Ρομπότ με προσωπικότητα, με αίσθηση του χιούμορ, με προβληματική συμπεριφορά, με συναισθηματικά αδιέξοδα… Όχι, δεν πρόκειται για χολιγουντιανή ταινία φαντασίας. Πρόκειται για αναμενόμενη εξέλιξη της τεχνολογίας, η οποία ανοίγει στις μηχανές τον δρόμο της “ανθρωποποίησης” και στους απανταχού ψυχολόγους τον δρόμο για νέες ‘προχωρημένες’ θέσεις εργασίας!
της Γιώτας Χουλιάρα
Ο Άγγλος δημοσιογράφος και συγγραφέας Tom Standage, ειδικός σε θέματα Τεχνολογίας και Διαδικτύου, σε άρθρο του στις αρχές της χρονιάς με θέμα τις “πιο in θέσεις εργασίας για το 2017”, στην έκδοση του Economist “Ο κόσμος του 2017”, αποκάλυψε ότι η 16χρονη κόρη του θέλει να γίνει ρομποτοψυχολόγος-αναλυτής. Θα κατανοεί, δηλαδή, γιατί το ρομπότ συμπεριφέρεται άσχημα και θα του λύνει τα όποια συναισθηματικής φύσεως προβλήματα αντιμετωπίζει. Στην ίδια έκδοση, ο Matt Kaplan, επιστημονικός ανταποκριτής του περιοδικού, σε άρθρο του με τίτλο “Τα ρομπότ αισθάνονται τον πόνο σας”, εξηγεί πώς οι υπολογιστές θα καταστούν πολύτιμοι βοηθοί των ψυχιάτρων…
Κάνοντας μια μικρή έρευνα στον χώρο της επιστήμης και της τεχνολογίας, διαπιστώνει κανείς πως τα τελευταία χρόνια αρκετοί ερευνητές έχουν δημιουργήσει ένα νέο όρο, τη “ρομποτοθεραπεία”, για να περιγράψουν τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα κοινωνικά ρομπότ για να βοηθήσουν τους ανθρώπους που το έχουν ανάγκη.Άγγλος δημοσιογράφος και συγγραφέας Tom Standage, ειδικός σε θέματα Τεχνολογίας και Διαδικτύου, σε άρθρο του στις αρχές της χρονιάς με θέμα τις “πιο in θέσεις εργασίας για το 2017”, στην έκδοση του Economist “Ο κόσμος του 2017”, αποκάλυψε ότι η 16χρονη κόρη του θέλει να γίνει ρομποτοψυχολόγος-αναλυτής. Θα κατανοεί, δηλαδή, γιατί το ρομπότ συμπεριφέρεται άσχημα και θα του λύνει τα όποια συναισθηματικής φύσεως προβλήματα αντιμετωπίζει. Στην ίδια έκδοση, ο Matt Kaplan, επιστημονικός ανταποκριτής του περιοδικού, σε άρθρο του με τίτλο “Τα ρομπότ αισθάνονται τον πόνο σας”, εξηγεί πώς οι υπολογιστές θα καταστούν πολύτιμοι βοηθοί των ψυχιάτρων…
– Στα βήματα του Asimov
Ως “κοινωνικό” χαρακτηρίζεται ένα αυτόνομο ρομπότ που επικοινωνεί και αλληλεπιδρά με τον άνθρωπο, ακολουθώντας κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς τους οποίους έχει διδαχθεί. Οι βασικοί κανόνες που πρέπει να ακολουθεί ένα κοινωνικό ρομπότ έρχονται να προστεθούν στους τρεις κανόνες συμπεριφοράς των ρομπότ του Ρώσου συγγραφέα Isaac Asimov, τους οποίους και δημοσίευσε το 1941 στο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας “I, Robot”.
– Οι νόμοι αυτοί είναι:
- Ένα ρομπότ δεν πρέπει να βλάψει τον άνθρωπο ενεργά ή παθητικά.
- Ένα ρομπότ πρέπει να υπακούει στον άνθρωπο, εκτός εάν αυτό αντίκειται στον νόμο 1.
- Ένα ρομπότ πρέπει να προστατεύει την ύπαρξή του, εφόσον αυτό δεν αντιβαίνει στους δύο προηγούμενους νόμους.
Στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα του Asimov εμφανίζεται για πρώτη φορά ο όρος “Ρομποτοψυχολογία”, που τείνει πλέον να γίνει mainstream και να καθορίζει τις σχέσεις Ανθρωπότητας και Τεχνητής Νοημοσύνης. Ουσιαστικά, Ρομποτοψυχολογία είναι η μελέτη των προσωπικοτήτων των αποκαλούμενων “έξυπνων μηχανών”. Όπως περιγράφεται από τον Asimov, η Ρομποτοψυχολογία φαίνεται να είναι ένα μείγμα λεπτομερούς μαθηματικής ανάλυσης και παραδοσιακής ψυχολογίας, η οποία εφαρμόζεται στα ρομπότ.
Ο ίδιος ο συγγραφέας, στο έργο του, παρουσιάζει την πρώτη ρομποτοψυχολόγο, τη Δρ. Susan Calvin. Η Calvin ήταν ένας χαρακτήρας που εμφανίστηκε σε πολλά από τα έργα του Asimov και μελετούσε την προσωπικότητα, τη συμπεριφορά, αλλά και τα συναισθήματα των μηχανών τεχνητής νοημοσύνης.
– Κινηματογραφικές μηχανές… με συναίσθημα
Το ερώτημα που προκύπτει από τα παραπάνω είναι αν τα ρομπότ αισθάνονται, καθώς στη λαϊκή αντίληψη η μορφή ενός ρομπότ έχει συνδεθεί άμεσα με αυτή των R2D2 και C3PO, στη σειρά ταινιών “Star Wars”.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο κινηματογράφος μάς δίνει την απάντηση: από την ταινία “Terminator” του 1984, με τον Arnold Schwarzenegger στον πρωταγωνιστικό ρόλο, όπου οι μηχανές εμφανίζονται ως ανταγωνιστές του ανθρώπινου είδους, περάσαμε το 1999 στο φιλμ φαντασίας “Bicentennial Man”, όπου ένα οικιακό ρομπότ, δηλαδή μια μηχανή στην υπηρεσία του ανθρώπου, αναπτύσσει συναισθήματα. Ο Robin Williams, στον ρόλο της έξυπνης μηχανής, αναζητάει το μυστικό που κάνει τους ανθρώπους ξεχωριστούς και φαίνεται πως, τελικά, το ανακαλύπτει: αυτό δεν είναι άλλο από το συναίσθημα.
– Ρομποτικές εξελίξεις
Τα ρομπότ και οι μηχανές που μοιάζουν με τους ανθρώπους κερδίζουν δημοτικότητα σε πολλούς τομείς ανάπτυξης της τεχνολογίας τα τελευταία χρόνια και απευθύνονται σε μια ευρεία ποικιλία χρήσεων. Όσο περισσότερο μοιάζουν με την πραγματική ανθρώπινη σκέψη και συμπεριφορά, τόσο πιο χρήσιμα μπορεί να είναι. Πλέον τα ρομπότ χρησιμοποιούνται για διδασκαλία, συντροφικότητα, θεραπεία, ακόμα και για ψυχαγωγία.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Δρ. Heather Knight, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Όρεγκον, η οποία διδάσκει στα ρομπότ πώς να κάνουν stand-up comedy. H Δρ. Knight και η εταιρεία της, Marilyn Monrobot, δίνουν ιδιαίτερη σημασία στην ανάπτυξη του χιούμορ σ’ ένα ρομπότ, ως κομμάτι κατανόησης της ανθρώπινης συμπεριφοράς, και ερευνούν το πώς επιτυγχάνεται μια ουσιαστική αλληλεπίδραση ανθρώπων και ρομπότ.
Να τονίσουμε πως, στο Carnegie Mellon University που ειδικεύεται σε θέματα τεχνολογίας, ήδη οι επιστήμονες-ερευνητές έχουν τελειοποιήσει την τέχνη της εκπαίδευσης συστημάτων Πληροφορικής στο να κατανοούν τις αντιδράσεις των ανθρώπων, τα νεύματα, τις γκριμάτσες και τα επιφωνήματα, ενώ στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης ήδη οι υπολογιστές έχουν τη δυνατότητα να εντοπίσουν σημάδια διπολικής διαταραχής και σχιζοφρένειας.
Όμως πλέον οι επιστήμονες, καθώς η τεχνητή νοημοσύνη αναπτύσσεται και οι υπολογιστές-ρομπότ εισβάλλουν στην ανθρώπινη καθημερινότητα (έξυπνες μηχανές, βιομηχανικά ρομπότ, κινητά ρομπότ, ιατρικά ρομπότ, τηλερομπότ κ.λπ.), έχουν προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα. Τα ρομπότ δεν θα κατανοούν απλά τον άνθρωπο, αλλά θα αισθάνονται όπως ακριβώς και εκείνος, και θα έχουν ανάγκη συναισθηματικής επαφής και επίλυσης των όποιων συναισθηματικών προβλημάτων ή προβλημάτων συμπεριφοράς εμφανίζουν!
