263 μετεωρίτες ήταν η “σοδειά” του 2017 για την αποστολή της NASA στην Ανταρκτική, με τη συμμετοχή του μοναδικού Έλληνα, επίκουρου καθηγητή Ορυκτολογίας και Πετρολογίας, Δρ. Ιωάννη Μπαζιώτη. Αλλά και η “σοδειά” εμπειριών και αναμνήσεων από το όλο εγχείρημα αποδείχθηκε εξίσου πλούσια…!
του Γιάννη Μούτσου
Ήταν μια δύσκολη, γεμάτη προκλήσεις αποστολή, διάρκειας 5,5 εβδομάδων, η οποία έβαλε σε δοκιμασία τόσο τη σωματική, όσο και την ψυχική υγεία των συμμετεχόντων. Οι καιρικές συνθήκες, οι πάγοι και το πολικό κρύο δεν είναι για τους λιπόψυχους.
“Σκοπός της αποστολής”, λέει ο Γιάννης, “ήταν η ανάκτηση μετεωριτών από τον παγωμένο μπλε πάγο, ώστε να τους μελετήσουμε και να δώσουμε απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα, που αφορούν στον σχηματισμό και την εξέλιξη του ηλιακού μας συστήματος και των ουρανίων σωμάτων που το απαρτίζουν – για παράδειγμα, η εξέλιξη του Άρη, αλλά και ο σχηματισμός και ο μηχανισμός γέννησης της Σελήνης. Επιπλέον, θέλαμε μέσα από τη μελέτη των μετεωριτών να κατανοήσουμε την προέλευση του νερού είτε αυτή είναι γήινη, ενδογήινη ή εξωγήινη, ή αν έχει προέλθει στη Γη μέσω κάποιου μετεωρίτη. Ουσιαστικά, μελετάμε τη θεωρία της Πανσπερμίας του Σύμπαντος”.
– Στον δρόμο για την Ανταρκτική
Η αποστολή ξεκίνησε στα τέλη Νοεμβρίου 2017. Μαζί με πέντε ακόμη μέλη της αποστολής, ο Γιάννης βρέθηκε αρχικά στη Νέα Ζηλανδία, από όπου προμηθεύτηκαν τον απαραίτητο για την Ανταρκτική εξοπλισμό… αν και όχι ολόκληρο.
Η προετοιμασία ήταν εξαντλητική, καθώς τίποτα δεν αφέθηκε στην τύχη του. Ένα βασικό στάδιο της προετοιμασίας ήταν και η υποβολή των συμμετεχόντων σε ένα σύνολο ιατρικών και ψυχολογικών εξετάσεων. “Φτάσαμε μέχρι και την αφαίρεση των φρονιμιτών, να φανταστείτε… Όσοι από εμάς φορούσαν γυαλιά, θα έπρεπε να έχουν πλαστικό σκελετό, διαφορετικά τα μεταλλικά κινδύνευαν να κολλήσουν στο πρόσωπό μας και να γίνουν ένα με το δέρμα, λόγω του κρύου!”
Το “πράσινο φως” για τη συμμετοχή στην αποστολή δόθηκε από το Χιούστον των ΗΠΑ, ενώ η εκπαίδευση έλαβε χώρα στο Κλίβελαντ, όπου έμαθαν τα πάντα για τη χρήση του εξοπλισμού, αλλά και για τυχόν κινδύνους. Παρά το γεγονός ότι επρόκειτο για μια διεθνούς κύρους αποστολή, οι συμμετέχοντες δεν δικαιούνταν κάλτσες και εσωθερμικά. Το κενό κάλυψαν οι χορηγοί για τον Γιάννη…
Στις 30 Νοεμβρίου, η αποστολή της NASA, μαζί και ο Γιάννης, έφτασαν στη βάση των Αμερικανών στην Ανταρκτική και, για 8 ημέρες, ακολούθησε μια… διαβολοβδομάδα με εντατική εκπαίδευση στα χιονο-οχήματα και στη χειμερινή διαβίωση. Με ελαφρού τύπου αεροσκάφη μεταφέραν ένα χιονο-όχημα κάθε φορά, ενώ η ομάδα των ατόμων “έσπασε” σε δύο υπο-ομάδες των 4 ατόμων και μεταφέρθηκαν στα βάθη του παγετώνα.
