Μέτσοβο: Ο... κιμπάρης βλάχος της Πίνδου

Χτισμένο αμφιθεατρικά μέσα σε ένα καταπράσινο τοπίο, το Μέτσοβο μαγεύει το βλέμμα και τον νου με τον φυσικό του πλούτο, την άγρια ομορφιά, τη σπάνια χλωρίδα και πανίδα, και τις αρμονικές εναλλαγές τοπίων κάθε εποχή του χρόνου. Από τα βουνά που το περικλείουν, πηγάζουν μερικά από τα μεγαλύτερα ποτάμια της χώρας, όπως ο Αώος, ο Άραχθος και ο Πηνειός.

Η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του, τα πετρόχτιστα αρχοντικά, τα πλακόστρωτα καλντερίμια, οι παραδοσιακές βρύσες, τα γραφικά μοναστήρια, η βλάχικη διάλεκτος και η ντόπια παραδοσιακή κουζίνα θα μας χαρίσουν όμορφες αναμνήσεις, και οι ανάσες βουνίσιου αέρα θα μας χαλαρώσουν από δύσκολες σκέψεις και αγωνίες.

Τα “δυνατά” σημεία ενδιαφέροντος

Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ

Λειτουργεί από το 1988 και φιλοξενεί μια εντυπωσιακή συλλογή από πίνακες Ελλήνων ζωγράφων του 19ου και 20ού αιώνα, οι οποίοι ανήκαν στη συλλογή έργων του Γεωργίου Αβέρωφ (ο οποίος είχε καταγωγή από το Μέτσοβο), όπως επίσης και μια αξιόλογη συλλογή γλυπτών και χαρακτικών. Ανάμεσά τους δεσπόζουν έργα των Βολανάκη, Γύζη, Μαλέα, Μόραλη, Παρθένη, Τσαρούχη, Φασιανού και Χατζηκυριάκου-Γκίκα. Αντιπροσωπευτικό δείγμα της πλούσιας συλλογής είναι «Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη», ο κλασικός πίνακας του Νικηφόρου Λύτρα (www.averoffmuseum.gr).

Αρχοντικό Τοσίτσα, Λαογραφικό Μουσείο

Το Μουσείο Λαϊκής Ηπειρωτικής Τέχνης στεγάζεται στο ανακαινισμένο Αρχοντικό Τοσίτσα. Προσφέρει μια συνοπτική και ελκυστική αφήγηση της τοπικής ιστορίας. Θα θαυμάσουμε από κοντά υφαντά και κεντήματα, εικόνες, διακοσμητικά και χρηστικά αντικείμενα, παραδοσιακά ξυλόγλυπτα έπιπλα, χρυσοκέντητες φορεσιές, όπλα, νομίσματα, αγροτικά σκεύη κ.ά.. Έκθεμα που αξίζει την προσοχή μας είναι η βυζαντινή πόρτα του 15ου αιώνα από την Κεφαλονιά (www.metsovomuseum.gr).

Αβερώφειος Κήπος

Πρόκειται για ένα πάρκο περίπου 10 στρεμμάτων, που φιλοξενεί όλα τα είδη χλωρίδας της Πίνδου, την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και διαθέτει παιδική χαρά.

Παραδοσιακές βρύσες

20 περίπου παραδοσιακές βρύσες με νερά πηγών που χρονολογούνται από τον 18ο και 19ο αιώνα “περιμένουν” να τις γνωρίσουμε από κοντά. Οι πιο γνωστές είναι αυτές της «Φοντάνα ντι κάμπουρι ντι ντισούπρα», του «Άη Γιώργη», της Γκούρας και του «Φλόκα».

Νερόμυλος Γκίνα

Βρίσκεται στις όχθες του ποταμού Άραχθου, κοντά στο μοναστήρι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Τον χρησιμοποιούσαν παλιά οι κάτοικοι για να ποτίσουν τα χωράφια τους και για να πίνουν νερό. Διατηρείται σε καλή κατάσταση και συνδέεται με την πόλη του Μετσόβου με ένα γραφικό πλακόστρωτο μονοπάτι.

