Μαρία Λυσάνδρου
_Αυτή την περίοδο πρωταγωνιστείς στην παράσταση “TERROR Reloaded”, ένα δικαστικό θρίλερ του Φέρντιναντ φον Σίραχ, το οποίο κάνει συνεχόμενα sold-out από τότε που πρωτο-παρουσιάστηκε. Περί τίνος πρόκειται ακριβώς;
Πρόκειται για τη μεταφορά στη θεατρική σκηνή ενός δικαστικού θρίλερ. Με το έργο αυτό, το απόλυτα σύγχρονο, καθώς γράφτηκε το 2016 από τον Γερμανό ποινικολόγο Ferdinand Von Schirach, ουσιαστικά δημιουργείται η συνθήκη μιας καθ’ όλα αληθοφανούς δίκης, κάτω από τις σκηνοθετικές οδηγίες του Γιώργου Οικονόμου:
Ένα επιβατικό αεροσκάφος πέφτει στα χέρια ενός τρομοκράτη, ο οποίος απειλεί να το καταρρίψει σε ένα γήπεδο ποδοσφαίρου, όπου διεξάγεται ένας αγώνας με 70.000 κόσμο. Μετά την παρέμβαση του Γερμανικού Στρατού, το αεροσκάφος καταρρίπτεται, και ο πιλότος του μαχητικού αεροσκάφους που πήρε την απόφαση αυτή βρίσκεται στο εδώλιο ως κατηγορούμενος. Σε όλη αυτή την ιστορία, έρχεται να προστεθεί το στοιχείο της διάδρασης, καθώς το κοινό της παράστασης κρατά τον ρόλο του ένορκου που αποφασίζει για την έκβαση της δίκης.
_Μίλησέ μας λίγο για τον δικό σου ρόλο…
Στη δίκη αυτή, λοιπόν, υποδύομαι τον δικαστή, ο οποίος έχει ως καθήκον του τη σωστή διεξαγωγή της προκειμένου να αναδειχθούν όλες οι πτυχές, ώστε οι ένορκοι να μπορέσουν να αποφασίσουν, έχοντας μια ολοκληρωμένη εικόνα των γεγονότων. Ο δικαστής οφείλει να οδηγήσει όλους τους συμμετέχοντες προς αυτή την κατεύθυνση, κρατώντας οποιαδήποτε προσωπική θέση ή μη μακριά από τις διαδικασίες. Όπως άλλωστε, πιστεύω, πρέπει να είναι και ο ρόλος των δικαστών με το που τοποθετούνται στην έδρα.
_Πού αποδίδεις εσύ την τόσο μεγάλη επιτυχία της παράστασης, σε μια ομολογουμένως δύσκολη εποχή για το θέατρο;
Να διευκρινίσουμε, αρχικά, ότι σε καμία νέα δουλειά δεν μπορεί κάποιος να προδιαγράψει την επιτυχία ή το αντίθετο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, τον πρωταρχικό ρόλο τον συναντάμε στο ίδιο το κείμενο. Στο έργο που με τόση μαεστρία έχει καταθέσει ο Ferdinand Von Schirach. Δομικά έχει ενεργοποιήσει ισχυρούς πυλώνες, ώστε η όποια διαπραγμάτευση να μην αμφισβητείται σε επίπεδο νομικού περιεχομένου όσον αφορά το γερμανικό Δίκαιο, αφού στη Γερμανία εκτελείται η συγκεκριμένη δίκη.
Τα θέματα που θίγονται, όμως, αφορούν σε όλες τις κοινωνίες, σε όλους τους πληθυσμούς. Εσωτερική πάλη και αποφάσεις συνείδησης, ανθρώπινα δικαιώματα και υποχρεώσεις, αξιοπρέπεια και ανθρώπινη υπόσταση, δίκαιο και ηθική, είναι κάποιες από τις έννοιες-αξίες που θίγονται κατά τη διάρκεια της δίκης.
Έπειτα, είναι και η ανάγνωση του κειμένου από τον σκηνοθέτη, Γιώργο Οικονόμου, και η υλοποίησή του. Η διανομή και η υπευθυνότητα, με την οποία όλοι οι συντελεστές έχουν αντιμετωπίσει τον ρόλο τους, ο καθένας ξεχωριστά, η επικοινωνία της παράστασης και, τέλος, η από στόμα σε στόμα διάδοση από τους ίδιους τους θεατές. Αυτοί είναι, κατά την ταπεινή μου άποψη, κάποιοι από τους λόγους της επιτυχίας της παράστασης.
_Όπως είπες κι εσύ στην αρχή, η παράσταση αυτή έχει έντονο το στοιχείο της διάδρασης. Υπάρχει καθόλου ποικιλία στις αποφάσεις του κοινού; Και, αν ναι, έχεις αρχίσει να «ψυχανεμίζεσαι» πια, ανάλογα με το κοινό που βρίσκεται στην αίθουσα, ποια θα είναι η εκάστοτε απόφαση;
Μα ένα από τα ισχυρά και ενδιαφέροντα «ατού» της παράστασης είναι η τελική ψηφοφορία! Είναι τεράστια η ευθύνη που αναλαμβάνει ένας ένορκος, ο οποίος καλείται να αποφασίσει για τη ζωή ενός ανθρώπου.
Υπάρχουν εναλλαγές στις ψηφοφορίες, έχουν διακυμάνσεις, εννοείται, αλλά και μεγάλη αγωνία, αφού έχουμε φτάσει παραπάνω από μία φορές στη διαφορά μιας ψήφου. Δυστυχώς, δεν είναι πολύ εύκολο να προβλέψεις προς τα πού κλίνει το κοινό, μπορώ όμως να σταθώ με απόλυτο σεβασμό στην προσοχή με την οποία παρακολουθούν όλοι τη δίκη.
Εμείς, βεβαίως, από την πλευρά μας, προωθούμε τα αποτελέσματα των παραστάσεων στους Γερμανούς για την καταγραφή τους, στο πλαίσιο της παρουσίασής τους σε παγκόσμιο επίπεδο, έτσι ώστε, με ένα τρόπο μελέτης, να σκιαγραφούνται οι θέσεις των ενόρκων από 75 και πλέον χώρες.
Δεν είναι πολύ εύκολο να προβλέψεις προς τα πού κλίνει το κοινό, στέκοµαι όµως µε απόλυτο σεβασµό στην προσοχή µε την οποία παρακολουθούν όλοι τη δίκη.
_Αν ο ίδιος ήσουν θεατής της παράστασης, θεωρείς ότι θα μπορούσες εύκολα να καταλήξεις σε μια απόφαση; Πώς θεωρείς ότι επιδρά η ίδια η παράσταση στους θεατές που καλούνται να κρίνουν ηθικά την απόφαση του κατηγορούμενου να «θυσιάσει» τους λίγους, για να σωθούν οι πολλοί;
Δεν είναι εύκολο, πιστεύω, για κανέναν από εμάς, μπαίνοντας σε μία τέτοια διαδικασία, να αποφασίσει. Τα διλήμματα είναι πολλά και έχουν να κάνουν με πλήθος αξιών και θέσεων απέναντι στα πράγματα. Ο συγγραφέας τραβάει με τρόπο το χαλί της ηθικής μας… που, αν θέλετε, πολλές φορές ως «κοιμωμένη» δεν μας επιτρέπει να αντιμετωπίσουμε ξεκάθαρα τον καθρέφτη μας.
Θα τολμούσα να πω πως η αλληλεπίδραση μοιάζει να είναι καταλυτική ως αποτέλεσμα, αλλά αυτό που υπάρχει στο μυαλό του καθενός μας είναι, τις περισσότερες φορές, πολύ καλά κρυμμένο. Είναι σαν την απάντηση του μάρτυρα υπεράσπισης προς τον Πρόεδρο, όταν ερωτάται για την αντίδραση των ανωτέρων του στο συμβάν: «Τώρα το τι συνέβη μέσα του, αυτό εγώ δεν μπορώ να το ξέρω…».
_Η ηθική, κατά τη δική σου γνώμη, είναι υποκειμενική ή αντικειμενική υπόθεση;
Κατ’ αρχάς η ηθική είναι κάτι προσωπικό, είναι βασισμένη στους κώδικες του καθενός μας. Το θέμα είναι τι μπορεί να συμβεί, όταν η δική μου ηθική έρθει σε σύγκρουση με τη δική σου. Ποιο είναι το σωστό και ποιο το λάθος;
Η ηθική από μόνη της, ως έννοια, έχει κάτι αμφιλεγόμενο μέσα της και, όσον αφορά στην υποκειμενικότητά της, θα τονίσω πως είναι συνυφασμένη με διάφορες πτυχές της ζωής μας. Έχει ενδιαφέρον το γεγονός της αναπροσαρμογής των θέσεών μας μετά από επανεξέταση των δεδομένων. Αυτό, πιστεύω, συμβαίνει με έννοιες αμφιλεγόμενες.
_Δεδομένων των καταιγιστικών εξελίξεων γύρω μας τα τελευταία χρόνια (#metoo, πανδημία, εμβολιασμοί, γυναικοκτονίες κ.λπ.), θα μπορούσαμε να πούμε ότι όλοι μας βρισκόμαστε συνεχώς αντιμέτωποι με σημαντικά ηθικά διλήμματα; Βλέπεις να έχουμε γίνει λίγο «σοφότεροι» στη διαχείριση τέτοιων καταστάσεων;
Το σίγουρο είναι πως έχουμε αρχίσει να αναρωτιόμαστε εντόνως. Δεν ξέρω αν είμαστε ή αν θα γίνουμε σοφότεροι όταν κληθούμε να διαχειριστούμε τέτοιου είδους συνθήκες. Αλλά ακόμα και αυτός ο προβληματισμός, ο θυμός, η αντίδραση, μπορεί να αποτελέσουν την απαρχή για συνολική αφύπνιση.
Η γενικότερη εικόνα προδίδει την ανάδειξη πρωτόγονων αντιδράσεων που περισσότερο παραπέμπουν σε μια αγέλη, παρά σε σκεπτόμενες μονάδες ευνομούμενων κοινωνιών. Θέλω και εύχομαι να γίνει χρήση της σοφίας ως προς την αντιμετώπιση και διαχείριση τέτοιων φαινομένων. Ας μη συνεχίζουμε να επαναλαμβάνουμε τα λάθη μας, ώστε να μη θεωρούνται οι πράξεις μας συνειδητές αποφάσεις.
_Και για να πούμε και τα πρακτικά: Πού και πότε μπορεί κανείς να παρακολουθήσει την παράσταση “TERROR Reloaded”;
Το “TERROR Reloaded” λαμβάνει χώρα στο Θέατρο Αθηνών (Βουκουρεστίου 10), κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 20:00 και κάθε Κυριακή στις 17:30.
Θύτης ή θύμα, εσύ αποφασίζεις.
