61 έχουν χαρακτηρισθεί εισαγόμενα (δηλαδή προσβλήθηκαν σε χώρα του εξωτερικού). Από τα 61 εισαγόμενα κρούσματα ελονοσίας, τα 50 (82%) αφορούσαν σε μετανάστες από ενδημικές χώρες (43 από χώρες της Ινδικής χερσονήσου και 7 από χώρες της Αφρικής) και τα 11 κρούσματα αφορούσαν σε ταξιδιώτες που επέστρεψαν από ενδημική χώρα της Αφρικής. Από τα 50 κρούσματα ελονοσίας που αφορούσαν σε μετανάστες από ενδημικές χώρες, τα οκτώ (8) καταγράφηκαν σε κέντρα φιλοξενίας μεταναστών-προσφύγων σε νήσους του Βόρειου Αιγαίου (επτά κρούσματα ελονοσίας από P. Vivax και ένα κρούσμα από P. Falciparum).

Συνολικά για τέσσερις (4) ασθενείς με ελονοσία P. Vivax υπάρχουν ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης το 2016 (έως 11/8/2016). Συγκεκριμένα, ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης υπάρχουν σε:

έναν ασθενή με πιθανό τόπο έκθεσης έναν οικισμό στη Δημοτική Ενότητα Λαρισσού του Δήμου Δυτικής Αχαΐας (με έναρξη συμπτωμάτων την εβδομάδα 26/2016 (27/06-03/07/2016)).
έναν ασθενή με πιθανό τόπο έκθεσης έναν οικισμό στη Δημοτική Ενότητα Βουπρασίας του Δήμου Ανδραβίδας-Κυλλήνης Π.Ε. Ηλείας (με έναρξη συμπτωμάτων την εβδομάδα 29/2016 )18-24/07/2016)).
δύο ασθενείς με πιθανό τόπο έκθεσης έναν οικισμό στη δημοτική Ενότητα Κορώνειας του Δήμου Λαγκαδά Π.Ε. Θεσσαλονίκης (με έναρξη συμπτωμάτων την εβδομάδα 29/2016 (18-24/07/2016)).

Όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε

Πώς μεταδίδεται η ελονοσία;

Με τσίμπημα από θηλυκό μολυσμένο κουνούπι που ανήκει στο γένος Ανωφελές (Anopheles). Μόνο κουνούπια του γένους αυτού μπορούν να μεταδώσουν την ελονοσία και πρέπει προηγουμένως να έχουν τσιμπήσει άτομο που είναι μολυσμένο με το παράσιτο που προκαλεί την ελονοσία.
Με μετάγγιση αίματος, μεταμόσχευση οργάνων και χρήση μολυσμένων βελονών ή συρίγγων. Σπανιότερα η μετάδοση μπορεί να γίνει και από τη μητέρα στο έμβρυο.
Το παράσιτο δεν μεταδίδεται άμεσα από άτομο σε άτομο μέσω της συνήθους κοινωνικής (π.χ. άγγιγμα, φιλί), σεξουαλικής ή άλλης επαφής.

Μεταδίδουν όλα τα κουνούπια την ελονοσία;

Τα πλασμώδια της ελονοσίας μεταδίδονται μόνο από τα μολυσμένα θηλυκά κουνούπια του γένους “Ανωφελές” και όχι από άλλα είδη κουνουπιών. Όμως είναι γνωστό ότι άλλα είδη κουνουπιών μπορεί να μεταδώσουν ιούς, όπως τον ιό του Δυτικού Νείλου, του Δάγγειου πυρετού κ.λπ.

Πόσο σύντομα εμφανίζονται τα συμπτώματα;

Στις περισσότερες περιπτώσεις και ανάλογα με το είδος του πλασμωδίου, τα συμπτώματα εμφανίζονται 1 έως 4 εβδομάδες μετά το τσίμπημα του μολυσμένου κουνουπιού, όμως μπορεί να εμφανιστούν έως και 1 χρόνο μετά τη μόλυνση. Η λοίμωξη από P.Vivax και P.Ovale, εάν δεν θεραπευθεί ριζικά, μπορεί να υποτροπιάσει, με αποτέλεσμα ο ασθενής να νοσήσει ξανά μέσα σε διάστημα μηνών από το πρώτο επεισόδιο έως και 5 ετών, ενώ σε εξαιρετικές περιπτώσεις μέχρι και 8 έτη μετά.

