Μαρία Λυσάνδρου
Ο Δημήτρης Παπανικολάου είναι επιβλητικός – και ως σωματική διάπλαση, και ως προσωπικότητα. Αυτό είναι το πρώτο που παρατηρείς όταν τον συναντήσεις. Κουβεντιάζοντας λίγο μαζί του, αρχίζεις να παρατηρείς κι άλλα: Αυτή την ουσιαστική γνώση των όσων λέει και κάνει, αλλά και την αμετακίνητη προσήλωσή του στον στόχο του να ευαισθητοποιήσει το κοινό για ένα σημαντικό θέμα που πρωτίστως αγγίζει τον ίδιο και την οικογένειά του, αλλά πιστεύει ακράδαντα ότι αφορά ολόκληρη την κοινωνία. Τον αυτισμό. Το βιβλίο του «11:11 – Όλοι μοναδικοί, όλοι ίσοι», το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Ψυχογιός, παρουσιάζει τη δική του οπτική γύρω από τον αυτισμό, σκιαγραφώντας παράλληλα όλη την προσωπική του διαδρομή, από την περίοδο της μπασκετικής δόξας, μέχρι και σήμερα. Αλλά, κυρίως, «προδίδει» αυτό που ο ίδιος ακτινοβολεί άμα τη εμφανίσει: Τη βαθιά του ευαισθησία.
Αν κάποιος σε ρωτούσε αυτή τη στιγμή πώς αυτοπροσδιορίζεσαι, τι θα απαντούσες, αλήθεια;
Το «πρώην διεθνής καλαθοσφαιριστής» μου αρέσει – το «παλαίμαχος» πάει λίγο στο «έχουμε παραδώσει τα όπλα, αλλά το παλεύουμε»… Ιδιωτικά ασχολούμαι με διάφορα, άσχετα με τον αθλητισμό.
Επιπλέον, ασχολούμαι ενεργά με την ευαισθητοποίηση/awareness στο θέμα του αυτισμού. Οι συνεντεύξεις είναι ένα από τα κομβικά σημεία αυτής της ευαισθητοποίησης, γιατί έχουν πάντα και ένα μη μετρήσιμο καλό: διαβάζοντας ή παρακολουθώντας τις κάποιος, μπορεί να υποπτευθεί κάτι στο δικό του σπίτι ή σε κάποιον φίλο του, μπορεί όσα ακούσει να τον βοηθήσουν να αποδεχτεί μια κατάσταση.
Δεν θα ‘λεγες ότι, πλέον, είσαι και συγγραφέας;
Όταν από τις Εκδόσεις Ψυχογιός, με τις οποίες έβγαλα το βιβλίο, μου έγραφαν σε κάτι email «ο συγγραφέας», τους έλεγα «Τι συγγραφέας, ρε παιδιά; Εγώ ο Δημήτρης είμαι!». Τον συγγραφέα τον έχω για κάτι πιο «βαρύ», πιο… επιστημονικό. Μάλιστα, μου είχε γίνει πρόταση άλλες δύο φορές να γράψω βιβλίο, αλλά δεν το αποφάσιζα.
Τελικά, το σημαντικό δεν είναι να θεωρείς τον εαυτό σου σπουδαίο ώστε να γράψεις κάτι, αλλά το να έχεις κάτι να πεις. Πηγαίνοντας σε σχολεία, σε οργανισμούς ή σε εταιρείες, μιλάω συνεχώς, αραδιάζω κάτι δισεκατομμύρια λέξεις. Αυτό έχει και πολλή κούραση – ψυχολογική κούραση. Δεν είναι ευχάριστο να σκαλίζεις συνεχώς το παρελθόν και να μιλάς για πράγματα που σε έχουν σημαδέψει… Το βιβλίο είναι μία ακόμα μορφή «μοιράσματος», εναλλακτική, που μπορεί να βοηθήσει κι άλλους, αλλά κι εμένα.
Θέλω να είμαι ευθύς: Μιλώντας γι’ αυτό το θέμα, ήξερα ότι δεν θα βοηθηθούν μόνο οι άλλοι. Θα γίνει καλό και στο σπίτι μου.
