Πατρίδα της Σοφίας Λόρεν, του τενόρου Ενρίκο Καρούζο, της Πουλτσινέλα, του θεατρικού συγγραφέα Εντουάρντο Ντε Φιλίππο και του χιλιοτραγουδισμένου O sole Mio, δεν μοιάζει με καμία άλλη πόλη της Ιταλίας. Η δε μοναδικότητά της συνοψίζεται στο παλιό ρητό “Vedi Napoli e poi muori!”
(Τη Νάπολη να δεις, και μετά ας πεθάνεις!).
της Έλενας Κιουρκτσή
Εκρηκτική σαν τον Βεζούβιο, οξύθυμη και φωνακλού, βάζει τα χέρια στη μέση κουνώντας τα με μανία και, ενώ καμώνεται την αρχόντισσα, απλώνει μπουγάδες στα στενά, πουλά λαθραία τσιγάρα, προσεύχεται ανελλιπώς στην Παναγία, φοράει φυλαχτά και πουδράρει τις ασχήμιες της με μπρίο, γιατί σε κάθε περίπτωση θέλει να λέγεται “κυρία”.
Έζησα στη Νάπολη ως φοιτήτρια τη δεκαετία του ’90 και, μέχρι σήμερα, παραμένουν ανεξίτηλες οι μνήμες από τα στενά σοκάκια με τα απλωμένα ρούχα, τη ναπολιτάνικη διάλεκτο που ελάχιστα θυμίζει Ιταλικά, τις χρυσές καδένες, τα φρενήρη βεσπάκια, τις στολισμένες με πλαστικά λουλούδια Madonnes στις γωνιές των δρόμων, τα αγόρια που λάτρευαν τον Μαραντόνα, τα κορίτσια που με μάγια προσπαθούσαν να “τυλίξουν” τον ποθητό γαμπρό, τα απογεύματα με ένα κομμάτι πίτσα στο χέρι, τις μικρές ώρες της νύχτας που, όπως έλεγαν οι ντόπιοι, “μόνο τα σκυλιά και οι Έλληνες κυκλοφορούν!”. Όταν ξαναβρεθήκαμε εγώ και εκείνη, μετά από πολλά χρόνια, μου φάνηκε πιο όμορφη –τολμώ να πω και πιο νέα–, αλλά πάντοτε με το ταμπεραμέντο της καπάτσας που θα κάνει τα πάντα για να σε κερδίσει.
Η Νάπολη μπορεί να μην έχει τη λάμψη του Βορρά, διαθέτει όμως μια τραχιά γοητεία, μια ανεπιτήδευτη αυθεντικότητα και μια απρόσμενη ανθρωπιά που την καθιστά ανεπανάληπτη. Από τα φτωχικά bassi της πολύβουης Παλιάς Πόλης ή αλλιώς “Spaccanapoli”, που είναι και Μνημείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, έως τις πολυτελείς βίλες του Vomero και τις αριστοκρατικές κατοικίες του Posilipo, αυτή η “χώρα”-πόλη αναμφίβολα συνιστά ένα μίγμα σουρεαλιστικής αναρχίας και απρόσμενης αισθητικής, με μουσεία, κάστρα, εκκλησίες και palazzos, τρανή απόδειξη της συναρπαστικής διαδρομής της εδώ και 3.000 χρόνια.
Νάπολη, η… ελληνική
Η πόλη ιδρύθηκε πιθανότατα από κατοίκους της Κύμης της Εύβοιας σε μια κοντινή περιοχή με το όνομα Παρθενόπη, αργότερα Παλαιόπολη και τελικά Νεάπολη. Παρά την κατάκτηση της περιοχής από τους Ρωμαίους (στο 326 π.Χ.), τα Ελληνικά συνέχιζαν να είναι δημοφιλή. Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αύγουστος θέσπισε στη Νάπολη τους Ιταλικούς Ολυμπιακούς Αγώνες, θεωρώντας τη Νάπολη ως “την πιο ελληνική πόλη της Ιταλίας”.
Το ελληνικό παρελθόν της περιοχής είναι ιδιαίτερα ζωντανό στο αρχαιολογικό πάρκο της Κούμα (η Κύμη στα ιταλικά). Η Κούμα θεωρείται η πρώτη οργανωμένη ελληνική αποικία στη Δύση, πριν από 2.700 χρόνια. Με μικρό αντίτιμο, μπορούμε να επισκεφθούμε καλοδιατηρημένες αρχαιότητες από την κλασική και τη ρωμαϊκή περίοδο, και ταυτόχρονα να απολαύσουμε τη φύση της περιοχής, πολύ κοντά στη θάλασσα, βόρεια της Νάπολης. Για την Κούμα ξεκινά από το κέντρο μια από τις πιο παλιές και χαρακτηριστικές γραμμές τρένου, η γραφική “Κουμάνα”, μοναδική στην Ιταλία.