Οινοποιείο Κατώγι Αβέρωφ

Είναι προσωρινά κλειστό. Μια επίσκεψη εκεί θα μας επέτρεπε να περιπλανηθούμε ανάμεσα στους διαδρόμους με τα 1.200 δρύινα γαλλικά βαρέλια και τον ατμοσφαιρικό φωτισμό.

Ποταμός Μετσοβίτικος

Πηγάζει στην περιοχή της Κατάρας και του Ανηλίου, και ρέει ανάμεσα σε επιβλητικά βουνά και πυκνά δάση, τα οποία φιλοξενούν πολλά είδη της πανίδας της περιοχής. Μπορούμε να περάσουμε στην απέναντι όχθη διασχίζοντας ένα πέτρινο γεφύρι και να απολαύσουμε το τοπίο περπατώντας στις όχθες του.

Το Μέτσοβο των ευεργετών

Για την προέλευση της ονομασίας “Μέτσοβο” υπάρχουν δύο εκδοχές:

Η πρώτη υποστηρίζει ότι προέρχεται από τις σλαβικές λέξεις “μέτσκα” (αρκούδα) και “όβο” (χωριό), οπότε σημαίνει «το χωριό των αρκούδων».
Σύμφωνα με τη δεύτερη εκδοχή, η ονομασία οφείλεται στη συνένωση των λέξεων “μέσο” και “βούνι” – λόγω της γεωγραφικής του θέσης ανάμεσα σε δύο βουνά.

Το Μέτσοβο είναι η γενέτειρα μεγάλων εθνικών ευεργετών, όπως ο Γεώργιος Αβέρωφ, ο Νικόλαος Στουρνάρης, η Ελένη Τοσίτσα και ο Μιχαήλ Τοσίτσας. Τα πρόσωπα αυτά συνέβαλαν στην ίδρυση του Πολυτεχνείου Αθήνας, γι’ αυτό και ονομάστηκε «Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο».

Χρήσιµες πληροφορίες

▲ Τοπικές νοστιμιές

Να δοκιμάσουμε αρνί με κουνουπίδι, ντόπιο λουκάνικο, γίδα βραστή, κοντοσούβλι και πίτες, όπως η γαλατόπιτα, η λαχανόπιτα, η τραχανόπιτα και η κασιάτα (δέκα φύλλα που σκεπάζονται με τυρί φέτα και διπλώνονται στο μέγεθος του ταψιού).

Το Μέτσοβο φημίζεται για τα τυροκομικά του προϊόντα. Εδώ παρασκευάζονται μοναδικά στην Ελλάδα τυριά, όπως το μετσοβόνε (από το 1958), το καπνιστό, η μετσοβέλλα, η γραβιέρα και το μετσοβίσιο. Ο τόπος φημίζεται και για την παραγωγή κρασιού.

▲ Τι να ψωνίσω

Είδη λαϊκής τέχνης, ξυλόγλυπτα, μπρούτζινα, χάλκινα και αλπακάδες και χειροποίητα υφαντά.

Επίσης, ντόπια λουκάνικα, βαζάκια με μαρμελάδες από σμέουρο και χυλοπίτες. Γύρω από την κεντρική πλατεία βρίσκονται συγκεντρωμένα καταστήματα που εμπορεύονται μια μεγάλη γκάμα γαλακτοκομικών προϊόντων, όπως τα κορυφαία τυριά μετσοβόνε και μετσοβέλα.

Στο Πρότυπο Τυροκομείο Ιδρύματος Τοσίτσα-Αβέρωφ, θα βρούμε εκλεκτά τυροκομικά προϊόντα (τηλ.: 26560 41235). Γενικώς χρειάζεται προσοχή στα μετσοβίτικα τυριά, διότι κυκλοφορούν πολλές απομιμήσεις. Τα αυθεντικά πρέπει να φέρουν τη σφραγίδα του ιδρύματος.

