Τον βρήκα αραχτό στον καναπέ με την κιθάρα αγκαλιά, να ψάχνει το νόημα της Δευτέρας παρουσίας. Μην το πάτε πολύ μακριά. Μέχρι τη Δευτέρα μόνο, που ο Πάνος Μουζουράκης θα πραγματοποιήσει τη… Δευτέρα παρουσία του στον Κήπο του Μεγάρου και θα ‘θελε, ιδανικά, να ολοκληρώσει και να χαρίσει εκείνη την ημέρα στους φίλους του ένα καινούριο τραγούδι. Είναι, παράλληλα, προβληματισμένος και στεναχωρημένος από τη διαδικτυακή επίθεση που δέχτηκε ένας αγαπημένος του φίλος, ο οποίος προσπάθησε με καθαρά αγνές προθέσεις, να δώσει κάποια μηνύματα για όσα ζούμε σήμερα μέσα από τη μουσική του. Αυτό τον κάνει να αναρωτιέται, αν αξίζει τελικά να “βγαίνεις μπροστά”, όταν κάποιοι είναι σταθερά σε στάση αναμονής για να επιτεθούν σε ό,τι δεν τους εκφράζει ή απλά σε ό,τι εκφράζεις. Ο Πάνος κουβαλάει μια αλλιώτικη τρέλα. Μοναχική αλλά και επικοινωνιακή, φευγάτη αλλά και προσγειωμένη, “χύμα” αλλά και ευγενική, αβίαστα χιουμοριστική αλλά και ουσιαστικά προβληματισμένη. Σταθερά, όμως, μια τρέλα ανεπιτήδευτα ειλικρινή…
Συνέντευξη στον Θεόδουλο Παπαβασιλείου
Έχω διαβάσει ένα τίτλο στο διαδίκτυο που έλεγε “Ο Πάνος Μουζουράκης εγκαταλείπει την Ελλάδα”. Και θέλω να σε ρωτήσω ευθέως: γιατί το κάνεις αυτό στη χώρα που σε στήριξε τόσο;
Εμένα μου είπαν και για ένα άλλο τίτλο: “Ο Μουζουράκης φεύγει για Αμερική. Επιτέλους κάποια καλά νέα”!
Τελικά φεύγεις;
Δεν ξέρουμε. Όλα εξαρτώνται από κάποια γραφειοκρατικά ζητήματα με τα χαρτιά και αν θα με δεχτούν. Αν δεν με δεχτούν, θα είμαι αποκλεισμένος από τον μισό πλανήτη!
Είναι κάτι που το θέλεις πολύ;
Έχω μία θεωρία, ότι σε αυτή τη ζωή μπορείς να κάνεις οτιδήποτε θελήσεις κι ότι εσύ κατά κάποιο τρόπο καθορίζεις το πού βρίσκεσαι. Και αυτό που βρίσκεις απέναντι σου, είναι αυτό που πίστευες ότι θα είσαι. Οπότε, κάνοντας αυτό το βήμα, για να ανοίξω τα φτερά μου ή για να φάω τα μούτρα μου, θεωρώ ότι βάζω σε εφαρμογή το σχέδιο να δοκιμάσω, αν ισχύει αυτή η θεωρία μου.
Και θα το κάνεις οργανωμένα και με σοβαρότητα; Με μάνατζερ, ραντεβού και όλα τα σχετικά ή θα πας χαλαρά, για την πλάκα, την εμπειρία και ό,τι προκύψει;
Νομίζω, κάπου ενδιάμεσα είναι η αλήθεια. Δηλαδή, δεν έχω οργανώσει αυτή τη στιγμή ένα δίσκο με αγγλικά τραγούδια, δεν είναι ότι έχω στρώσει τον κώλο μου κάτω να γράψω ή ότι έχω κάνει τις κατάλληλες επαφές και θα βρω μια στρωμένη δουλειά. Άμα πάω, και το τονίζω αυτό, θα πάω βλέποντας και κάνοντας. Πέρσι, που πήγα και παρουσίασα τα βραβεία Ελληνικού Κινηματογράφου στο Λος Άντζελες, μου δόθηκε η ευκαιρία να τεστάρω, κατά πόσο τα απαίσια αγγλικά μου μπορούν να περάσουν στους Αμερικάνους και να βγάλουν κάποιο νόημα. Στέφθηκε με επιτυχία αυτή η απόπειρα και κάπου εκεί σου μπαίνει το μικρόβιο και σκέφτεσαι “Λες να ‘χει πλάκα;”, “Λες να μπορώ να τα καταφέρω;”.