Τι ήταν εκείνο που σε έκανε να ξεπεράσεις τις αμφιβολίες σου και να πεις «Θα το γράψω αυτό το βιβλίο τελικά»;
Μιλώντας σε διάφορες εταιρείες, είδα ότι τα όσα έλεγα βοήθησαν πάρα πολύ. Είχα μετά άπειρα μηνύματα από ανθρώπους, οι οποίοι μου έγραφαν π.χ. «με βοήθησες ν’ αποδεχτώ το παιδί μου», βοηθήθηκαν οι εργοδότες στο να δουν ποιοι εργαζόμενοι θέλουν μία παραπάνω προσοχή…
Σκέφτηκα, λοιπόν, «αφού προφορικά βοηθάνε τόσο τους άλλους αυτά που λέω, ας τα βάλω και γραπτά».
Και ξέρεις τι γίνεται… Όταν ο άνθρωπος που μιλάει ή γράφει είναι κάποιος αναγνωρίσιμος που το θέμα τον αφορά και προσωπικά, ο άλλος το βρίσκει και πιο «αληθινό», πιο ειλικρινές. Ένα βιβλίο ή μια ομιλία από έναν επιστήμονα, ο οποίος μπορεί να έχει και βαθιά γνώση για το θέμα, δυστυχώς δεν είναι πάντα για όλους.
Αν, με όλο αυτό που γίνεται, ενεργοποιηθούν άλλοι 30-40 αθλητές, αναγνωρίσιμα και αγαπητά πρόσωπα, τα οποία μπορούν να πηγαίνουν στα σχολεία μαζί με ψυχολόγους, μαζί με τους επιστήμονες, το αποτέλεσμα θα είναι καλύτερο. Πρέπει να δουλέψουμε περισσότερο πάνω στην Πρόληψη.
Οι επιστήμονες έχουν μια «ατυχία»: μιλάνε επιστημονικά. Γι’ αυτό κι αν δεν τους ξέρει ο άλλος, δεν τους ακούει. Πολλά συνέδρια που έχω παρακολουθήσει είναι βαρετά, διότι χρησιμοποιούν πολλή πληροφορία, η οποία κουράζει. Βλέπεις ένα σωρό power point, γίνεται κατάχρηση μικροφώνου κι από κάτω χασμουριούνται ή κοιτάνε το κινητό τους.
Ο κόσμος δένεται περισσότερο με τις προσωπικές ιστορίες και με τους ανθρώπους που γνωρίζει. Το θέμα είναι να περάσει βιωματικά ένα μήνυμα, το οποίο μπορεί να βοηθήσει και τον άλλον.
Τέλειες οι κοινωνίες δεν θα γίνουν ποτέ. Το θέµα είναι να κατεβαίνουν οι αριθµοί του bullying.
Η αναγνωρισιμότητα έχει και πολλά παράπλευρα καλά, λοιπόν…
Βέβαια, εδώ να πούμε και κάτι άλλο: Ένα παιδί μου είχε πει κάποτε «Κύριε, θέλω να γίνω διάσημος». Του λέω, λοιπόν, κι εγώ «Αγόρι μου, ζηλεύεις μεν το καλό αυτό που βλέπεις, αλλά να θυμάσαι: Όποιο λάθος κι αν κάνεις, θα προβληθεί κι αυτό επί χίλια, δεν θα περάσει κάτω απ’ το ραντάρ».
Τα φώτα δεν κρύβουν, τελικά, και πολλή ευτυχία. Οι πιο χαρούμενοι άνθρωποι που έχω γνωρίσει στη ζωή μου δεν ήταν και τόσο γνωστοί…
Γράφεις κάπου «Η γλώσσα διαμορφώνει συνειδήσεις». Διαβάζοντας το βιβλίο, διαπιστώνει κανείς αμέσως ότι είναι πολύ απλά γραμμένο, με τρόπο που να μπορεί ο αναγνώστης να σε φανταστεί να του μιλάς. Θέλω λίγο να μου μιλήσεις γι’ αυτή τη δύναμη της γλώσσας… Πόσο σημαντικός είναι ο τρόπος διατύπωσης των μηνυμάτων που θέλεις να μεταδώσεις στο κοινό;
Οι άνθρωποι θέλουν να τους μιλάς απλά και συγκεκριμένα – ακόμα κι αν πρόκειται για ένα σοβαρό θέμα, όπως ο αυτισμός. Οπότε, είναι κι ένα «μάθημα» το ότι μιλάω απλά, ώστε να με καταλαβαίνουν όλοι, είτε είναι επιστήμονες, είτε είναι άνθρωποι με μαθησιακές δυσκολίες.
Γι’ αυτό και στο βιβλίο, ενώ ο κεντρικός άξονας είναι ο αυτισμός, μπορεί να βρει κανείς και πολλά για την καριέρα μου, μπορεί να μάθει π.χ. και πράγματα για κάποιους προπονητές που μπορεί να θαυμάζει… Έτσι ο κόσμος συνδέεται περισσότερο με αυτό που θες εσύ να πεις στο τέλος. Αν είσαι μονοθεματικός, κουράζεις.
