Μια πόλη-αποκάλυψη, η πρωτεύουσα της Λετονίας, με μεσαιωνική αισθητική, σοβιετικές μνήμες, αλλά και κοσμοπολίτικο χαρακτήρα, κατάφερε να διατηρήσει μέσα από την πολυκύμαντη ιστορία της την πολιτιστική της φυσιογνωμία και την καλλιτεχνική της κληρονομιά.
της Έλενας Κιουρκτσή
Μόλις τρία χρόνια πριν, η Ρίγα ψηφίστηκε από τους αναγνώστες της αμερικανικής εφημερίδας USA Today ως η πιο όμορφη πόλη της Ευρώπης (τη δεύτερη θέση κατέκτησε το Μπέργκεν της Νορβηγίας και την τρίτη το Ίνσμπρουκ της Αυστρίας). Αλλά ακόμα και χωρίς αυτόν τον “διαγωνισμό ομορφιάς”, η Ρίγα συνιστά ένα πραγματικό έργο τέχνης και δικαίως η UNESCO έχει συμπεριλάβει από το 1997 το ιστορικό κέντρο της στη λίστα των Μνημείων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Πρωτεύουσα της Λετονίας, μιας μικρής χώρας στη Βαλτική Θάλασσα, ανάμεσα στη Λιθουανία και την Εσθονία, η Ρίγα είναι η μεγαλύτερη πόλη των χωρών της Βαλτικής. Πολυπρόσωπη και με πλούσια ιστορικά και πολιτιστικά αξιοθέατα, δαιδαλώδη λιθόστρωτα σοκάκια, χρωματιστές μεσαιωνικές κατοικίες και art nouveau γειτονιές, είναι μια κουκλίστικη πόλη που χωρίζεται σε “Παλιά” και “Νέα” από τον ποταμό Daugava.
Έτσι, καθώς βρισκόμασταν στη Στοκχόλμη, αποφασίσαμε να την επισκεφθούμε παίρνοντας απλά το πλοίο. Και από την πρώτη στιγμή που την αντικρίσαμε, εύκολα αντιληφθήκαμε ότι η γοητευτική πρωτεύουσα της Λετονίας, με την άθικτη φύση και την πλούσια αρχιτεκτονική κληρονομιά, αποτελεί έναν αντισυμβατικό ευρωπαϊκό προορισμό, ιδανικό για ολιγοήμερες ή και πολυήμερες διακοπές.
Χίλιοι κατακτητές και οι… μυημένοι τουρίστες
Μπορεί πολύ πριν από τον 12ο αιώνα η Ρίγα να άκμαζε ως κέντρο εμπορίου των Βίκινγκ, οι ιστορικοί, ωστόσο, επιμένουν στην ίδρυση της πόλης από τον επίσκοπο Αλβέρτο των Τευτόνων Ιπποτών, που μερίμνησε για την ανέγερση των πρώτων κτιρίων της σημερινής Παλιάς Πόλης.
Την εποχή εκείνη (1201 μ.Χ.), δίπλα στις όχθες του ποταμού Daugava, υπήρχε μόνο ένα φρούριο με ψηλά τείχη και λίγες αποθήκες δερμάτων, καλαμποκιού και λιναριού. Χάρη στη στρατηγική θέση της (βρίσκεται στη μέση Ευρώπης και Ρωσίας) και στα δίχως πάγο νερά της, ανέκαθεν αποτελούσε ένα από τα σημαντικά εμπορικά λιμάνια της περιοχής. Γι’ αυτούς τους λόγους, αποτέλεσε πολλές φορές μήλο της έριδος, με συνέπεια Γερμανοί, Πολωνοί, Σουηδοί και Ρώσοι να πολεμήσουν λυσσαλέα ανά τους αιώνες, επιδιώκοντας την απόλυτη κυριαρχία τους στην πόλη.
Όσο απίστευτο κι αν ακούγεται, η Ρίγα δεν ευτύχησε να βιώσει περισσότερα από 50 χρόνια ανεξαρτησίας. Μόλις στις αρχές του 20ού αιώνα, περίπου 7,5 αιώνες μετά την ίδρυσή της, κατάφερε να αναπνεύσει λίγο αέρα ελευθερίας, όταν το 1918 η Λετονία ανακηρύχθηκε για πρώτη φορά ανεξάρτητο κράτος. Το 1941, κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Γερμανοί κατέλαβαν τη Ρίγα, αλλά τρία χρόνια αργότερα τα ηνία της πόλης ανέλαβαν οι Ρώσοι, που παρέμειναν μέχρι την οριστική ανεξαρτητοποίηση της χώρας, το 1991.