Σε εξιτάρει περισσότερο η ιδέα της μεγάλης αγοράς ή ότι μπορείς να δοκιμάσεις πράγματα που δεν έχεις τη δυνατότητα να κάνεις εδώ;
Εκεί παίζεις πλέον στο παγκόσμιο κύπελλο. Κι εδώ, δεν λέω ότι έφτασα στην κορυφή του βουνού, αλλά αισθάνομαι ότι χτύπησα ένα προσωπικό ταβάνι. Τίποτα δεν είναι δεδομένο και το “καλύτερα πρώτος στο χωριό παρά δεύτερος στην πόλη”, δεν νομίζω να ισχύει, γιατί κι εδώ είναι ένας συνεχής αγώνας. Άμα στον επόμενο δίσκο και στον μεθεπόμενο, δεν υπάρχει μέσα ένα “Μαντάμ” ή ένα “Φίλα με ακόμα” ή κάποιο τραγούδι που να παιχτεί στα ραδιόφωνα, άμα δεν σκάσει αυτή η ριμάδα η έμπνευση, μετά από 4-5 χρόνια, δεν πα να είσαι στην Αμερική, δεν πα να είσαι στην Ελλάδα, πάλι στα αζήτητα θα είσαι. Ή θα είσαι μια cult φυσιογνωμία που υπήρξε μια στιγμή και κάτι είχε κάνει.
Σε αγχώνει το να μείνεις στα αζήτητα;
Για την αγάπη του κόσμου κάνουμε αυτό που κάνουμε. Είναι τρομερή ευλογία αυτό το πράγμα, να μπορείς να εκφράζεσαι, να ανεβαίνεις πάνω σε μία σκηνή και ο κόσμος από κάτω να ταυτίζεται μαζί σου, να του προσφέρεις χαρά, συναισθήματα και να υπάρχει αυτή η ιδιαίτερη σχέση. Οπότε, όσο περισσότερος είναι αυτός ο κόσμος, τόσο πιο ωραίο είναι και αυτό που αισθάνεσαι. Τώρα, φαντάζομαι, όταν κάποια στιγμή μείνεις στα αζήτητα, θα σου λείψει αυτό το πράγμα. Εκτός κι αν θελήσεις εσύ ο ίδιος να αποσυρθείς.
Σ’ έχω στο μυαλό μου λίγο πιο χαλαρό, πιο ελεύθερο, πιο αντισυμβατικό -εντός ή εκτός εισαγωγικών- τύπο. Θα μπορούσες να μπεις στα “καλούπια” που, ενδεχομένως, να χρειαστεί να μπεις στην αμερικανική αγορά;
Πλέον, δεν υπάρχει αυτό το θα σε πάρει κάποιος και θα σου πει “θα ακολουθήσεις αυτό και αυτό και αυτό και εγώ θα σε κάνω αστέρι”. Υπάρχουν τα youtube, facebook, twitter και σου λένε, “άμα αξίζεις, πήγαινε χτίσε τον κόσμο σου και όταν θα είσαι κάποιος, θα σε αναλάβουμε”. Αυτό που είχαμε στο μυαλό μας, ότι σε παίρνουν, σε ντύνουν, σε στολίζουν, σου βάζουν το make up, σου βρίσκουν τα τραγούδια και σε πλασάρουν στην αγορά, δεν νομίζω να ισχύει. Και δεν νομίζω να ισχύει για την ηλικία μου. Δεν θα πάω στην Αμερική για να γίνω ένα ποπ είδωλο, γιατί δεν είμαι ποπ. Ούτε είδωλο! Φαντάζομαι ότι κι αυτοί εκτιμούν τη διαφορετικότητα. Ειδικά, επειδή στην Αμερική τα ‘χουν κάνει όλα, έχουν δουλέψει πολύ αυτό το “φτιάχνω καλλιτέχνες, τους ανεβάζω, τους κατεβάζω”, νομίζω ότι αυτό που κεντρίζει, πλέον, το ενδιαφέρον είναι η διαφορετικότητα.