Με τον ίδιο τρόπο λειτουργώ και στα social media. Θα σχολιάσω και θέματα της επικαιρότητας, παρακολουθώντας την απήχηση και το ενδιαφέρον γι’ αυτά που λέω. Αν κάθε μέρα τους λες το θέμα σου, μπορεί να γυρίσουν κάποια στιγμή και να σου πουν «Ok Δημήτρη, μπράβο σου, αλλά έχουμε και δικά μας προβλήματα. Μας κούρασες…».
Πέρα από την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση περί αυτισμού, τι άλλο θες να πετύχεις με όσα γράφεις;
Όταν το έγραφα, ήθελα να το διαβάσουν νέα παιδιά που τους αφορά ο αυτισμός και να πάρουν θάρρος. Απευθύνεται και στους ανθρώπους που ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού, οι οποίοι είναι σε επίπεδο λειτουργικότητας που μπορούν να το διαβάσουν, ώστε να βοηθηθούν και οι ίδιοι, και οι οικογένειές τους.
Ξαναερχόμαστε, λοιπόν, στο θέμα της απλής γλώσσας. Με είχε καλέσει κάποια στιγμή στη Βουλή ο κ. Τασούλας, ο πρόεδρος της Βουλής, και του έλεγα ότι υπάρχει μία μέθοδος easy to read, που βοηθά όλους τους ανθρώπους, ακόμα και παιδιά, ακόμα και εκείνους με νοητική υστέρηση, να καταλαβαίνουν τι λένε οι νόμοι. Αυτό πρέπει να το δούμε…
Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου γράφει: «Δεν υπάρχουν προβλήματα, παρά μόνο λύσεις». Πόσο εύκολες, όμως, είναι οι λύσεις σε ένα τόσο σύνθετο ζήτημα, όπως ο αυτισμός και η συμπερίληψη των ανθρώπων που ανήκουν στο φάσμα, σε μια κοινωνία που δεν έχει μάθει να αποδέχεται εύκολα το «διαφορετικό»;
Οι κοινωνίες αλλάζουν αργά. Και, παρακολουθώντας τα social media, βλέπω ότι γίνεται σιγά-σιγά μια αλλαγή. Επίσης, έχω παρατηρήσει ότι το κακό προβάλλεται πολύ, αλλά οι καλοί υπερέχουν αριθμητικά – απλά είναι σιωπηλοί και αδρανείς. Αν ενεργοποιήσεις τους καλούς με έναν ωραίο τρόπο, τότε θα συντελεστεί και η αλλαγή. Δεν είναι ότι έτσι οι κακοί θα γίνουν καλύτεροι άνθρωποι, αλλά θα φοβηθούν.
Αν είχα ένα παιδί τυπικής ανάπτυξης, προσωπικά μέχρι να κλείσει τα 18 (που τα κλείνει αυτόν τον μήνα) δεν θα ανέβαζα φωτογραφία της ποτέ ή πολύ σπάνια. Ποια ήταν, όμως, η σκέψη μου; Αν βάλουμε δημόσια το παιδί, θα προστατευτεί. Θα σκεφτούν «Ωπ, το παιδί αυτό είναι γνωστό, δεν το ακουμπάμε». Δεν πάω τώρα σε youtubers που βασανίζουν άτομα με αναπηρία και έχουν 22.000 χρήστες…
Εμένα, όμως, δεν με νοιάζει μόνο το παιδί μου – και το εννοώ. Η προστασία θα επιτευχθεί όταν ενωθούμε όλοι μαζί σ’ αυτό. Είναι 180.000 οικογένειες ήδη σήμερα, δεν είναι λίγες. Δεν είναι όπως το σύνδρομο Down, που μπορείς να το εντοπίσεις στον προγεννητικό έλεγχο. Με τον αυτισμό δεν ισχύει το ίδιο. Επιπλέον, ο αριθμός θα αυξηθεί, γιατί πλέον τα ζευγάρια έχουν αρχίσει και επικοινωνούν τα θέματά τους, οι οικογένειες δεν τα κρύβουν πια στους τέσσερις τοίχους. Και η νεολαία έχει αρχίσει και επικοινωνεί περισσότερο αυτή τη διαφορετικότητα – αν και εγώ προτιμώ περισσότερο τη λέξη «μοναδικότητα». Το «διαφορετικότητα» μού βγάζει μια άμυνα… Όλοι οι άνθρωποι κάπου διαφέρουμε!