10+1 λόγοι να γνωρίσουμε τη Νάπολη
– 1. Το Castel dell’ Ovo δεσπόζει στο λιμάνι της Νάπολης και είναι το παλαιότερο κάστρο της, που χρονολογείται από τον 12ο αιώνα. Αξίζει να περιπλανηθούμε στους χώρους του και να απολαύσουμε τη γαλήνια θέα προς τη θάλασσα.
– 2. Η Piazza del Pebliscito είναι η πλατεία-ορόσημο για την πόλη της Νάπολης και περιβάλλεται από πολλά ιστορικά κτίρια, όπως το Palazzo Reale, που θα μπορούσε να το χαρακτηρίσει κανείς ως το “Πάνθεον” της Νάπολης, τη βασιλική Basilica di San Franscesco di Paola, το Palazzo Salerno και το Palazzo della Prefettura.
– 3. Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης που φιλοξενεί μία από τις καλύτερες συλλογές στον κόσμο ελληνορωμαϊκών αντικειμένων, συμπεριλαμβανομένων των θησαυρών από την Πομπηία.
– 4. Το Μουσείο MADRE (Museo d’ Arte Contemporanea Donnaregina) βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο της πόλης και άνοιξε τις πύλες του το 2005. Στους τρεις ορόφους του φιλοξενούνται εκθέσεις σύγχρονης τέχνης και installations με την υπογραφή ονομάτων, όπως οι: Daniel Buren, Jeff Koons, Richard Serra και Anish Kapoor.
– 5. Το Duomo, ένας επιβλητικός γοτθικός καθεδρικός ναός, που είναι αφιερωμένος στον πολιούχο San Gennaro, στη μια πλευρά του οποίου υπάρχει η παλαιότερη εκκλησία της πόλης. Η Basillica Santa Restituta χρονολογείται από τον 4ο αιώνα και διαθέτει αρχαιολογικά ευρήματα που προέρχονται από την Αρχαία Ελλάδα και τον Μεσαίωνα.
– 6. Για μια dark tourism εμπειρία, μπορούμε να επισκεφθούμε τις κατακόμβες του San Gennaro. Η είσοδος βρίσκεται κοντά στη Basilica dell’ Incoronata, στο βόρειο τμήμα της πόλης. Η ξενάγηση θα μας προσφέρει μια πολύ δυνατή εμπειρία, αλλά και μια διαφορετική ματιά στην ιστορία της Νάπολης.
– 7. Τα ναπολιτάνικα στενά ενδείκνυνται για μια αυθεντική “γεύση” από την πόλη. Αντιπροσωπευτική η γειτονιά Santa Lucia που βρίσκεται στα δυτικά της πλατείας Piazza del Plebiscito. Θα μας γοητεύσει με τα λιθόστρωτα στενά της, που καταλήγουν στη θάλασσα και τη σειρά από μικρά καταστήματα με τοπικά προϊόντα και χειροτεχνήματα, εστιατόρια και καφετέριες.
– 8. Το Posilipo είναι η χερσόνησος που χωρίζει τη Νάπολη από το Pozzuoli. Πρόκειται για ένα μέρος με καταπληκτική φυσική ομορφιά. Η ονομασία του προέρχεται από τους αρχαίους Έλληνες, καθότι θεωρούσαν ότι είναι το μέρος που καταπραΰνει τη λύπη (παυσίλυπο).
– 9. Το Castel Sant’ Elmo και η συνοικία Vomero που βρίσκεται σε λόφο, όπου μπορούμε να απολαύσουμε την πανοραμική θέα της πόλης και του Βεζούβιου. Το τελεφερίκ θα μας μεταφέρει εκεί από το κέντρο της πόλης.
– 10. Το Museo di Capodimonte στεγάζεται στο ανάκτορο του Καρόλου III και φιλοξενεί όλα τα έργα Τέχνης που είχε ο ίδιος ως συλλέκτης. Ενδεικτικά κομμάτια της συλλογής είναι τα έργα μεταξύ 15ου και 17ου αιώνα, τα ρωμαϊκά γλυπτά και η ναπολιτάνικη διακοσμητική τέχνη. Πολύ ωραίος και ο κήπος του μουσείου.