▲ Κοντινές αποδράσεις

Μια βόλτα στον παραδοσιακό οικισμό της Μηλιάς, το Βοτονόσι (όπου θα ακούσουμε βλάχικα) και το Ανθοχώρι, όπου λειτουργεί υπαίθριο μουσείο υδροκίνησης με παλιούς ανακατασκευασμένους νερόμυλους, νεροτριβές, μαντάνια, μικρές γέφυρες και όμορφα καλντερίμια (τηλ.: 26560 41333), θα ολοκληρώσουν την απόδρασή μας σε αυτή τη διαφορετική πλευρά της Ελλάδας. Σε λιγότερο, δε, από μία ώρα, μπορούμε να βρεθούμε στα Μετέωρα και την Καλαμπάκα.

▲ Δραστηριότητες

Στο Μέτσοβο θα έχουμε την ευκαιρία να επιδοθούμε σε πλήθος δραστηριοτήτων, όπως σκι, rafting-kayak, ποδηλασία, ιππασία, πεζοπορία κ.ά.

Το “μενού”, πέραν του σκι, περιλαμβάνει ιππασία ή ποδήλατο βουνού περιμετρικά από την τεχνητή λίμνη του Αώου, που αποτελεί σημαντικό υδροβιότοπο, καθώς και καγιάκ. Μοναδική εμπειρία αποτελεί ο γύρος της τεχνητής λίμνης, με τα ελατοσκέπαστα νησάκια της. Τον χειμώνα, η λίμνη, σε συνδυασμό με τις χιονισμένες βουνοκορφές της Πίνδου, συνθέτουν ένα σκηνικό απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς.

Η περιοχή προσφέρεται και για πεζοπορία στα μονοπάτια του εθνικού δρυμού Βάλια Κάλντα και προς το ορειβατικό καταφύγιο του Μαυροβουνίου.

Μπορούμε, επίσης, να πραγματοποιήσουμε και ορεινές διαδρομές με αυτοκίνητο 4×4 ή μοτοσυκλέτα.

(Περισσότερες πληροφορίες: Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου, www.pindosnationalpark.gr).

Εκκλησιαστικοί “θησαυροί”

Οι εκκλησίες και τα μοναστήρια που κοσμούν την περιοχή παρουσιάζουν ενδιαφέρον, και όχι μόνο για τους λάτρεις του εκκλησιαστικού τουρισμού, χάρη στην εξαιρετική αρχιτεκτονική και τον μοναδικό εσωτερικό τους διάκοσμο.

Στο κέντρο του οικισμού, η μητρόπολη της Αγίας Παρασκευής, με το υπέροχο ξυλόγλυπτο τέμπλο, έχει μεγάλο ιστορικό βάρος (η πρώτη της ανακαίνιση χρονολογείται το 1511), καθότι αποτέλεσε και αποτελεί για τους Μετσοβίτες το σημείο αναφοράς της θρησκευτικής, εθνικής και πολιτιστικής τους ζωής. Πρόκειται για τη μοναδική εκκλησία που διαθέτει δύο άμβωνες: έναν για την ανάγνωση του Ευαγγελίου και έναν για το κήρυγμα. Στα χρόνια της Πατριαρχικής Εξαρχίας, από τον μικρότερο άμβωνα διαβάζονταν τα Πατριαρχικά Γράμματα και Σιγίλλια, που απευθύνονταν προς την Εξαρχία και τον λαό του Μετσόβου.
Άκρως γραφικός και ο Ιερός Ναός του Αγίου Χαραλάμπους, όπου ο Κοσμάς ο Αιτωλός μίλησε στους Μετσοβίτες.
Να μην παραλείψουμε να επισκεφτούμε το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου με το ξύλινο καμπαναριό, ένα από τα σημαντικότερα της περιοχής. Χτισμένο στις όχθες του παραπόταμου Μετσοβίτικου, κοσμείται από αξιόλογες τοιχογραφίες και εικόνες του 17ου και 18ου αιώνα.
Δύο ακόμη παλιά μοναστήρια με πλούσιο εσωτερικό διάκοσμο είναι η Μονή Ζωοδόχου Πηγής (10 χλμ. από το Μέτσοβο) και η Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου.