Η μουσική εξευμενίζει τα ήθη. Για τον Μενέλαο Κανάκη, ψυχολόγο-ψυχοθεραπευτή και Συντονιστή Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, η μουσική λειτουργεί όχι μόνο ως ένα εργαλείο για θεραπεία και υποστήριξη εκείνων που έχουν ανάγκη από ψυχολογική βοήθεια και καθοδήγηση, αλλά και ως μέσο έκφρασης και εκδήλωσης συναισθημάτων.
του Γιάννη Μούτσου
Ο Μενέλαος Κανάκης, γεννημένος και μεγαλωμένος στην Αθήνα, ασχολείται με την ανθρώπινη ψυχή τόσο επαγγελματικά, όσο και καλλιτεχνικά. Κατάφερε να συνδυάσει την ψυχοθεραπεία και την κοινωνική εργασία με τη μουσική σύνθεση, έχοντας στο ενεργητικό του ήδη δύο σπουδαία μουσικά άλμπουμ, με κομμάτια που ανακλούν εμπειρίες και βιώματα τόσο ανθρώπων που τα μοιράζονται μαζί του, όσο και δικών του. “Η μουσική είναι κάτι το πηγαίο”, τονίζει ο Μενέλαος, “και μου δίνει τη δυνατότητα της έκφρασης συναισθημάτων – κάτι που αποτελεί και κοινό παρονομαστή με την Ψυχολογία”.
Μουσική και Ψυχολογία για τον Μενέλαο είναι εκφάνσεις έκφρασης της ανθρώπινης ψυχής, με διαφορετικό όμως μανδύα. Ωστόσο, και τα δυο αγγίζουν τα συναισθήματα, που για πολλούς είτε είναι μη συνειδητά, είτε δεν γνωρίζουν πώς να τα εξωτερικεύσουν. Όπως στην ψυχοθεραπεία ο ειδικός δεν επιβάλλει την άποψή του στον θεραπευόμενο, έτσι και η μουσική με έναν συμβολικό τρόπο έρχεται να δώσει μια διαφορετική ματιά και μια άλλη προοπτική στον ακροατή, μέσα από το ύφος, την τονικότητα, τον ρυθμό.
Όμως, ακόμα και το πώς βιώνει κανείς τη μουσική εξαρτάται από ένα σύνολο παραγόντων, όπως η διάθεση και ο προσωπικός τρόπος καταγραφής και βίωσης των γεγονότων. Δύο άτομα, υποστηρίζει ο Μενέλαος, τα οποία θα ακούσουν το ίδιο μουσικό κομμάτι, δεν θα αισθανθούν με τον ίδιο τρόπο, ενώ το πώς ακούει ο ίδιος άνθρωπος το ίδιο μουσικό κομμάτι εξαρτάται και από τη φάση της ζωής στην οποία βρίσκεται.
Πρόσφατα κυκλοφόρησε το τελευταίο άλμπουμ του Μενέλαου, με τίτλο “Reflections of Life” από την FM Records, το οποίο περιλαμβάνει 14 κομμάτια ορχηστρικής μουσικής. Ο ίδιος τονίζει πως κάθε ένα κομμάτι του άλμπουμ είναι περισσότερο ένα κομμάτι ψυχής και συναισθήματος, αλλά και ένα παιχνίδι έμπνευσης και εκπλήξεων που προέκυπταν κατά την ενορχήστρωσή του. Εικόνες, συναισθήματα και αναπαραστάσεις είναι τα δομικά στοιχεία του άλμπουμ του, που αφορούν αντανακλάσεις της ζωής προσωπικά, καθώς και ανθρώπων με τους οποίους έχει έρθει σε άμεση επαφή, μέσα και από τη συμπόρευση κατά την ψυχοθεραπεία.