“Η δική μου ομάδα ήταν η ομάδα αναγνώρισης. Μας πήρε μια ολόκληρη μέρα να φτάσουμε στον προορισμό μας. Βρισκόμασταν στο χάος του πουθενά. Στήσαμε τον καταυλισμό μέσα σε δύσκολες συνθήκες. Είχαμε δύο σκηνές διαμονής και μια σκηνή-τουαλέτα. Η τουαλέτα ήταν μια σκηνή, ένας κουβάς και κάποια απολυμαντικά. Ουρούσαμε έξω από την τουαλέτα, ενώ για τα υπόλοιπα… μέσα στον κουβά. Δεν τα μπερδεύαμε αυτά τα δυο. Δύσκολο να το πετύχεις, αλλά θέλει κι αυτό εκπαίδευση. Μέσα στον κουβά επιτρεπόταν να έχουμε μόνο ένα είδος αποβλήτων… Όλα τα απόβλητα του κουβά επέστρεφαν πίσω στη βάση με αεροπλάνο και μετά στο Τέξας!”
Όσο για την προσωπική υγιεινή και το μπάνιο, αυτό ήταν μάλλον κάτι μακρινό… “Χρησιμοποιούσαμε μόνο μωρομάντηλα για να αναζωογονηθούμε λίγο, για 5,5 ολόκληρες εβδομάδες”, θυμάται ο Γιάννης.
– Συλλέγοντας μετεωρίτες
Η συλλογή των μετεωριτών ήταν μια επίπονη, αλλά και αστραπιαία διαδικασία. Με εχθρό το κρύο, η αποστολή έπρεπε να ενεργήσει γρήγορα. “Μέσα σε 45 μόλις δευτερόλεπτα, θα έπρεπε να έχουμε μαζέψει τον μετεωρίτη με αποστειρωμένες λαβίδες.”
Η αποστολή, σύμφωνα με τους επιστήμονες, θεωρήθηκε επιτυχημένη, καθώς οι μετεωρίτες που συγκεντρώθηκαν ήταν διαφορετικής προέλευσης: “Βρήκαμε μετεωρίτη από τη Σελήνη. Αρκεί να αναφερθεί ότι, στους 69.000 μετεωρίτες που έχουν πέσει στη γη, μόνο 200 προέρχονται από τη Σελήνη. Ενδεχομένως να έχουμε περισυλλέξει και έναν μετεωρίτη από τον Άρη! Εντοπίσαμε επίσης και σιδερομετεωρίτη, ο οποίος έχει μεγάλο βάρος και αποτελεί τον πυρήνα ενός μετεωριτικού σώματος που διαλύθηκε κατά την είσοδό του στη γήινη ατμόσφαιρα”.
Ο μετεωρίτης, τονίζει ο Γιάννης, που έπεσε στη Ρωσία στις 15 Φεβρουαρίου του 2013, μέσα στη λίμνη Τσάναμπινσκ, τραυμάτισε 1000 περίπου άτομα από τη θραύση τζαμιών. “Το βάρος του άγγιζε τον μισό τόνο, ενώ το μέγεθός του ήταν περίπου ένα κυβικό μέτρο. Το αρχικό σώμα, πριν μπει στην ατμόσφαιρα της Γης, ήταν τουλάχιστον 18-20 μέτρα. Το 95% του μετεωρητικού υλικού καταστρέφεται κατά την είσοδό του στη γήινη ατμόσφαιρα”, μας εξηγεί.
– Επικίνδυνη αποστολή
Η ομάδα αναγνώρισης του Γιάννη Μπαζιώτη κάλυψε περισσότερα από 800 χιλιόμετρα στην παγωμένη επιφάνεια της Ανταρκτικής, με μέση ταχύτητα 5-7 χιλιόμετρα ανά ημέρα. Οι κίνδυνοι σε ένα αφιλόξενο περιβάλλον ήταν πολλοί:
“Ένας από τους συναδέλφους μου έπεσε μέσα σε μια ρωγμή, ευτυχώς χωρίς να τραυματιστεί. Ωστόσο, μας είχαν ήδη ενημερώσει ότι υπήρχαν αναρρίθμητες ρωγμές στον πάγο, οι οποίες έκρυβαν παγίδες, καθώς ήταν καλυμμένες με χιόνι. Σε μια περίπτωση, ενώ οδηγούσα πάνω από μια τέτοια ρωγμή, ένιωσα να χάνεται ο κόσμος κάτω από τα πόδια μου. Γύρισα και είδα το πίσω μέρος του χιονο-οχήματος να πέφτει μέσα σε ένα κενό με χιόνι και κατάλαβα ότι βυθιζόμουν. Για καλή μου τύχη, διατήρησα την ψυχραιμία μου και ανέπτυξα ταχύτητα, με αποτέλεσμα να ξεπεράσω το κενό. Στον πάγο ακροβατείς πάντα στο όριο! Δεν συνειδητοποιείς τον κίνδυνο, μέχρι να το πάθεις.”