Ποια είναι τα συμπτώματα της ελονοσίας;

Η κλινική εικόνα της νόσου ποικίλλει από ασυμπτωματική έως και σοβαρή νόσηση ή και θάνατο (κυρίως σε λοίμωξη από P.Falciparum).

Τα κύρια και πιο συνηθισμένα συμπτώματα της ελονοσίας είναι: υψηλός πυρετός με ρίγος, εφίδρωση, κεφαλαλγία, μυαλγία, γενική αδιαθεσία, συμπτώματα γριπώδους συνδρομής. Ο πυρετός μπορεί να εμφανίζεται κάθε δεύτερη ή κάθε τρίτη ημέρα, χωρίς όμως αυτό να παρατηρείται συχνά (συνήθως εμφανίζεται καθημερινά).

Άλλα συμπτώματα που μπορούν να εμφανιστούν είναι: ναυτία, έμετος, διάρροια, κοιλιακός πόνος. Επιπλέον, σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να εκδηλωθεί αναιμία και ίκτερος (κίτρινη χροιά των ματιών, του δέρματος, των βλεννογόνων) εξαιτίας της καταστροφής των ερυθρών αιμοσφαιρίων του αίματος (αιμόλυση).

Αν δεν δοθεί η κατάλληλη θεραπεία και σε σοβαρές μορφές της νόσου (που συνήθως οφείλονται σε P.Falciparum) μπορεί να παρουσιαστούν νευρολογικά συμπτώματα, νεφρική ή αναπνευστική ανεπάρκεια.

Ποια είναι η θεραπεία της ελονοσίας;

Η ελονοσία είναι ιάσιμη νόσος και θεραπεύεται αποτελεσματικά εάν διαγνωσθεί εγκαίρως και ο ασθενής λάβει την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή. Υπάρχουν διάφορα αποτελεσματικά ανθελονοσιακά φάρμακα. Η θεραπεία της ελονοσίας (είδος φαρμάκου και διάρκεια της θεραπείας) εξαρτάται από το είδος του πλασμωδίου που προκαλεί τη λοίμωξη και την περιοχή στην οποία συνέβη η μόλυνση, λόγω της εμφάνισης αντοχής σε μερικά από τα ανθελονοσιακά φάρμακα σε ορισμένες χώρες. Η θεραπεία εξαρτάται επίσης από το πόσο σοβαρή είναι η νόσος, από την ηλικία και τις χρόνιες παθήσεις του ασθενούς και από το εάν υφίσταται ή αναμένεται εγκυμοσύνη.

Η θεραπεία συνιστάται να ξεκινάει έγκαιρα στα πρώτα στάδια της νόσου, πριν αυτή εξελιχθεί σε σοβαρή μορφή (ιδίως σε ελονοσία από P.Falciparum). Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία είναι απαραίτητες τόσο για τη βελτίωση της πρόγνωσης του ασθενούς, όσο και για τη διακοπή της αλυσίδας μετάδοσης της ελονοσίας.

Εάν μολυνθώ από ελονοσία, θα παραμείνω μολυσμένος για όλη μου τη ζωή;

Όχι. Εάν χρησιμοποιηθεί η κατάλληλη θεραπεία, ο ασθενής μπορεί να γίνει καλά και να εξολοθρευτούν όλα τα παράσιτα. Η ασθένεια, όμως, μπορεί να επιδεινωθεί ή να εμφανίσει υποτροπές εάν δεν γίνει η σωστή θεραπεία.