Τα 9+1 must της Ρίγας
1. Το ιστορικό κέντρο: Έχει χαρακτηριστεί ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO και σε ένα μεγάλο κομμάτι του έχει πεζοδρομηθεί. Κατά την περιήγησή μας, τα στενά μεσαιωνικά δρομάκια και σπίτια του 16ου-18ου αιώνα προσδίδουν μια παραμυθένια ατμόσφαιρα στη βόλτα μας. Από τα πρώτα πράγματα που βλέπει κανείς είναι η πλατεία του Δημαρχείου (Ratslaukums) που, κατά τον Μεσαίωνα, λειτουργούσε ως υπαίθρια αγορά. Εκεί δεσπόζουν το άγαλμα του πολιούχου αγίου της πόλης St. Roland, το Δημαρχιακό Μέγαρο, το Μουσείο Κατοχής (γερμανική και ρωσική κατοχή της χώρας, από το 1940 έως το 1991), το Μουσείο Επαγγελμάτων και η πολυφωτογραφημένη “Οικία των Μαυροκέφαλων” (House of Blackheads), που υπήρξε η έδρα της εμπορικής ένωσης της Αδελφότητας των Μαυροκέφαλων (14ο αιώνα), κάτι σαν εμπορικό επιμελητήριο. Το πανέμορφο αυτό κτίριο είχε υποστεί σοβαρές ζημιές κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και ουσιαστικά ξαναχτίστηκε ολόιδιο το 1999, συνιστώντας εξαιρετικό δείγμα Ολλανδικής Αναγέννησης και φιλοτεχνημένο με πανέμορφα ζωγραφιστά ταβάνια στο εσωτερικό του.
2. Καθεδρικός ναός: Χτισμένος το 1211, βρίσκεται στην καρδιά της Παλιάς Ρίγας και αποτελεί τη μεγαλύτερη μεσαιωνική εκκλησία της Βαλτικής. Αξίζει της προσοχής μας τόσο για το Μουσείο Ιστορίας της Ρίγας που στεγάζεται στο εσωτερικό του ναού (από το 1773), όσο και για το επιβλητικό εκκλησιαστικό του όργανο του 1884, ένα από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης.
3. Το Μνημείο της Ελευθερίας (Brivibas Piemineklis): Δεσπόζει στα όρια μεταξύ της Παλιάς και της Νέας Πόλης (στην πλατεία της λεωφόρου Ελευθερίας), είναι το υψηλότερο ορόσημο της Ρίγα και συμβολίζει την ανεξαρτησίας της Λετονίας. Κατασκευασμένο από γρανίτη, τραβερτίνη και χαλκό, ολοκληρώθηκε το 1935 και φιλοτεχνήθηκε από τον διάσημο γλύπτη Karlis Zale. Στη βάση του υπάρχουν σκαλισμένα –κάπως χοντροκομμένα– αγάλματα, ενώ στην κορυφή του δεσπόζει μια γυναικεία μορφή, η Milda, που συμβολίζει την ενότητα της χώρας. Τα τρία αστέρια που κρατά στα υψωμένα χέρια της αναφέρονται στις τρεις ιστορικές περιοχές της Λετονίας (Kurzeme, Latgale, Vidzeme).
4. Η κεντρική πλατεία (Doma laukums): Είναι η μεγαλύτερη στην Παλιά Πόλη, περιστοιχίζεται από κτίρια του 19ου και 20ου αιώνα, και είναι γεμάτη από καφετέριες και εστιατόρια. Στη μια πλευρά της υπάρχει ένα σύμπλεγμα κτιρίων, πάνω στο οποίο αποτυπώνονται εικαστικές παρεμβάσεις ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Μία ενδιαφέρουσα ιδέα, καθώς τόσο οι ντόπιοι, αλλά και οι επισκέπτες που ξαναέρχονται στη Ρίγα, μπορούν να δουν κάθε φορά κάτι διαφορετικό.
