Ο σκηνοθέτης της παράστασης «Άσε κάτω τις φράουλες», που ανεβαίνει στις 21 Απριλίου στη σκηνή της Αθηναΐδας, Γιάννης Κουρκουμέλης, μας προετοιμάζει για όσα θα παρακολουθήσουμε μιλώντας για τη διαχρονικότητα του Ιονέσκο, εξηγώντας μας γιατί το πραγματικά τραγικό είναι κωμικό και καταλήγοντας στο ότι, τελικά, η επικοινωνία των ανθρώπων είναι όπως εκείνη των ηθοποιών του παράλογου θεάτρου: δυσλειτουργική.
συνέντευξη στη Μαρία Λυσάνδρου
Η παράσταση «Άσε κάτω τις φράουλες» αποτελεί μια σύνθεση κειμένων του Ευγένιου Ιονέσκο, σε ελεύθερη απόδοση. Περί τίνος πρόκειται ακριβώς;
Πρόκειται για εύπλαστο υλικό, ικανό να αφηγηθεί σε μορφή χορο-θεατρικού έργου τα πάθη του σύγχρονου ανθρώπου. Πιστό, χωρίς να το επιδιώκει, στις πηγές αναφοράς του, καταλήγει στο ίδιο μ’ αυτές συμπέρασμα «το πραγματικά τραγικό είναι κωμικό».
Η παράσταση στηρίζει το αφήγημά της πάνω σε έναν άγνωστο ιό που χτυπάει ξαφνικά μια συνηθισμένη πόλη. Από τότε και μετά, οι κάτοικοί της πεθαίνουν ή προχωρούν στις επιδιώξεις τους και εξασφαλίζουν την επιβίωσή τους τρώγοντας –κυριολεκτικά και μεταφορικά– τις σάρκες τους.
Πώς γεννήθηκε η ιδέα για το όλο στήσιμο της παράστασης – και σε επίπεδο διαμόρφωσης του κειμένου, αλλά και σε επίπεδο σκηνοθετικής προσέγγισης;
Σκοπός της δραματουργικής επεξεργασίας ήταν να παρουσιαστούν επί σκηνής τα κύρια χαρακτηριστικά του παράλογου θεάτρου. Θέλησα να απαντήσω στις ερωτήσεις «Τι έχει μείνει απ’ τη θεατρική πρωτοπορία του ’50; Τι το χαρακτηρίζει και το κάνει αναγνωρίσιμο στα μάτια-συνείδηση του θεατή σήμερα»; Απαλλαγμένο, δηλαδή, απ’ τα στοιχεία υπερβολής που του ήταν απαραίτητα τη στιγμή της εμφάνισής του, όταν έπρεπε να διαχωρίσει τη θέση του απ’ τα υπόλοιπα είδη θεάτρου.
Όταν αρχίζω να σκηνοθετώ, το πρώτο που θέλω είναι ν’ ακούσω το κείμενο απ’ τους ηθοποιούς, είμαι περισσότερο σκηνοθέτης εργαστηρίου, όχι γραφείου. Πάω στην πρόβα και καραδοκώ ν’ αρπάξω τη στιγμή που θα με ξαφνιάσει-συνεπάρει. Βαθύτερα ίσως πλάθω αυτό που βλέπω να έρχεται ή ίσως υπάρχει κάπου, αλλά εγώ δεν το ξέρω, δεν το έχω δει, αλλά το διαισθάνομαι. Πλέκω το βίωμα με το ένστικτο. Τα ένστικτο πάει μπροστά το βίωμα, καταγράφει τις εντυπώσεις του.
Πόσο «διαχρονικός» θα λέγατε ότι αποδεικνύεται, τελικά, ο Ιονέσκο; Και, κυρίως, πώς αυτό περνάει μέσα από τη συγκεκριμένη παράσταση;
Η απελπισία των ηρώων στο παράλογο θέατρο (και στον Ιονέσκο) είναι πραγματική, γι’ αυτό προκαλεί γέλιο. Είναι εντυπωσιακό πως, όταν γράφτηκαν τα καλύτερα δείγματα αυτού του θεατρικού είδους (στις δεκαετίες του ’50 και του ’60), ενώ ο άνθρωπος αγόραζε ηλεκτρικό ψυγείο και έστελνε τον μέσο όρο ζωής στα ύψη και τον Απόλλωνα 8 στο φεγγάρι, πάλι απελπισία γεννούσε. Σαν να ξέρει ότι αυτό δεν θα τελειώσει ποτέ.