Γενικεύοντας λίγο, λοιπόν, θέλω να πω «Μη φοβάστε αυτούς που είναι διαγνωσμένοι και προσπαθούν να το αντιμετωπίσουν, τουλάχιστον σε ένα μέσο όρο. Να φοβάστε αυτούς που παριστάνουν ότι είναι καλά»!
Κάτι που επίσης τονίζεις στο βιβλίο είναι ότι η αναπηρία μπορεί να είναι ορατή, μπορεί όμως να είναι και αόρατη. Από την εμπειρία σου, σε τι επίπεδο θα έλεγες ότι βρισκόμαστε στην Ελλάδα ως προς την κατανόηση αυτής της αόρατης αναπηρίας;
Επειδή συχνά κατηγορούμε τη χώρα μας σε αυτά τα θέματα, εγώ θα σου πω ότι έχω πολλά μηνύματα και από την Ομογένεια, που μου λένε ότι παρόμοια προβλήματα έχουν και έξω. Ως προς τη βοήθεια στις οικογένειες και την ύπαρξη δομών υπερτερούν, αλλά εδώ στην ενημέρωση έχουμε κάνει αρκετή δουλειά. Και το βλέπω από τον εαυτό μου: όταν κυκλοφορώ έξω, εκεί που μέχρι πρόσφατα μου έλεγαν μόνο για Ολυμπιακό, Παναθηναϊκό και ΑΕΚ, τώρα πλέον μου λένε και για το σήμερα, για τα θέματα για τα οποία μιλάω. Είναι η απόδειξη ότι στο κομμάτι του awareness είμαστε σε καλό δρόμο. Αυτό, όμως, χτίζεται… Θέλει να προβάλλεις το θέμα συνέχεια.
Στο εξωτερικό υπάρχουν στα αεροδρόμια κάτι καρτέλες που, με την άδεια των γονιών, τις βάζουν τα παιδιά ως διακριτικό, για να μπουν σε ένα κατάστημα, για να έχουν προτεραιότητα, να μην τους παρεξηγήσουν αν δουν κάποια περίεργη συμπεριφορά… Βέβαια, αυτό ισχύει για κάποια παιδιά. Αν ήταν εδώ η κόρη μου και την έβλεπες, δεν θα καταλάβαινες απολύτως τίποτα.
Πρέπει να σου πω ότι βρίσκω την κόρη σου αξιοθαύμαστη. Κατ’ αρχάς, μιλάει εξαιρετικά Αγγλικά και, επιπλέον, έχει μια άνεση όταν μιλάει, δείχνει να έχει αυτοπεποίθηση – κι αυτό δεν είναι καθόλου αυτονόητο…
Προσπαθούμε να διατηρήσουμε τη θετική της ψυχολογία και να μπορέσει να τ’ αφήσει όλα πίσω της. Λένε όλοι ότι έχουμε κάνει καλή δουλειά, κι αυτό προσπαθούμε να συνεχίσουμε.
Η καλή ψυχολογία, σ’ αυτές τις περιπτώσεις, είναι το Α και το Ω. Και όχι μόνο σ’ αυτές τις περιπτώσεις, σε όλες… Πράγματι, η Άρια έχει πάρει θάρρος. Δεν ήταν, όμως, πάντα έτσι. Μέχρι την καραντίνα, ήταν αμίλητη. Με τη «μαγκιά» μας, θα σου πω, καταφέραμε να τουμπάρουμε το κλίμα, και τώρα είναι πιο χαρούμενη. Είμαστε βέβαια σε επιφυλακή, γιατί κάθε μέρα είναι νέα μέρα.
Πολλές φορές, έρχονται και μου λένε «Μπράβο που δεν ασχολείσαι μόνο με το παιδί σου». Θέλω να τους εξηγήσω, με όλη μου τη φωνή, ότι όσο ασχολούμουν μόνο με το παιδί μου, έτρωγα τα μούτρα μου. Ο κόσμος σέβεται τους αριθμούς – σέβεται τους πολλούς, σέβεται τους δυνατούς. Αυτός είναι, λοιπόν, ο στόχος, να ενεργοποιήσουμε τους πολλούς. Ακόμα κι αν έπαιζες μπάσκετ, ακόμα κι αν είσαι αναγνωρίσιμος, το «ηχείο» σου είναι περιορισμένο. Όταν ενώνονται πολλές χιλιάδες φωνές, τις λαμβάνουν πιο πολύ υπ’ όψιν.