5. Η συνοικία Art Nouveau (Jugendstil): Βρίσκεται ανάμεσα στις οδούς Alberta και Elizabeta και είναι –το λιγότερο– εντυπωσιακή (το 1/3 του κέντρου έχει χτιστεί με αυτή την έξοχη αρχιτεκτονική). Πολλά από τα χαρακτηριστικά art nouveau οικοδομήματά της σχεδιάστηκαν από τον φημισμένο Ρώσο αρχιτέκτονα Μίκαελ Αϊζενστάιν, πατέρα του διάσημου σκηνοθέτη Σεργκέι Αϊζενστάιν. Εξίσου ενδιαφέροντα art nouveau κτίρια θα συναντήσουμε και στις τριγύρω οδούς, Elizabetes, Dzirnavu και Antonijas. Η συνοικία είναι πολύ ευχάριστη για περπάτημα και αποτελεί ένα από τα πιο όμορφα και σημαντικά αξιοθέατα στη Ρίγα.
6. Τα “Τρία Αδέρφια” (Trīs brāļi): Δεν πρόκειται για… ελληνική ταβέρνα ή έστω μια γκουρμέ σουβλακερί στο κέντρο της πόλης, αλλά για ένα χαριτωμένο σύμπλεγμα τριών κτιρίων που, σύμφωνα με τον μύθο, οικοδομήθηκαν από μέλη της ίδιας οικογένειας. Στον αριθμό 17 βρίσκεται το παλαιότερο (15ος αιώνας), το διπλανό, που στεγάζει το Μουσείο Αρχιτεκτονικής, είναι του 17ου αιώνα και το τρίτο του 18ου αιώνα (Maza Pils iela 17, 19, 21).
7. Πλατεία Livu: Σχετικά καινούργια (χτίστηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο), είναι φημισμένη για τα πολύ καλά διατηρημένα νεοκλασικά κτίριά της, τα υπαίθρια καφέ, τα παραδοσιακά εστιατόρια και τους γραφικούς μικροπωλητές.
8. Το σπίτι με τις γάτες (Kaķu nams): Η δικαίωση κάθε γατόφιλου και χαρακτηριστικό της πόλης (γενικά οι Λετονοί αγαπούν τα θαυμάσια αυτά αιλουροειδή), στην κορυφή του οποίου βρίσκεται το αγαλματίδιο μιας μαύρης γάτας που έχει πάρει στάση… ανακούφισης. Ο μύθος λέει πως όλα ξεκίνησαν επειδή ο Λετονός έμπορος ιδιοκτήτης του κτιρίου δεν είχε δικαίωμα να συμμετέχει στη συντεχνία που στεγαζόταν εκεί, καθώς σε αυτήν επιτρέπονταν μόνο Γερμανοί. Θέλοντας να διαμαρτυρηθεί, τοποθέτησε το συγκεκριμένο άγαλμα και μετά, ανέλπιστα, έγινε δεκτός (Meistaru Iela 10)!
9. Η Κεντρική Αγορά (Central Tirgus): Μία από τις παλαιότερες στην Ευρώπη, κοντά στο ποτάμι, στεγάζεται στα σιλό γερμανικών Ζέπελιν, είναι πολύχρωμη, πολύβουη και τεράστια. Από εκεί μπορούμε να προμηθευτούμε τα πάντα, από τρόφιμα, λουλούδια και σουβενίρ, μέχρι και είδη ένδυσης. Επίσης, μπορούμε επί τόπου να δοκιμάσουμε τοπικό ψωμί σίκαλης, χυμό σημύδας, χέλι, ξυνολάχανο και φημισμένα γαλακτοκομικά προϊόντα (www.rct.lv).