Αν νοσήσω από ελονοσία, θεωρείται ότι προστατεύομαι από αντισώματα για την υπόλοιπη ζωή μου;

Τα άτομα τα οποία εκτίθενται συχνά στο πλασμώδιο της ελονοσίας στις ενδημικές χώρες σταδιακά αναπτύσσουν μερική ανοσία, δηλαδή δεν νοσούν συνήθως με βαριά συμπτώματα. Η ανοσία αυτή δεν διαρκεί για πολύ εάν απομακρυνθούν από τις ενδημικές χώρες παραμονής τους, οπότε μπορούν σε νέα μόλυνση από το παράσιτο να νοσήσουν σοβαρά.

Υπάρχει εμβόλιο κατά της ελονοσίας;

Αυτή τη στιγμή δεν κυκλοφορεί εμβόλιο κατά της ελονοσίας. Οι έρευνες, όμως, για τη δημιουργία εμβολίου βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο και εμβόλια κατά της ελονοσίας αναμένονται να κυκλοφορήσουν μέσα στα προσεχή χρόνια.

Πώς μπορώ να αποφύγω τα τσιμπήματα των κουνουπιών;

Με κατάλληλα ενδύματα που καλύπτουν όσο περισσότερο γίνεται το σώμα (μακριά μανίκια και παντελόνια, ανοιχτόχρωμα και φαρδιά ρούχα).
Με εντομοαπωθητικά στο ακάλυπτο δέρμα και πάνω από τα ρούχα, που περιέχουν δραστικές ουσίες όπως: το DEET (Ν,Ν διεθυλο-μετα-τολουαμίδη), η ικαριδίνη ή πικαριδίνη (Picaridin (KBR 3023)), το IR3535 και φυσικές ουσίες, όπως έλαια lemon ευκάλυπτου (που όμως έχουν σχετικά μειωμένη εντομοαπωθητική δράση). Προσοχή:
Τα εντομοαπωθητικά δεν πρέπει να έρχονται σε επαφή με το στόμα, τα μάτια και το βλεννογόνο της μύτης και δεν τα χρησιμοποιούμε επάνω σε ερεθισμένο δέρμα, αμυχές (κοψίματα) και τραύματα.
Δεν αφήνουμε τα παιδιά να χρησιμοποιούν μόνα τους εντομοαπωθητικά, ούτε βάζουμε εντομοαπωθητικά στα χέρια τους (επαλείφουμε στα δικά μας χέρια και τους τα απλώνουμε εμείς). Συμβουλευόμαστε τον παιδίατρο για τη χρήση εντομοαπωθητικών σε παιδιά και χρησιμοποιούμε ουσίες και σκευάσματα που επιτρέπονται για την ηλικία του παιδιού.
Δεν χρειάζεται εντομοαπωθητικό κάτω από τα ρούχα.
Το εντομοαπωθητικά χρησιμοποιούνται κυρίως έξω από το σπίτι. Όταν επιστρέφουμε συστήνεται το πλύσιμο του δέρματος με σαπούνι και νερό.
Τα εντομοαπωθητικά πρέπει να επαλείφονται μετά τα αντηλιακά.
Οι έγκυες και θηλάζουσες μητέρες θα πρέπει να συμβουλεύονται τον ιατρό τους για τη χρήση εντομοαπωθητικών.
Εντομοαπωθητικά με DEET αντενδείκνυνται σε παιδιά ηλικίας κάτω των 2 ετών, ενώ συνιστάται η χρήση τους υπό περιορισμούς σε παιδιά ηλικίας 2 – 12 ετών (εκτός εάν η χρήση τους δικαιολογείται από κινδύνους για την υγεία των ανθρώπων, π.χ. έξαρση ασθενειών που μεταδίδονται από έντομα).
Σε όλες τις περιπτώσεις, θα πρέπει να ακολουθούνται αυστηρά οι οδηγίες χρήσης του σκευάσματος.
Προσοχή κατά τις σημαντικότερες ώρες έκθεσης στα τσιμπήματα. Το είδος του κουνουπιού (ανωφελής) που μεταφέρει το πλασμώδιο εμφανίζει μεγαλύτερη δραστηριότητα και τσιμπάει κυρίως από το σούρουπο μέχρι το χάραμα.
Συχνά λουτρά καθαριότητας για την απομάκρυνση του ιδρώτα.