Δεν μπορεί να είσαι μόνος σου και κάθε μέρα στα κάγκελα. Αυτό σε συρρικνώνει, δεν θα σε ακούσει ο άλλος. Ο τεράστιος Μάρτιν Λούθερ Κινγκ έχει πει ότι «μόνο το φως δημιουργεί φως». Δεν μπορείς να είσαι συνέχεια στην γκρίνια και την καταγγελία. Κι εδώ συχνά μπερδεύουμε το EQ (συναισθηματική νοημοσύνη), το οποίο εφαρμόζουμε κυρίως σ’ αυτόν που είναι αδικημένος, φτωχός ή κατατρεγμένος.
EQ θα πρέπει να έχεις, για να καταλάβεις ότι δεν στέλνεις στον άλλον μήνυμα Κυριακή μεσημέρι ή, αν δεις τον Γκάλη και τον Αντετοκούνμπο να τρώνε, να μην πας και να διακόψεις για να βγάλετε φωτογραφία… Δεν είναι ο άλλος διαθέσιμος κάθε δευτερόλεπτο! Περίμενε να σηκωθεί από το τραπέζι, και πήγαινε πες του ό,τι θες!
Άρα, χρειάζεσαι το EQ κι εσύ που θες να επικοινωνήσεις ένα συγκεκριμένο μήνυμα…
Το έχω πει ξανά: Ο αυτισμός δεν είναι διαβατήριο για τα πάντα. Αν ένα παιδί ενοχλεί άλλα 20 παιδιά, είτε είναι στο φάσμα είτε όχι, πρέπει να το προσέξεις. Και τα άλλα είκοσι παιδιά έχουν δικαιώματα, πώς θα γίνει…;
Όσο ασχολούµουν µόνο µε το παιδί µου, έτρωγα τα µούτρα µου. Ο κόσµος σέβεται τους πολλούς. Ο στόχος, λοιπόν, είναι να ενεργοποιήσουµε τους πολλούς.
Γράφεις ότι «καμιά φορά, οι μεγαλύτερες δυνάμεις βρίσκονται εκεί που πιστεύαμε ότι εντοπίζονται οι αδυναμίες μας». Ποιες «αδυναμίες» του μπορεί ένα άτομο στο φάσμα του αυτισμού, υψηλής λειτουργικότητας προφανώς, να τις μετατρέψει σε πλεονέκτημα;
Ένα άτομο στο φάσμα του αυτισμού αναλύει πολύ γρήγορα αυτό που βλέπει. Λένε ότι τα άτομα με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας αναλύουν οπτικά πολύ γρήγορα, ενώ οι τυπικοί άνθρωποι αναλύουν ακουστικά πιο γρήγορα αυτό που βλέπουν.
Αλλά, κυρίως, το μεγαλύτερο πλεονέκτημα που μπορεί να έχει ένας φασματάνθρωπος είναι ότι μπορεί να είναι πολύ focused, πολύ συγκεντρωμένος σε κάτι. Θα σου δώσω ένα παράδειγμα: ο Νεύτωνας ήταν αυτιστικός. Το 1665 έκλεισε το πανεπιστήμιό του λόγω πανούκλας, οπότε εκείνος βρήκε χρόνο να πάει στο πατρικό του. Εκεί κάθισε, συγκεντρώθηκε και ανακάλυψε τη βαρύτητα.
Οι άνθρωποι που είναι στο φάσμα είναι εξαιρετικά συγκεντρωμένοι και δεν επηρεάζονται από εξωτερικά ερεθίσματα. Οι άνθρωποι αυτοί μπορεί να κάνουν τα περισσότερα πράγματα όχι καλά, και ένα πράγμα να το κάνουν εκπληκτικά – μπορεί να είναι μαθηματικά, μπορεί να είναι ζωγραφική, μπορεί να είναι μουσική… Επηρεάζονται μόνο αν τους κάνεις bullying, αν τους απορρίψεις ή τους κοροϊδέψεις. Αν, όμως, νιώσουν ότι γίνονται αποδεκτά, τα άτομα με υψηλή λειτουργικότητα μπορεί να κάνουν σπουδαία πράγματα. Αυτή τη στιγμή που μιλάμε, ξέρω μαθητές στο φάσμα με 20άρια, ξέρω και φοιτητή στο Harvard, που μου στέλνει η μητέρα του μηνύματα.