Στην κλασική ερώτηση, αν προτιμάς την ηθοποιία ή το τραγούδι και τη σύνθεση, δίνεις κλασικά την απάντηση, ότι προτιμάς τη σύνθεση, γιατί μέσα από αυτήν εκφράζεσαι πιο ολοκληρωμένα. Θα νιώθεις το ίδιο γράφοντας και ερμηνεύοντας αγγλικό στίχο;
Όταν τραγουδάω διασκευές στα προγράμματά μου, μου αρέσουν πάρα πολύ, γιατί έχουν αποτυπωθεί μέσα μου…
Οι διασκευές είναι κάτι άλλο όμως. Έχουν ένα βιωματικό στοιχείο μέσα, θυμίζουν κάτι από το παρελθόν κτλ.
Ακριβώς. Το να κάτσω να γράψω στα αγγλικά, νομίζω ότι θα με δυσκόλευε. Τουλάχιστον να γράψω σοβαρά. Χιουμοριστικά, νομίζω, θα μπορούσα να γράψω πιο εύκολα. Το χιούμορ έχει μία ελαφρότητα, που ξεπερνάει το γλωσσικό πρόβλημα.
Το ότι ψάχνεις να κάνεις κάτι στην Αμερική, τώρα που υπάρχει κρίση στην Ελλάδα είναι σύμπτωση ή συνδέονται τα δύο;
Είναι σύμπτωση. Για κάποιο λόγο, μου πάνε καλά τα πράγματα εδώ. Και μου αρέσει και απολαμβάνω το ότι πηγαίνουν καλά. Απλά δεν μ’ αρέσει να εφησυχάζω. Θέλω να δοκιμάσω κι άλλα πράγματα. Μια ζωή την έχουμε που λέει και το τραγούδι. Δεν θέλω να φτάσω σε μια ηλικία και να γυρνάω πίσω και να λέω “εγώ άμα είχα πάει τότε Αμερική, θα είχε γίνει χαμός”.
Η κρίση πώς σε έχει επηρεάσει;
Με επηρεάζει συναισθηματικά, λόγω των πολλών ψυχολογικών μεταβολών που έχει ο κόσμος γύρω. Είναι τόσες πολλές οι αλλαγές, που δεν ξέρεις πώς να τις διαχειριστείς.
Τελικά, οι καλλιτέχνες πρέπει να βγαίνουν μπροστά στα δύσκολα; Να παίρνουν θέση, να βγαίνουν στους δρόμους με τον κόσμο;
Πολύ θα ήθελα τώρα να σου δώσω μια Σαββοπουλική απάντηση, που μέσα σε 4 φράσεις έχει καλύψει όλο το θέμα κι έχεις φύγει καλύτερος και πιο όμορφος από αυτήν, αλλά δεν έχω να δώσω αυτή την απάντηση. Δεν μπορώ να μιλήσω για τους άλλους καλλιτέχνες και το πώς αισθάνονται ή θα έπρεπε να το αντιμετωπίζουν αυτό. Και δεν θέλω, επίσης, να σηκώσω και σημαία μιας επανάστασης, η οποία μπορεί να γίνει εύκολα εκμεταλλεύσιμη από κάποιους που βρίσκονται από πίσω και κινούν τα νήματα.
Τι είναι αυτό που μπορεί να σε φορτσάρει δημιουργικά και τι είναι αυτό που θα σε μπλοκάρει;
Θα εμπνευστώ όταν ακούσω ένα ωραίο τραγούδι. Με το που ακούω ένα ωραίο τραγούδι, με πιάνει κατευθείαν η όρεξη να θέλω να δημιουργήσω κι εγώ κάτι ωραίο. Εκεί είναι που θα πιάσω την κιθάρα κατευθείαν. Μπορεί να ξεκινήσει και από μία μελωδία που θα σφυρίξεις στο δρόμο ή κάτι που θα σου κολλήσει και θα πεις “κάτσε να το δοκιμάσουμε”, αλλά η χαρά αυτή του συναγωνισμού ή του ανταγωνισμού να γράψεις κι εσύ κάτι τόσο ωραίο, είναι πολλές φορές πολύ δημιουργική. Είδα τον Σαββόπουλο στο “Κύτταρο” και ακούγοντας αυτά τα τραγούδια, ζώντας αυτή την υπέροχη βραδιά, ένιωσα ένα “μην κάθεσαι, έχεις δουλειά να κάνεις. Φίλε, σου δόθηκε ένα δώρο απ’ τον θεό, κάτσε γράψε, βγάλε τη χαρά από μέσα σου”.
