Πώς θα μεγαλώσεις ένα ευτυχισμένο παιδί; Αυτό το ερώτημα βασανίζει όλους τους (φυσιολογικούς) γονείς του πλανήτη. Δυστυχώς, δεν υπάρχει μαγική συνταγή για ν’ ακολουθήσεις. Υπάρχουν, όμως, πρότυπα όπως αυτό των Δανών γονιών – oι οποίοι λογικά κάτι πολύ σωστό θα κάνουν, μιας και, σύμφωνα με τον Ο.Ο.Σ.Α. (Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης), τα παιδιά τους είναι τα πιο ευτυχισμένα στον κόσμο.
της Λίλας Σταμπούλογλου
Και πώς να μην είναι, θα πείτε, στη Δανία ζούνε. Στη χώρα όπου οι πολίτες πληρώνουν τους φόρους τους με χαμόγελο (μια νοοτροπία που περνάει από γενιά σε γενιά), γιατί ξέρουν ότι το κράτος στέκεται δίπλα τους. Όταν ζεις σ’ ένα κράτος όπου το μοντέλο Πρόνοιας αποτελεί πρότυπο για όλο τον κόσμο, πώς να μη μεγαλώνεις ευτυχισμένος; Και πώς να συναγωνιστείς τον Δανό εσύ, ο δύσμοιρος Έλληνας γονιός, που το κράτος δεν σε βοηθά ούτε στα βασικά, όπως το να δεχτεί το παιδί σου στα σίγουρα στον παιδικό σταθμό;
Κακά τα ψέματα, Δανία δεν είμαστε. Αλλά ακόμα κι έτσι, μήπως μπορούμε να πάρουμε κάτι απ’ τους Δανούς;
Υπό αυτό το πρίσμα, μια Αμερικανίδα παντρεμένη με Δανό και μια Δανή ψυχοθεραπεύτρια, η Jessica Joelle Alexander και η Iben Dissing Sandhal, συνεργάστηκαν για να καταγράψουν τον δανέζικο τρόπο ανατροφής των παιδιών. Το βιβλίο τους “Γιατί οι Δανοί μεγαλώνουν τα πιο ευτυχισμένα παιδιά στον κόσμο” έχει γίνει μπεστ σέλλερ παγκοσμίως.
“Ελεύθερο χρόνο έχουν τα παιδιά σας ή τα έχετε μπουκώσει στις δραστηριότητες;”, ρωτούν οι συγγραφείς. Αν το απόγευμά τους περνάει με διαδρομές από το μπάσκετ στη ζωγραφική, κι από το μπαλέτο στα μαθήματα πιάνου, είστε πολύ μακριά από τη δανέζικη φιλοσοφία. Βεβαίως δεν είναι κακό το παιδί να πηγαίνει σε δραστηριότητες, αλλά, κατά τους Δανούς, δεν πρέπει να εξαντλείται σ’ αυτές ο ελεύθερος χρόνος του. Αυτός πρέπει να είναι αφιερωμένος στο παιχνίδι. Και μάλιστα στο ελεύθερο παιχνίδι, χωρίς κανόνες και διαμορφωμένα πλαίσια από εμάς, τους μεγάλους.
Μπορούμε να τους δώσουμε ελευθερία κινήσεων στο παιχνίδι; Αν ξεπεράσουμε την τάση μας να πατρονάρουμε τα παιδιά μας και τον φόβο μας να μη χτυπήσουν, να μη λερώσουν το πάτωμα και να μην τα κάνουν όλα άνω-κάτω, κάτι μπορεί να καταφέρουμε. Αφήστε τα να παίξουν ελεύθερα, να αυτενεργήσουν, αφήστε τα να βρουν μόνα τους την άκρη, μην τα διορθώνετε και μην παρεμβαίνετε συνέχεια στο παιχνίδι τους για να τα προστατεύσετε από κινδύνους, λένε οι Δανοί. Έτσι θα αναπτύξουν τις ψυχικές τους δεξιότητες και θα μάθουν να διαχειρίζονται το άγχος τους.
“…κι έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα”; Όχι πάντα, λένε οι Δανοί.
Δεύτερος βασικός κανόνας της δανέζικης ανατροφής: εκθέστε τα παιδιά και στα ευχάριστα, αλλά και στα δυσάρεστα. Αυτό, πάλι, πώς να το κάνεις; Πώς να βρεις το κουράγιο να το φέρεις σε επαφή με τον ανθρώπινο πόνο; Οι περισσότεροι θέλουμε να τα προστατεύσουμε απ’ αυτόν. Κι όμως, η εξοικείωση με τον πόνο μπορεί να διδάξει το παιδί και μπορεί να καλλιεργήσει μέσα του την ενσυναίσθηση και την κατανόηση για τους άλλους. Αφήστε που του μαθαίνει τη ζωή και το κάνει να εκτιμά περισσότερο τα δικά του αγαθά και κεκτημένα.