Όπως η ψηφιακή επικάλυψη του πραγματικού κόσμου έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη νέων επαγγελμάτων, έτσι και η άνοδος της τεχνητής νοημοσύνης θα προκαλέσει τη δημιουργία επαγγελμάτων που θα απασχολούνται αποκλειστικά με τα ρομπότ. Από σχεδιαστές μόδας μέχρι και ρομποτοψυχολόγους, όπως είχε προβλέψει ο Asimov.
Όπως εξηγούν οι επιστήμονες, ένα ρομπότ που δημιουργείται σήμερα σε ένα εργαστήριο είναι όπως ένα μωρό που έρχεται σ΄ αυτόν τον κόσμο. Και τα δυο είναι “άδεια από δεδομένα”. Βέβαια, το μωρό έχει έναν γενετικό κώδικα, αλλά όλες οι γνώσεις του μεταδίδονται από την οικογένεια, το σχολείο και την κοινωνία. Το ίδιο θα μπορούσε να συμβεί και με ένα ρομπότ, στη μνήμη και τα αρχεία του οποίου οι επιστήμονες θα φορτώσουν γνώσεις και δεδομένα, μαθαίνοντάς του να συμπεριφέρεται σαν άνθρωπος.
Ο ρομποτοψυχολόγος θα επεμβαίνει κάθε φορά που θα παρατηρεί ότι το ρομπότ καθυστερεί στην απορρόφηση δεδομένων ή κάνει λάθη, με σκοπό να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, να το αξιολογήσει και να το διορθώσει, ξεπερνώντας τις όποιες μαθησιακές δυσκολίες που ενδεχομένως αντιμετωπίζει το ρομπότ. Όπως στο έργο του Asimov η Δρ. Calvin έλεγε ότι φτιάχνει πιο “ανθρώπινα” ρομπότ, το ίδιο ακριβώς θα πράττουν και οι ρομποτοψυχολόγοι του μέλλοντος.
– Η ψυχολογική σύνδεση ρομπότ και ανθρώπων
Η ψυχοθεραπεύτρια, ειδική σε θέματα συμπεριφοράς, Andrea Kuszewski, ενδιαφέρεται για την ανάπτυξη δημιουργικότητας, ευφυΐας και μάθησης τόσο σε ανθρώπους, όσο και σε ρομπότ. Όπως αναφέρει σε παλαιότερο άρθρο της στο επιστημονικό περιοδικό Discover, μερικές από τις ευθύνες ενός ρομποτοψυχολόγου είναι οι ακόλουθες:
- Σχεδιασμός γνωστικών λειτουργιών και αντίληψης.
- Ανάπτυξη κατάλληλων μαθησιακών πλάνων, με σκοπό την εκπαίδευση ενός ρομπότ.
- Δημιουργία οδηγών που θα βοηθήσουν στην πρόοδο.
- Αντιμετώπιση τυχόν συμπεριφορών κακής προσαρμογής.
- Ενίσχυση της έννοιας της ηθικής.
- Δημιουργία καινοτόμων θεραπευτικών μεθόδων που να ανταποκρίνονται στη φύση της τεχνητής νοημοσύνης.
Η Andrea Kuszewski πιστεύει πως η ψυχολογία ανθρώπων και μηχανών συνδέεται άμεσα, θεωρώντας τη γλώσσα ως το κατάλληλο μέσο για τη δημιουργία/κατασκευή της τεχνητής νοημοσύνης. Η γλώσσα είναι αυτή που θα δημιουργήσει τη σύνδεση ανθρώπων και μηχανών και, μέσα από αυτήν, ο θεραπευτής θα καταφέρει να έρθει σε επαφή με τα συναισθήματα του ρομπότ του μέλλοντος.
Η πορεία της Ρομποτικής και της Τεχνητής Νοημοσύνης δείχνει πως θα συνεχίσουν να αναπτύσσονται με γοργούς ρυθμούς, ξεπερνώντας προφανώς τις προβλέψεις των πρωτοπόρων συγγραφέων Asimov, Clarke και Roddenberry. Μια ανάπτυξη στην οποία πλέον θα συμβάλλουν και οι ρομποτοψυχολόγοι, στόχος των οποίων θα είναι η ομαλή συμβίωση ανθρώπων και μηχανών τα επόμενα χρόνια.