Μα κι εσύ είσαι ένα ζωντανό παράδειγμα αυτών που συζητάμε! Αν και διαγνώστηκες σε μεγάλη ηλικία, ούτε κι εσύ το ήξερες… έφτασες να κατακτήσεις πολλές κορυφές στο μπάσκετ. Δεν ήσουν απλά καλός αθλητής, ήσουν αθλητής πολύ υψηλού επιπέδου.
Επειδή ο αυτισμός είναι μόνο μία λέξη, αλλά αφορά σε πολλές και διαφορετικές περιπτώσεις, δεν θέλω να κάνω διαχωρισμούς. Έχω καταλήξει στο ότι πρωταθλητής είναι κι εκείνος που, αν έχει τη δυνατότητα να φυτέψει ένα λουλούδι, το κάνει!
Πιστεύεις ότι, αν το γνώριζες πιο νωρίς, θα ήταν καλύτερα για σένα ή χειρότερα;
Αν το ήξερα μόνο εγώ και δεν το μοιραζόμουν, θα ήταν καλύτερα! Αν το μοιραζόμουν, θα ήταν χειρότερα, γιατί εκείνη την εποχή η αδυναμία ήταν σκέτη αδυναμία, και δεν ήταν αποδεκτή. Εδώ χτύπαγες στο αριστερό σου χέρι, και σου ‘λεγε ο Ιωαννίδης «Δέσε το δεξί σου χέρι, γιατί αλλιώς θα σε χτυπήσουν στο χέρι που πονάς».
Αν το γνώριζα μόνο εγώ, θα ήξερα π.χ. γιατί έχω τικ ή γιατί είχα τόσο θυμό όταν με αδικούσαν και έλεγα με ευκολία «Παραιτούμαι» ή «Φεύγω». Ακόμα έχω την τσαντίλα μου πού και πού, αλλά το ελέγχω πολύ περισσότερο το θέμα του αυτοσεβασμού ή και εγωισμού, ό,τι απ’ τα δύο κι αν είναι… Έχω ακυρώσει μέχρι και τηλεοπτικές συνεντεύξεις, τις οποίες έχω δώσει, επειδή δεν έπαιξαν στην ώρα τους!
«Σήμερα θα ήταν βοηθητικό αν το ήξεραν όλοι;», θα μου πεις… Νομίζω ότι σήμερα είναι λίγο καλύτερα. Τέλειες οι κοινωνίες δεν θα γίνουν ποτέ. Το θέμα είναι να κατεβαίνουν οι αριθμοί του bullying.
Είδα ότι συναντήθηκες και με την Αναπληρώτρια Υπουργό Υγείας, την κ. Ειρήνη Αγαπηδάκη. Βλέπεις να υπάρχει κάποια «κινητικότητα» μετά από τα όσα είπατε; Θα δρομολογηθεί κάτι από το Υπουργείο Υγείας σχετικά με τον αυτισμό;
Όταν έγινε γνωστό ότι βοήθησα έναν άνθρωπο στη μέση του δρόμου που βρισκόταν σε κρίση και κινδύνευσε να τον πατήσουν τα αυτοκίνητα, είχα γράψει σε μια σχετική ανάρτηση ότι ελπίζω το ΕΚΑΒ και η αστυνομία να είναι εκπαιδευμένοι στη διαχείριση ανθρώπων με αυτισμό. Ήξερα ότι δεν είναι. Δύο-τρεις ημέρες μετά, με πήραν τηλέφωνο από το γραφείο της και μου είπαν ότι ήθελε να με συναντήσει η κ. Αγαπηδάκη.
Με άκουσε, της εξήγησα κάποια πράγματα και τα κατάλαβε, η ίδια είναι και ψυχολόγος από ό,τι ξέρω, και μείναμε στο ότι, μέσα στο 2024, θα δημιουργηθεί ένα σχέδιο σχετικά με τον αυτισμό στο ΕΣΥ. Αυτό ήταν το βασικό μήνυμα. Αυτό, βέβαια, δεν γίνεται από τη μια ημέρα στην άλλη, θα πάρει χρόνο – χρειάζεται λεπτομερής σχεδιασμός, εκπαιδεύσεις…
Εγώ της εξήγησα ότι αυτό πρέπει να ενταχθεί στη βασική εκπαίδευση και των γιατρών, και των εκπαιδευτικών. Και δεν μιλάμε για τη διάγνωση του αυτισμού – αυτό είναι θέμα αναπτυξιολόγου ή παιδοψυχιάτρου. Μιλάμε για το πώς θα πρέπει να συμπεριφερθείς σε ένα άτομο με αυτισμό, ακόμα κι αν είναι το πώς θα τον βάλεις στην καρέκλα του οδοντιάτρου για να του φτιάξεις το δόντι.