– 11. Η Cappella Sansevero, στην καρδιά του ιστορικού κέντρου της Νάπολης, με το απλό εξωτερικό και το εντυπωσιακό εσωτερικό της, όπου δεσπόζει η εξαίσια φιγούρα του Ιησού του Giuseppe Sanmartino.
Το ναπολιτάνικο τραγούδι
Πρόκειται για μια παραδοσιακή φόρμα μουσικής που τραγουδιέται στη ναπολιτάνικη διάλεκτο, κυρίως από ανδρική φωνή, αν και υπηρετήθηκε και από γυναικείες φωνές. Εκφράζει είτε το παράπονο του εραστή, είτε γίνεται σερενάτα (νυκτωδία), που έλεγαν οι παλιότεροι. Έγινε θεσμός το 1830 χάρη σ’ έναν ετήσιο διαγωνισμό γραφής τραγουδιού για το φεστιβάλ Piedigrotta, αφιερωμένο στη Madonna, μια γνωστή εκκλησία στα περίχωρα της Νάπολης. Νικητήριο τραγούδι του 1ου Φεστιβάλ ήταν το πασίγνωστο Ti voglio bene assaie, που γράφτηκε από τον Gaetano Donizetti.
Τα βασικά όργανα των ναπολιτάνικων τραγουδιών είναι μαντολίνο, κιθάρα, ένα είδος μοντέρνου μπάσου και ένα άλλο όργανο, παρόμοιο με ταμπουρέλο. Πολλά από τα ναπολιτάνικα τραγούδια έγιναν διεθνώς γνωστά και από τους Ναπολιτάνους μετανάστες, ενώ ο Enrico Caruso τα “ταξίδεψε” μέχρι και τη Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης. Αλλά και άλλοι μεγάλοι τενόροι, όπως ο Placido Domingo, Luciano Pavarotti κ.ά., ερμήνευσαν ναπολιτάνικα τραγούδια.
– Χρήσιμες πληροφορίες
Πού θα μείνω: Στη Νάπολη θα βρούμε πληθώρα ξενοδοχείων που καλύπτουν όλα τα γούστα. Το πιο ιστορικό ξενοδοχείο της πόλης, το Hotel San Francesco al Monte στεγάζεται σε ένα εντυπωσιακό κτίριο του 16ου αιώνα, πρώην μοναστήρι, διαθέτει μοναδική ατμοσφαιρικότητα και “βλέπει” στον κόλπο της Νάπολης. Από 158 ευρώ το δίκλινο Corso Vittorio Emanuele 328, τηλ.: +39 081 423 91 11, https://sanfrancescoalmonte.it). Το Portalba Relais B&B βρίσκεται σε έναν ιστορικό δρόμο με βιβλιοπωλεία και, συγχρόνως, διαθέτει μια εντυπωσιακή βιβλιοθήκη. Τα περισσότερα δωμάτια έχουν θέα στην Piazza Dante, σημείο συνάντησης φοιτητών και λογίων. Από 75 ευρώ το δίκλινο (Via Port’ Alba 33, τηλ.: +39 081 564 5171, www.portalbarelais.com). Το επίσης B&B Diletto a Napoli στεγάζεται σε ένα κτίριο του 15ου αιώνα και διαθέτει κοινόχρηστο σαλόνι και τραπεζαρία. Από 70 ευρώ το δίκλινο (Vico Sedil Capuano16, τηλ.: +39 338 926 4453, www.dilettoanapoli.it).
Για υπέροχο εσπρέσο: Οι Ναπολιτάνοι συνηθίζουν να πίνουν τον καφέ τους zuccherato (με ζάχαρη), αλλά αν τον προτιμάμε σκέτο, θα τον ζητήσουμε ως amaro (πικρό). Το Mexico (Piazza Dante 86) θεωρείται από τα καλύτερα coffee bars της πόλης, ενώ το ιστορικό Caffè Gambrinus (Piazza Trieste e Trento), από το 1860, με το εσωτερικό του να αποπνέει όλη τη φινέτσα της Belle Epoque, φημολογείται πως είχε ως θαμώνα τον Όσκαρ Ουάιλντ.
Τοπικές νοστιμιές: Μη χάσουμε την ευκαιρία να γευτούμε την καλύτερη πίτσα margherita που “γεννήθηκε” εδώ το 1889: φρέσκια ντομάτα, μοτσαρέλα και ψήσιμο σε παραδοσιακό ξυλόφουρνο. Ο Οκτώβριος είναι ιδανικός για τους λάτρεις της πίτσας, καθώς τότε διεξάγεται ο διάσημος διαγωνισμός πίτσας Pizzafest. Τυπικό πιάτο της Νάπολης και το Salsicce e friarielli, που περιέχει λουκάνικο και ένα είδος πικάντικου μπρόκολου. Από τα ντόπια γλυκά, να μην παραλείψουμε να δοκιμάσουμε την τούρτα Cassata, με βάση τη ricotta (λευκό τυρί) και τα αμυγδαλωτά, και τα Struffoli (γλυκά με μέλι και ζαχαρωμένα φρούτα).