Επίσης, προσπαθώ να εμπνέομαι από τα όμορφα πράγματα που συμβαίνουν ή από συναισθήματα αγάπης. Ενώ μπορεί να αισθάνομαι κι εγώ κάποιες φορές την απόγνωση και τη μιζέρια, δεν είναι κάτι που θέλω να το αναπαράγω, γιατί απλά θα επιβαρύνω μια επιβαρυμένη ατμόσφαιρα. Είναι όπως οι σχέσεις που έχουμε με τους ανθρώπους μας. Που ξεκινάει μια διαφωνία κι εσύ προσπαθείς να βρεις το δίκιο σου και φωνάζεις και φωνάζει ο άλλος παραπάνω και πάει λέγοντας. Ενώ όλα μπορούν να λυθούν με μια αγκαλιά, λίγη κατανόηση ή πέντε λεπτά σιωπής. Να “καταπιείς” λίγο αυτό το πράγμα και να βγάλεις μετά την ομορφιά. Αυτό θέλω. Καταλαβαίνω ότι έρχεται και το φθινόπωρο και τα φύλλα πέφτουν και η φύση μαραίνεται, αλλά λατρεύω την άνοιξη και το καλοκαίρι!
Και τι μπορεί να σε ρίξει σε αδράνεια;
Το τραγούδι “Στόχος”, το ομότιτλο από τον προτελευταίο μου δίσκο – πριν από το live άλμπουμ, βγήκε από μέσα μου σε 20 λεπτά. Ήταν μια περίεργη κατάσταση, γιατί ήθελα να γράψω ένα τραγούδι μαύρο, για κάποιον που θεωρούσα ότι μου είχε κάνει κάτι πάρα πολύ κακό, που πίστευα ότι με είχε αδικήσει και προσβάλει. Ήθελα να γράψω ένα τραγούδι, που να βγάλω σε αυτό όλη τη χολή μου. Και άρχισα να γράφω και να τσαλακώνω και να πετάω χαρτάκια. Ήμουν τσαντισμένος από την κατάσταση που ήθελα να περιγράψω και απογοητευμένος από το γεγονός ότι δεν μπορούσα να ολοκληρώσω κανένα από αυτούς τους στίχους με τη μαυρίλα και τη χολή μέσα τους. Και ξυπνάω με αυτή τη φράση: “Το ύφος μου λίγο χαμένο, λίγο μελαγχολικό, ίσως να φταίει αυτός που φταίει, ίσως να φταίω πάλι εγώ”…Χωρίς κάποια ενδοσκόπηση, χωρίς να βρω μέσα μου τη συγχώρεση, χωρίς να βρω και να αποδεχτώ κι εγώ τα λάθη μου, άρχισε να γράφεται ο στίχος από μόνος του. Μέσα σε 20 λεπτά είχα τελειώσει και θεώρησα ότι αυτό το τραγούδι έλεγε όλα αυτά τα πράγματα που προσπαθούσα τόσο καιρό να πω. Το διάβασα την επόμενη μέρα και τότε κατάλαβα τι έλεγε το τραγούδι. Υποσυνείδητο λέγεται αυτό, μούσα λέγεται αυτό, ευλογία λέγεται αυτό; Κάπως μου ήρθε κι όταν έγραψα αυτό το τραγούδι, μετά έβαλα το στυλό κάτω, ηχογραφήσαμε τον δίσκο και για 1 – 1μιση χρόνο, δεν έπιασα ξανά να γράψω. Γιατί ήξερα ότι ήταν τέτοια η στιγμή, που δεν θα μπορούσα να την ξεπεράσω.