Θεωρητικά, λοιπόν, βάσει των όσων μου είπε η κ. Αγαπηδάκη, θα υπάρξει κάτι γι’ αυτό μέσα στο 2024. Υπάρχει ακόμα δρόμος, θα είμαστε εδώ κι εγώ κι εσύ, να το παρακολουθούμε.
Μεταξύ άλλων, είσαι και εμπνευστής του προγράμματος “UniquAll”, το οποίο έχει πολύ σημαντικούς πρεσβευτές, τον Νίκο Γκάλη και τον Γιάννη Αντετοκούνμπο. Σε αυτό το πλαίσιο, λειτουργούν και ακαδημίες συμπερίληψης, όπου παιδιά τυπικής ανάπτυξης παίζουν μπάσκετ με παιδιά στο φάσμα του αυτισμού, αλλά και εσύ κάνεις ομιλίες σε σχολεία. Ήθελα να μου πεις πώς αντιμετωπίζουν γενικώς τα παιδιά το θέμα του αυτισμού.
Συνήθως έχω να κάνω με παιδιά από δευτέρα ή τρίτη δημοτικού και πάνω, για να μπορούν να με καταλαβαίνουν. Είμαι πραγματικά εντυπωσιασμένος, γιατί πάντα ξεκινάω με την ερώτηση αν γνωρίζουν για τον αυτισμό και υπάρχουν κάποια παιδάκια που ξέρουν! Αυτό είναι το πρώτο εντυπωσιακό. Γι’ αυτό έχει σημασία η πρόληψη, πρέπει να κινητοποιηθεί κόσμος και να μιλήσει στα σχολεία, να προλάβουμε το bullying – σε όλους τους τομείς, όχι μόνο στον αυτισμό.
Αλλά και πέρα την ενημέρωση για τον αυτισμό, τους δίνω και κάποιες συμβουλές. Μίλησα πρόσφατα στο ΕΚΠΑ, σε φοιτητές. Λέω πάντα ότι σε ένα βιβλίο ισορροπείς ευκολότερα από ό,τι πάνω σε μια μπάλα. Είναι πολύ σημαντικά τα μαθήματα, πολύ πιο σημαντικά από το μπάσκετ. Κι αυτό, διότι εμείς, μετά τα 35 που σταματάμε, έχουμε χαμηλότερα εφόδια για τη συνέχεια, σε σχέση με τους υπόλοιπους που έχουν σπουδάσει.
Τι ρωτάνε συνήθως τα παιδιά σχετικά με τον αυτισμό;
Κάνουν έξυπνες ερωτήσεις. Πολλές φορές, ρωτάνε «Κύριε, περνάει;». Ή «Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς για να βοηθήσουμε;» – φοβερή ερώτηση… «Να τους καλείτε στα γενέθλιά σας. Τόσο απλό, αλλά πολύ χρήσιμο». Έχω και παιδιά που κάνουν coming out, που έχουν πει «ο αδελφός μου / ο καλύτερος μου φίλος / το ξαδελφάκι μου έχει αυτισμό». Εντυπωσιακό για παιδιά, πραγματικά…
Γράφεις στο βιβλίο: «Έζησα στιγμές που, για πολλούς, ορίζουν την επιτυχία. Δεν ξέρω, όμως, αν ορίζουν και την ευτυχία». Μέσα από όλη τη διαδρομή σου, και ως αθλητής, αλλά και την όλη ιστορία με τον αυτισμό, πώς ορίζεις εσύ σήμερα την ευτυχία και πώς την επιτυχία;
Ευτυχία είναι να έχεις γαλήνη στο μυαλό. Τελεία και παύλα. Άλλος μπορεί να έχει γαλήνη στο μυαλό αν φυλάει πρόβατα στο βουνό, άλλος να τη βρει σε ένα παραθαλάσσιο σπίτι. Μπορεί να είσαι στο τελειότερο μέρος του κόσμου, αλλά να μην έχεις γαλήνη.
Και πώς την αποκτάς αυτή τη γαλήνη;
Πρέπει να δημιουργήσεις εσύ τις συνθήκες. Εμείς μεγαλώσαμε σε μια εποχή πολύ διαφορετική, πιο ανθρώπινη: όσο ήταν «δεμένα» τα τηλέφωνα, οι άνθρωποι ήταν πιο ελεύθεροι, οι ανθρώπινες σχέσεις ήταν πιο αγνές… Τώρα πια έχουμε πέσει στην παγίδα του υπερκαταναλωτισμού. Μικρότεροι ήμασταν πιο χαρούμενοι, έχοντας πολύ λιγότερα πράγματα.