Καλό φαγητό: Η Da Michele είναι η πιο διάσημη πιτσαρία της πόλης, της οποίας το μυστικό της επιτυχίας είναι η αγάπη για την παράδοση. Λειτουργεί από το 1870 και σερβίρει μόνο δύο είδη πίτσας: margherita με φρέσκια τομάτα, βασιλικό και μοτσαρέλα και marinara με φρέσκια τομάτα, σκόρδο και ρίγανη (Via Cesare Sersale 1, τηλ.: +39 081.55.39.204, www.damichele.net). Στο La Stanza del Gusto σερβίρονται, εκτός από γνήσια ιταλικά τυριά, γκουρμέ πιάτα, όπως βουβαλίσιο κρέας με μελιτζάνες και μοτσαρέλα ή κρέας μαύρου χοίρου δικής τους εκτροφής (Via Santa Maria di Costantinopoli 100, τηλ.: +39 081 401578, www.lastanzadelgusto.com). Στο εστιατόριο Da Dora οι λάτρεις των θαλασσινών θα μαγευτούν από τα φρέσκα ψάρια και τις ψητές γαρίδες. Η κράτηση είναι απαραίτητη (Via Ferdinando Palasciano 30, τηλ.: +39 081 680519, http://www.ristorantedora.it/). Πολύ καλή επιλογή για θαλασσινά είναι και το La Scialuppa, με κυρίαρχα πιάτα το fritto misto (ποικιλία τηγανητών θαλασσινών) και το ριζότο θαλασσινών με κρασί (Piazzetta Marinari 5, τηλ.: +39 081 764 5333, www.lascialuppa.it). Για νόστιμα χοιρινά λουκάνικα και παραδοσιακά μαγειρεμένα gnocchi (ζυμαρικά από πατάτα) σε οικονομικές τιμές, υπάρχει η παραδοσιακή Trattoria Mangia e Bevi στη ζώνη με τα πανεπιστήμια. Συνήθως επικρατεί στριμωξίδι (Via Sedile Di Porto 92, τηλ.: +39 081 552 9546).
Διασκέδαση: Αρκετά bar και clubs βρίσκονται στην πλατεία Bellini, όπου συχνάζει και ο περισσότερος κόσμος, και στις πλατείες San Domenico Maggiore και Santa Maria La Nova.
Πού να ψωνίσω: Για ιταλική “φινέτσα” με πινελιές… Νότου (ε, δεν είναι και Μιλάνο), ενδείκνυνται τα καταστήματα που βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή της Chiaia. Στα μεγάλα outlet πολυκαταστήματα θα βρούμε ακριβά κομμάτια σε εξαιρετικά χαμηλές τιμές. Για μια πιο αυθεντική και πολύχρωμη εμπειρία αξίζει ένα πρωινό στην υπαίθρια αγορά Mercato di Porta Nolana, με ψάρια, φρέσκα λαχανικά, αφορολόγητα τσιγάρα και στα πέριξ στενά μαγαζάκια με χειροποίητες φάτνες (όλο τον χρόνο), αξεσουάρ για… μαγεία (οι Ναπολιτάνες φημίζονται για στις γνώσεις του στα “φίλτρα” του έρωτα) και διάφορα παραδοσιακά είδη. Η Spaccanapoli “κόβει” την πόλη στα δύο. Από εκεί μπορούμε να προμηθευτούμε σουβενίρ και μακαρόνια όλων των ειδών, σχημάτων και χρωμάτων.
Εκδρομές: Οι αρχαιολογικοί χώροι που βρίσκονται στις πλαγιές του Βεζούβιου αποτελούν μοναδικά αξιοθέατα.
Η Πομπηία που καταστράφηκε ολοσχερώς από την έκρηξη του ηφαιστείου το 79 μ.Χ. (αλλά η λάβα διατήρησε ανέπαφα τα ερείπιά της) είναι το πιο διάσημο από αυτά. Το Herculaneum (Ercolano) είναι μία ακόμη πόλη-θύμα της μανίας του ηφαιστείου και, παρότι είναι λιγότερο γνωστή από την Πομπηία στο ευρύ κοινό, αξίζει της προσοχής μας.
Περισσότερες πληροφορίες:
www.visitnaples.eu/en