Ο θυμός, η μαυρίλα, η πίκρα, όταν εκτονώνονται δημιουργικά, μετά φεύγουν;
Αυτό το τραγούδι μιλάει για συγχώρεση, για την καλυτέρευση του εαυτού σου. Έχει μέσα τον στίχο κλειδί “άμα δεν μάθεις να αγαπάς, θα πρέπει να μάθω πρώτα εγώ”. Οπότε, όλη αυτή η χολή και η μαυρίλα, μετατράπηκε σε ένα τραγούδι, το οποίο την επόμενη μέρα μου είπε “φίλε, μάθε να αγαπάς και σταμάτα να ψάχνεις το δίκιο σου”… Δεν σου λέω να παραιτηθείς και να γίνεις ο άνθρωπος που κάθεται και τρώει τις σφαλιάρες. Ή μπορεί να σου λέω κι αυτό. Δεν ξέρω…
Και τώρα, απ’ ό,τι βλέπω, επανήλθες σε φάση δημιουργίας. Ετοιμάζεις υλικό για τον επόμενο δίσκο;
Ναι, τώρα είμαι σε μια φάση που έχω ξεπεράσει τον “Στόχο” που σου έλεγα πριν και λέω “μπορώ να γράψω κάτι, αν όχι αντάξιο, κάτι διαφορετικό τουλάχιστον;”. Μπορεί να μην έχει αυτό το βαθύ το νόημα του “Στόχου”, αλλά να είναι κάτι δημιουργικό, κάτι όμορφο, κάτι που να μυρίζει αγάπη.
Επίσης, ο Μανώλης Φάμελλος υποσχέθηκε να μου κάνει παραγωγή στον επόμενο δίσκο, ήδη άρχισε, έχει ετοιμάσει κάποιο υλικό, το οποίο δεν έχω ακούσει ακόμη, αλλά είμαι σίγουρος ότι θα είναι εξαιρετικό, γιατί είναι ο Μανώλης Φάμελλος.
Στον Κήπο τι θα δούμε φέτος;
Τη Δευτέρα παρουσία! Το τι θα περιλαμβάνει, μ’ έχει προβληματίσει πάρα πολύ. Από τη μία κάθομαι και σκέφτομαι “έλα μωρέ ‘συ, βγες, πες τραγούδια που αγαπάει ο κόσμος, θα ‘χεις εκεί και το φίλο σου τον Σπύρο που τον γουστάρουν, έχεις την αγαπημένη σου τη Νατάσσα με τη φωνάρα της, δεν χρειάζεται τίποτα άλλο. Ξεκίνα τη συναυλία, βγάλε τη Νατάσσα, άσ’ την να πει δύο τραγούδια και πες καληνύχτα. Ο κόσμος θα είναι ευχαριστημένος! Αλλά, απ’ την άλλη, επειδή είναι πανέμορφος χώρος, είναι μεγάλη συναυλία, έρχεται πολύς κόσμος, έχει αυτό το άρωμα καλοκαιριού, έχει μια ωραία αύρα…Μπαίνω στη διαδικασία “μήπως να κάνω αυτό;”, “όχι, μην κάνεις αυτό, κάνε το άλλο”, “όχι, δεν θα σου φτάσει ο χρόνος”…Οπότε, δεν έχω ιδέα τι θα δούμε!
Προσπαθώ τώρα να γράψω αυτό το τραγούδι που άκουσες πριν για τη “Δευτέρα παρουσία” -το οποίο μπορεί και να μην κυκλοφορήσει ποτέ- κι έχει σχέση με τον καλό τον μαθητή και τον κακό τον μαθητή, που κάθε Δευτέρα, ο καλός ήταν εκεί, έδινε παρουσία και ο άλλος ήταν στα φλιπεράκια. Και πώς συνδυάζεται αυτό με τη μέρα της κρίσης και την εξέλιξη της ζωής; Υπάρχει ο σωστός ο δρόμος να ακολουθήσεις; Υπάρχει σωστό και λάθος;
Υπάρχει; Κατέληξες κάπου;
Φαντάζομαι, την ώρα της κρίσεως, το ρεζουμέ θα είναι, αν ό,τι έκανες το έκανες με αγάπη και δεν ήταν κάτι εκβιασμένο, που απλά έπρεπε να το κάνεις για οποιουσδήποτε λόγους. Αυτό πιστεύω θα είναι η ουσία…