Σαν να έχουν κάποιο δίκιο τελικά οι Δανοί, που δεν φοβούνται να δείξουν στο παιδί τους ότι δεν έχουν όλα happy end. Η ζωή δεν είναι παραμύθι.
Οι Δανοί δεν το παρακάνουν ούτε με τους επαίνους. Επιβραβεύστε τις προσπάθειες των παιδιών σας, λένε. Αλλά επαινέστε τις πράξεις, όχι το πρόσωπο των παιδιών σας. Μην τα κάνετε να πιστέψουν ότι είναι οι καλύτεροι του κόσμου, γιατί μετά, όταν θα μεγαλώσουν, θα πέφτουν συνεχώς απ’ τα σύννεφα και θα απογοητεύονται ευκολότερα.
Να ένα παράδειγμα αντίδρασης Δανού γονιού, όπως καταγράφεται στο βιβλίο:
“Η Ίμπεν λέει συχνά στις κόρες της ότι μπορούν να κάνουν τα πάντα με σκληρή δουλειά. Ξέρουν ότι πρέπει να αναπτυχθούν και να εξελιχθούν, και εκείνη τις ενθαρρύνει σε αυτό. Αλλά προσπαθεί να μην τις επαινεί υπερβολικά, επειδή πιστεύει ότι τα παιδιά δεν μπορούν να αξιοποιήσουν τα πάρα πολλά καλά λόγια, γιατί τους φαίνονται κενά και ρηχά. Για παράδειγμα, αν ένα παιδί στη Δανία ζωγραφίσει στα γρήγορα κάτι και το δώσει στη μητέρα του, εκείνη μάλλον δεν θα πει “Ποπό! Καταπληκτική δουλειά! Είσαι τόσο καλή ζωγράφος!”. Το πιθανότερο είναι ότι θα ρωτούσε για την ίδια τη ζωγραφιά: “Τι είναι;”, “Τι σκεφτόσουν όταν το ζωγράφισες αυτό;”, “Γιατί χρησιμοποίησες αυτά τα χρώματα;”. Ή μπορεί να έλεγε απλώς “ευχαριστώ”, αν ήταν δώρο”.
Γενικά, οι Δανοί έχουν έναν θετικό τρόπο θέασης των πραγμάτων, τον οποίο μεταδίδουν και στα παιδιά τους. Πρόκειται για μια φιλοσοφία που ονομάζουν “αναπλαισίωση”, βάσει της οποίας ξαναφτιάχνεις το κάδρο της πραγματικότητας με τα χρώματα της αισιοδοξίας. Αν βρέχει και ο καιρός είναι γκρίζος, για παράδειγμα, δεν γκρινιάζεις επειδή δεν μπορείς να πας βόλτα. Σκέφτεσαι τι ωραία θα περάσεις χουχουλιάζοντας στο σπίτι ή πόσο τυχερός είσαι που δεν βρίσκεσαι σε διακοπές.
Στον τομέα των σχέσεων, η μέθοδος της αναπλαισίωσης πάει κάπως έτσι: Αν, για παράδειγμα, κάποιο άλλο παιδί επιτεθεί στο παιδί σας, δεν θα το επικρίνετε και δεν θα το κακοχαρακτηρίσετε. Θα προσπαθήσετε να καταλάβετε με συζήτηση τι συνέβη και, γενικά, θα προσπαθήσετε να δικαιολογήσετε τον άλλο. Ο Δανός βρίσκει μια δικαιολογία που εξηγεί καλοπροαίρετα μια κακή συμπεριφορά. Λέει: Μπορεί να το έκανε επειδή είναι θυμωμένος. Δεν λέει: Το έκανε επειδή είναι κακός.
Η παραπάνω νοοτροπία εντάσσεται στα πλαίσια μιας τακτικής την οποία ονομάζουν hygge (χούγκα), που σημαίνει να περνάμε όμορφα μαζί, να χαλαρώνουμε, ν’ απολαμβάνουμε ο ένας τον άλλο. Αυτή, άλλωστε, είναι και η φιλοσοφία των lego, ενός από τα πιο διάσημα παιδικά παιχνίδια. Γνωρίζατε ότι η ονομασία τους προέρχεται από τις λέξεις leg και godt, που σημαίνουν “παίξε καλά”; Αυτό ήθελε και ο Δανός ξυλουργός που τα δημιούργησε το 1932: να ωθούνται τα παιδιά να παίζουν όμορφα.
Εν τέλει, αυτό που καταφέρνει η δανέζικη μέθοδος ανατροφής είναι να δημιουργεί ψυχικά ανθεκτικούς ανθρώπους. Κι αυτό είναι το πιο βασικό και πολύτιμο εφόδιο που μπορείς να δώσεις στο παιδί σου: το σθένος και τη δύναμη να κερδίσει τη ζωή του.