Νομίζω, λοιπόν, ότι είμαστε για γέλια, διαχρονικά. Είμαστε απελπισμένοι σε βάθος, γι’ αυτό έχουμε δώσει τέτοια δύναμη στην έννοια της ελπίδας, γιατί μεταμφιέζει τη στέρηση σε αναμονή. Σπανίως διακρίνω (η περίπτωση της Ισλανδίας είναι μια εξαίρεση) πολίτες να χρησιμοποιούν όλο το εύρος των δυνατοτήτων τους. Συνήθως η επικοινωνία μας είναι όπως των ηρώων στο παράλογο θέατρο: δυσλειτουργική. Ο πομπός και ο δέκτης στο παράλογο δεν λειτουργούν στην ίδια συχνότητα, η εποχή μας «έλυσε» το πρόβλημα, ξεμένοντας εντελώς από πραγματικούς ακροατές.
Ε, αυτό γίνεται και στο έργο μας: κανείς δεν μπορεί να καταλάβει τον άλλον. Ο καθένας είναι αποκλειστικά απασχολημένος με τον εαυτό του και τις ανάγκες του.
«Το “Άσε κάτω τις φράουλες”, αν δεν ήταν παράσταση, θα μπορούσε να είναι ένα όνειρο… Σαν όνειρο που δεν χρειάζεται να επιχειρήσεις να το ερμηνεύσεις, γιατί είναι πολύ πιθανό να ξυπνήσεις», λέτε στο σκηνοθετικό σας σημείωμα. Διαφωτίστε μας λίγο…
Εννοώ πως, έτσι όπως το όνειρο δεν έχει αρχή, μέση και τέλος, αλλά καταφέρνει και μας συγκινεί. Έτσι όπως στο όνειρο, ενώ κάνεις βόλτα στο πάρκο, τρέχεις να γλυτώσεις απ’ τον μανιακό δολοφόνο, έτσι και η σκηνοθεσία μου σ’ αυτήν την παράσταση απευθύνεται πρωτίστως στο υποσυνείδητο των θεατών, και όχι στη λογική τους.
Τα επεισόδια είναι ακατάστατα ως προς τη γραμμική τους εξέλιξη, αλλά σχετικά ως προς τη θερμοκρασία ή την ενέργεια τους. Η αλληλουχία των σκηνών και οι αντιδράσεις των ηρώων διακατέχονται περισσότερο από μια ονειρική λογική, παρά από μια συνηθισμένη κοινωνική συμπεριφορά.
Τελικά, αν αντιληφθούμε ότι ταυτιζόμαστε «επικίνδυνα» με τα όσα θα δούμε και θα ακούσουμε, να ανησυχήσουμε για την ψυχική μας ισορροπία;
Συνήθως ανησυχούμε για την ψυχική μας ισορροπία όταν νιώθουμε μόνοι, βυθισμένοι σε μια διαφορετικότητα που δεν μπορούμε να μοιραστούμε. Όταν βρίσκουμε ένα δικό μας κομμάτι σε μια καινούργια παρέα, γαληνεύουμε, δεν ανησυχούμε.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
«Άσε κάτω τις φράουλες»
Πού: Πολυχώρος Πολιτισμού Αθηναΐς, Καστοριάς 34-36, Βοτανικός
Πότε: Σάββατο 21 και 28 Απριλίου / Κυριακή 22 και 29 Απριλίου
Ώρα έναρξης: 21:00
Εισιτήρια: 12€ (γενική είσοδος), 5€ (ατέλειες/άνεργοι)
Κρατήσεις: Στο Viva.gr και στο ταμείο της Αθηναΐδας (τηλ.: 210-3480000)
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Σύνθεση κειμένων – Σκηνοθεσία: Γιάννης Κουρκουμέλης
Παίζουν: Νικολέτα Αγγελή, Άννα Αναστασιάδου, Βασίλης Αφεντούλης Μανώλης Βαζαίος, Νικολέτα Κόκκορη
Δραματολόγος: Ναταλί Μηνιώτη
Κοστούμια: Μαρία Καραθάνου
Σκηνικά αντικείμενα: Σελήνη Μαρία Τριανταφύλλου
Μουσική: Αλέξανδρος Κοντογεώργος
Φωτισμοί: Θωμαΐς Τριανταφυλλίδου
Κίνηση: Άννα Αναστασιάδου
Υπεύθυνη προβολής και επικοινωνίας: Βάσω Σωτηρίου-We Will