Τώρα κυνηγάς την επιτυχία σκεπτόμενος ότι, επειδή ο άλλος έχει καλύτερο iPhone, πρέπει να πάρω κι εγώ· επειδή ο άλλος έφτιαξε μεγάλο σπίτι, πρέπει να φτιάξω κι εγώ… Είσαι μονίμως σε ένα κυνηγητό, το οποίο δεν πρόκειται να σε κάνει ευτυχισμένο ποτέ.
Αν από την αρχή, όμως, έχεις ένα κύκλο, από τους γονείς σου ακόμα, που σου λένε ότι ευτυχία είναι να έχεις την υγεία σου, να έχεις την ηρεμία σου, ότι δεν είναι απαραίτητο να παντρευτείς ή να μην παντρευτείς, ότι δεν είναι απαραίτητο να αρέσεις σε όλο τον κόσμο… δεν έχεις κι εσύ αυτό το άγχος της επιτυχίας και γαληνεύεις. Κάπως έτσι ορίζω εγώ την ευτυχία.
Επιπλέον, ευτυχία είναι να κάνεις το χόμπι σου επάγγελμα. Αυτό που έχω δει από τους φίλους μου, αλλά και από τον αδελφό μου που είναι ζωγράφος, είναι ότι σπουδάσανε άλλα πράγματα, τα οποία δεν έκαναν και τόσο καλά. Όταν βρήκαν ένα χόμπι και το έκαναν επάγγελμα, το έκαναν ασυγκρίτως καλύτερα. Αυτό λέω κι εγώ τώρα, όταν μιλάω στις μικρές ηλικίες: «Δεν θα κυνηγάτε ποτέ τα λεφτά. Να κυνηγάτε τον στόχο». Εντάξει, σαφώς δεν έχουν όλα τα επαγγέλματα τα ίδια χρήματα… Εσύ, όμως, πρέπει να συνεχίζεις να κάνεις αυτό που αγαπάς.
Άρα, αυτό το συνεχές κυνήγι του άπιαστου σήμερα μας κάνει, τελικά, δυστυχισμένους…
Τι έχουμε πάθει σήμερα; Επειδή οι άνθρωποι κυνηγάνε συνεχώς πράγματα και δεν είναι ποτέ ουσιαστικά χαρούμενοι, για να ισορροπήσουν ξεκινάνε τα χάπια (όπως τα είχα ξεκινήσει κι εγώ για ένα διάστημα…). Η ζωή, όμως, δεν θέλει χάπια. Η ζωή θέλει χαρά, θέλει χαμόγελο, θέλει εμπιστοσύνη μεταξύ των ανθρώπων… Αυτά δεν πατάς ένα κουμπί και τα κάνεις. Εστιάζουμε στα καλά, αλλά δεν κλείνουμε και τα μάτια.
Μην γκρινιάζουμε, όμως, για τα πάντα. Θα έρθει κάποτε το ρολόι της ζωής, κι εσύ θα δεις πίσω και θα πεις «Και τι έκανα στη ζωή μου; Δεν ευχαριστήθηκα τίποτα…». Είναι καλύτερο να πεθάνεις με εμπειρίες, παρά με απωθημένα.
Και για να κλείσουμε με το βιβλίο… «11:11 – Όλοι μοναδικοί, όλοι ίσοι»: Σε ποιους το απευθύνεις; Ποιοι είναι καλό να το διαβάσουν;
Μέχρι και όσοι καπνίζουν θα μπορούσαν να πάρουν κάτι απ’ αυτό! Νομίζω ότι τα όσα γράφονται μπορούν να φανούν χρήσιμα σε όλους, ιδιαίτερα όμως σ’ εκείνους που έχουν κάποια διάγνωση ή κάποια αμφιβολία σχετικά με μια διάγνωση στο σπίτι τους.
Επειδή, όμως, το βιβλίο δεν στέκεται μόνο στον αυτισμό, αλλά αγγίζει διάφορα θέματα, μέχρι και διάφορα μαθήματα που έχω πάρει εγώ ο ίδιος από τον αθλητισμό, νομίζω ότι πραγματικά διαβάζεται από όλους!
Ο Δημήτρης Παπανικολάου στο Instagram