Έρωτας, αγάπη, απώλεια, ελευθερία, ελπίδα, ματαίωση και πρόκληση γεννούν συναισθήματα, ενώ το καθετί γύρω μας, από τον χτύπο της καρδιάς μέχρι το θρόισμα των φύλλων στο άγγιγμα του ανέμου και τον παφλασμό του κύματος κάτω από την πανσέληνο, έχει μουσικότητα και αποτελεί πηγή μουσικής έμπνευσης.
– “Τα συναισθήματα των ανθρώπων είναι καλά φυλαγμένα στη μουσική μου”
“Στη μουσική μου δεν αποκαλύπτονται λεπτομέρειες, ούτε προσωπικά στοιχεία των ανθρώπων με τους οποίους συνομιλώ. Δεν γίνεται καμία αναφορά σε συγκεκριμένες εμπειρίες, αλλά η μουσική αποτελεί έναν συμβολικό τρόπο αποτύπωσης ανθρώπινων στιγμών και καταστάσεων, μέσα από τις νότες σε μια παρτιτούρα”, επισημαίνει ο Μενέλαος.
– Ο ψυχολόγος… μουσικοσυνθέτης
Ο Μενέλαος Κανάκης ασχολείται επαγγελματικά με την ψυχοθεραπεία. Συνεργάζεται με το Θεραπευτικό και Εκπαιδευτικό Ινστιτούτο “Αντίστιξη”, σε συνέχεια μίας σχέσης ζωής με τον μέντορά του, ψυχίατρο-ψυχοθεραπευτή Δημήτρη Καραγιάννη, ο οποίος, όπως συμβολικά λέει ο ίδιος, “έβαλε πολλή μουσική στη ζωή μου”.
Είναι, επίσης, Συντονιστής Προγραμμάτων Παροχής Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης στον Τομέα Κοινωνικής Πρόνοιας του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Η ιδιότητά του αυτή του έδωσε τη δυνατότητα να βιώσει στην πράξη τι σημαίνει αλληλεγγύη και κοινωνική ευαισθησία, συμβάλλοντας έτσι στην υποστήριξη των ευπαθών κοινωνικών ομάδων.
“Μέρος από αυτές τις ξεχωριστές εμπειρίες και βιώματα εκφράζεται μέσα από τη μουσική”, λέει ο ίδιος. “Όταν εργάζεσαι με μετανάστες ή άλλες ομάδες ανθρώπων που έχουν πληγεί από δύσκολα και τραυματικά γεγονότα, όπως συνέβη με τις πλημμύρες στη Μάνδρα Αττικής, οι εικόνες εκείνων που αναδεικνύουν μέσα από τα εμπόδια κάτι θετικό και μεταλλάσσουν το δύσκολο σε υπέρβαση και υπεράσπιση ζωής, μεταφράζονται συμβολικά σε ήχους και νότες… Όσον αφορά τις μελωδίες και το ύφος της μουσικής που πηγάζει από τα συναισθήματα αυτά, δεν εκφράζουν μία και μόνο αναπαράσταση, αλλά διακυμάνσεις και εναλλαγές της ίδιας της ζωής, και διαφορετικές εκδοχές που κινούνται μεταξύ λύπης και χαράς, θετικού και αρνητικού, γλύκας και πικρίας”.
Η μεταναστευτική κρίση και οι εμπειρίες που αποκτήθηκαν μέσα από αυτήν, έδωσαν στον Μενέλαο ένα ακόμα έναυσμα για να αποτυπώσει βιώματα σε μουσική: “Με άγγιξαν ιστορίες, όπως εκείνη του Αχμέτ από τη Συρία, ο οποίος συμμετείχε με έργα του σε έκθεση ζωγραφικής μεταναστών που διαμένουν στο Κέντρο Φιλοξενίας, στη Ριτσώνα. Ο Αχμέτ είχε μια στρωμένη ζωή στη χώρα του, την οποία έχασε κυριολεκτικά μέσα σε μια νύχτα. Ωστόσο, δεν το έβαλε κάτω και μετέτρεψε αυτή τη μεγάλη ανατροπή ζωής και το πένθος, σε έκφραση, μέσα από τη ζωγραφική. Ανάλογες ιστορίες, με τέτοιο πλούτο εικόνων και συναισθημάτων, γεννούν έμπνευση και γίνονται μουσική”.