Πώς μπορούμε να αποφύγουμε τα κουνούπια στο σπίτι;

Μπορείτε να αποφεύγετε τα τσιμπήματα των κουνουπιών και να μειώσετε τον πληθυσμό τους γύρω από το σπίτι, με:

Αντικουνουπικά πλέγματα (σήτες που εμποδίζουν τη δίοδο κουνουπιών) στα ανοίγματα του σπιτιού (π.χ. παράθυρα, φεγγίτες, αεραγωγούς τζακιού). Απαιτείται περιοδικός έλεγχος και συντήρησή τους.
Χρήση κουνουπιέρας κατά τη διάρκεια του ύπνου, ιδίως σε περιοχές με μεγάλους πληθυσμούς κουνουπιών ή σε περιπτώσεις που αντενδείκνυται η χρήση άλλων προστατευτικών μέσων (όπως σε μικρά βρέφη). Σιγουρευτείτε ότι δεν έχει εγκλωβιστεί κουνούπι στην κουνουπιέρα.
Χρήση εντομοκτόνων στον αέρα. Περιέχουν πυρεθρινοειδή (π.χ. Περμεθρίνη). Κυκλοφορούν στο εμπόριο στις εξής μορφές: αερόλυμα (αεροζόλ), ταμπλέτες, εξατμιζόμενο διάλυμα, σπιράλ (“φιδάκια”) κ.λπ. Δεν πρέπει να εφαρμόζονται στο δέρμα. Σε όλες τις περιπτώσεις θα πρέπει να τηρούνται αυστηρά οι οδηγίες χρήσης του σκευάσματος ή της συσκευής.
Χρήση ανεμιστήρων ή κλιματιστικών. Ο δροσερός αέρας μειώνει τη δραστηριότητα των κουνουπιών, αλλά δεν τα σκοτώνει. Η χρήση ανεμιστήρων (ιδίως οροφής) δυσχεραίνει την προσέγγιση των εντόμων.
Καλό κούρεμα γρασιδιού, θάμνων, φυλλωσιών (σημεία που βρίσκουν καταφύγιο ενήλικα κουνούπια).
Χρήση λαμπτήρων κίτρινου χρώματος για το φωτισμό εξωτερικών χώρων (προσελκύουν λιγότερο τα κουνούπια).
Απομάκρυνση του στάσιμου νερού από λεκάνες, βάζα, γλάστρες, παλιά λάστιχα, υδρορροές και άλλα μέρη του κήπου, ώστε να μην έχουν πρόσβαση τα κουνούπια σε λιμνάζοντα νερά που αποτελούν σημεία εναπόθεσης των αυγών τους. Σημειώνεται ότι ακόμα και το έδαφος που παραμένει για μεγάλα διαστήματα υγρό μπορεί να αποτελέσει σημείο εναπόθεσης αυγών.
Πότισμα κατά προτίμηση κατά τις πρωινές ώρες.

Ποια άτομα βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο;

Όλα τα άτομα που ταξιδεύουν σε ενδημικές για την ελονοσία χώρες, οπότε πρέπει να λαμβάνεται η ενδεικνυόμενη χημειοπροφύλαξη.
Οι μετανάστες από χώρες στις οποίες ενδημεί η ελονοσία, όταν επιστρέφουν στη χώρα καταγωγής τους μετά από κάποια χρόνια, για να επισκεφτούν συγγενείς (λόγω της μειωμένης ανοσίας που έχουν πια για την ασθένεια μπορεί να νοσήσουν σοβαρά).
Οι ομάδες ανθρώπων που κινδυνεύουν περισσότερο όταν νοσήσουν είναι τα μικρά παιδιά, οι έγκυες και οι ασθενείς σε ανοσοκαταστολή γενικότερα, οπότε σε αυτούς δεν συνιστάται η επίσκεψη ενδημικών για την ελονοσία χωρών (και ποτέ χωρίς προφύλαξη).