– Συλλογή αναμνήσεων
Ο Γιάννης Μπαζιώτης, εκτός από μετεωρίτες στις αποσκευές του, έφερε και όμορφες εικόνες που θα κρατήσει για πάντα στο μυαλό του. “Βρισκόμασταν σε υψόμετρο 2.600 μέτρων και, στο βάθος, βλέπαμε σε ένα πελώριο ποτάμι να κυλάει το νερό, σχηματίζοντας μια λίμνη. Μάλιστα, ένας από τους συναδέλφους μου είχε τα πέδιλα του χόκεϊ μαζί του και άρχισε να πατινάρει στη λίμνη.”
Άγρια ζώα υπήρχαν μόνο τέσσερα σε όλη την περιοχή, τονίζει ο Γιάννης, και αυτά ήταν οι άνθρωποι! “Συναντήσαμε φώκιες στο Ρος Άιλαντ και κάποιους πιγκουίνους. Είδαμε και ορισμένες φάλαινες… Μπήκαμε σε έναν σωλήνα παρατήρησης κάτω από την επιφάνειά του πάγου, σε βάθος 4 μέτρων, προκειμένου να παρατηρήσουμε τον πάγο από κάτω. Παρόλα αυτά, είδαμε και διάφορα ζώα, όπως φώκιες.”
Όσο για το φαγητό, το μενού στην Ανταρκτική κάθε άλλο παρά λιτό ήταν, παρά τις δυσκολίες. Περιελάμβανε πατάτες, καρότα, λαχανικά, μπριζόλες, μπιφτέκια, κοτόπουλα και ό,τι άλλο έβαζε ο νους: “Δεν τρώγαμε τίποτα σε κονσέρβες… Μαγειρεύαμε τα πάντα σε κατσαρόλα ή τηγάνι, σε ένα κουζινάκι με γκάζι. Αυτό ήταν και το πιο επικίνδυνο: να μαγειρεύεις μέσα στη σκηνή. Η φωτιά ήταν ένα πρόβλημα, ωστόσο το σοβαρότερο πρόβλημα ήταν το μονοξείδιο του άνθρακα στο εσωτερικό της σκηνής, που έκρυβε τον κίνδυνο δηλητηρίασης”.
Επιπλέον, υπήρχαν και τα απρόοπτα. Το θερμόμετρο στο δάπεδο της σκηνής έδειχνε 0 βαθμούς, ενώ, αντίθετα, στην οροφή έφτανε και τους 35 βαθμούς κελσίου. Όταν, όμως, το γκαζάκι που θέρμαινε τον χώρο έσβηνε, τότε η θερμοκρασία έπεφτε κατακόρυφα. “Η χαμηλότερη θερμοκρασία που βιώσαμε ήταν στους μείον 25 βαθμούς κελσίου, ενώ η αίσθηση άγγιζε τους μείον 45, με τον αέρα να ξεπερνά τα 12 μποφόρ ή, αλλιώς, τα 100 χιλιόμετρα την ώρα”, θυμάται ο Γιάννης.
Όνειρο του Γιάννη Μπαζιώτη είναι να δημιουργήσει την πρώτη πλανητική εταιρεία, με σκοπό να ξεπηδήσουν νέοι άνθρωποι, καταρτισμένοι σε μεταπτυχιακό ή διδακτορικό επίπεδο. “Θα ήταν θετικό να υπάρξει μάθημα διδασκαλίας σχετικά με τους μετεωρίτες στα ελληνικά πανεπιστήμια, καθώς μέχρι σήμερα δεν υπάρχει κάτι τέτοιο, παρά μόνο μία-δυο αναφορές σε κάποια κεφάλαια. Μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να προσελκύσει και ερευνητικά κονδύλια από το εξωτερικό. Μελλοντικά θα ήταν εφικτή και η ανάπτυξη του Γεωλογικού Τουρισμού!”
Κι όμως, χωρίς τις χορηγίες, ο Γιάννης δεν θα μπορούσε να πραγματοποιήσει το όνειρό του. Τα έξοδα της μετάβασής του, καθώς και μέρος του εξοπλισμού του, τα κάλυψε ο Δήμος Φυλής.