Δύο άτομα, τα οποία θα ακούσουν το ίδιο μουσικό κομμάτι, δεν θα αισθανθούν με τον ίδιο τρόπο.
– Το “ταξίδι της ζωής” και η μουσική αποτύπωσή του
Ο Μενέλαος Κανάκης μιλάει για το ταξίδι της ζωής, αλλά και για τον τρόπο που εμείς επιλέγουμε να το βιώσουμε. Είμαστε ταξιδιώτες μέσα στον χρόνο της ζωής μας, από τη στιγμή που γεννιόμαστε, μέχρι τη στιγμή που πεθαίνουμε. Ο χρόνος της ζωής μας αποτελείται από το σύνολο των στιγμών μας, τις οποίες ο ίδιος επιχείρησε να “συλλάβει” στο πρώτο μουσικό του άλμπουμ “Moments” (κυκλοφόρησε τον Μάιο του 2016 από την FM Records). Αυτό το άθροισμα στιγμών, σύμφωνα με τον Μενέλαο, μας διδάσκει ότι πρέπει να ζούμε τις στιγμές, και όχι να ζούμε για τις στιγμές.
“Σε αυτό το άθροισμα των στιγμών μας, εναλλάσσονται η μελωδία και ο σκοπός, και συνθέτουν το ρεπερτόριο της ύπαρξής μας. Ταξιδεύοντας μέσα στον χρόνο, το μόνο που έχουμε είναι το ‘τώρα’”, τονίζει. “Αν μπορούσαμε να μην ξεχνάμε ότι είμαστε ταξιδιώτες μέσα στον χρόνο, θα ζούσαμε καλύτερα τη διαδρομή. Θα είχαμε τη σοφία να μην επαναλαμβάνουμε τα λάθη μας ως θεατές της ζωής μας και το θάρρος να αγαπήσουμε τόσο, ώστε να μισήσουμε το μίσος και τον θυμό, να μην τους αφήνουμε χώρο να τρέφονται από τον χρόνο μας. Θα ήμασταν τόσο ταπεινοί, ώστε να μην σκορπάμε το δώρο της ύπαρξης και να μην ξεχνάμε ότι οι άνθρωποι είναι ο πραγματικός πλούτος, γιατί αυτοί δίνουν αξία στα πράγματα, και όχι τα πράγματα σε αυτούς. Θα διατηρούσαμε την ‘παιδική ωριμότητα’, ώστε να είμαστε εμείς εκείνοι που δίνουν νόημα και χαρά σε αυτά που ζούμε, και θα υποστηρίζαμε τις επιλογές μας, αντί να τις προδίδουμε στην πρώτη καταιγίδα. Θα αναγνωρίζαμε ότι οι αισθήσεις μάς δίνουν τη δυνατότητα να αισθανόμαστε τη ζωή και όχι να την καταναλώνουμε, και θα τολμούσαμε να αγαπήσουμε τον έρωτα και να ερωτευτούμε την αγάπη…”.
Βαθιά στοχαστικός, ο Μενέλαος αντιλαμβάνεται την έννοια του χρόνου, αλλά και της υπόστασής μας ως ανθρώπινων υπάρξεων. Και μέσα από τις συνθέσεις του προσπαθεί να αφυπνίσει όλους εμάς που, μέσα στην καθημερινότητα και τις δυσκολίες της, απορροφούμαστε από τα προβλήματα, παρακινώντας μας να εστιάσουμε σε αυτά που είναι πραγματικά σημαντικά, “βάζοντας μελωδία στη ζωή μας”.