10. Ενδιαφέροντα κτίρια/μουσεία: Το Κάστρο της Ρίγας (του 1330), με αξιόλογη αρχιτεκτονική, είναι σήμερα η κατοικία του Προέδρου της Λετονίας και, λόγω των εργασιών αναπαλαίωσης, προς το παρόν μπορούμε να το θαυμάσουμε μόνο από έξω (Pils iela 1/3). Αρκετά κοντά ο Πύργος της Πούδρας (Pulvertornis), παλαιότερα γνωστός ως “Πύργος της Άμμου”, είναι ο μοναδικός (μαζί με κομμάτι των παλιών τειχών της πόλης) που έχει διασωθεί. Στο εσωτερικό του στεγάζεται το Πολεμικό Μουσείο (Smilsu iela 20). Το Μουσείο Ιστορίας της Ρίγας και Ναυπηγικής είναι το παλαιότερο δημόσιο κτίριο στη Λετονία, διαθέτει 16 αίθουσες με εκθέματα από τον 10ο αιώνα σε ένα εντυπωσιακό και καλαίσθητο περιβάλλον (Palasta iela 4). Το δε κόκκινο κτίριο στο οποίο μπορούμε να επισκεφτούμε το μικρό, αλλά πολύ ενδιαφέρον, Μουσείο Τέχνης (Art Museum Riga Bourse), έχει εθνική αρχιτεκτονική σημασία: όταν κτίστηκε, το 1852 με 1855, συμβόλιζε τον πλούτο και την αφθονία της χώρας και το εσωτερικό του είναι πραγματικά σαγηνευτικό (Doma laukums 6).
– Χρήσιμες πληροφορίες
Διαμονή: Το Radi Un Draugi Hotel, που στα Ελληνικά σημαίνει “Οικογένεια και Φίλοι”, βρίσκεται στην καρδιά της Παλιάς Πόλης και διαθέτει προσεγμένα και καθαρά δωμάτια. Από 61 ευρώ το δίκλινο (Mārstaļu iela 3, τηλ.: +371 67820200, www.hotelradiundraugi.lv). Αξιόλογο και το Rixweel Hotel Centra, από 65 ευρώ το δίκλινο (Audēju iela 1, τηλ.: +371 67226441, http://www.rixwell.com/en/rixwell-centra-hotel). Το Hotel Tia βρίσκεται σε κομβικό σημείο, με λειτουργικά διακοσμημένα δωμάτια. Από 38 ευρώ το δίκλινο (Kr. Valdemara Str.63, τηλ.: +371 67333918, +371 67331407, www.tia.lv).
Ατμοσφαιρικά καφέ: Το All Cappuccino βρίσκεται στην art nouveau συνοικία, είναι μικρό και ρομαντικό, σερβίρει ωραίο καφέ, τσάι και ολόφρεσκα γλυκά (Vīlandes iela 13, είσοδος από τη Vidus iela – http://www.allcappuccino.lv/). Για καφέ και brunch ενδείκνυται και το Innocent Café, με ωραίο διάκοσμο, φιλική εξυπηρέτηση και εξαιρετικά εκλέρ (Blaumaņa iela 34-1a, http://innocent.lv/lv/innocent-kafejnica).
Όμως το πιο ρομαντικό, όπως αυτοαποκαλείται, καφέ είναι το Kafetēka “Parunāsim” (που σημαίνει “Aς κουβεντιάσουμε”). Βρίσκεται κρυμμένο σε μια αυλή εκκλησίας της Παλιάς Πόλης, είναι πολύ ατμοσφαιρικό, σερβίρει σε “αριστοκρατικά” σερβίτσια και, εκτός των άλλων, είναι δημοφιλές για τα νόστιμα σπιτικά κέικ του (Maza Pils 4, parunasimkafe.lv/).
Φαγητό: Το μικρό εστιατόριο Province είναι αγαπητό για τα παραδοσιακά του εδέσματα, όπως μελωμένο κότσι, χοιρινό στη γάστρα με λαχανικά και τυρί ή πατατοκροκέτες με σολομό. Σπεσιαλιτέ του ο μαύρος αρακάς, μαγειρεμένος με καπνιστό μπέικον (Kalku 2, www.provincija.lv). Το Piejura που βρίσκεται ακριβώς δίπλα είναι κάπως τουριστικό, ωστόσο τα πιάτα του είναι επίσης περιποιημένα και οι τιμές λογικές. Νόστιμη η σούπα φασολιών με μπέικον, που σερβίρεται μέσα σε ένα ψωμί αδειασμένο από την ψίχα του, ή η πέστροφα με ψητά λαχανικά (Kalku 2, www.piejura.eu). Στην art nouveau συνοικία, το Riviera είναι ένα πολυτελές εστιατόριο μεσογειακής κουζίνας με μεγάλη λίστα κρασιών από Γαλλία, Ισπανία, Γερμανία, ΗΠΑ, αλλά και (ένα) από Ελλάδα (Antonijas Iela 13, http://rivierarestorans.lv). Στον περίφημο για τη ζωντανή νυχτερινή ζωή δρόμο Peldu, από το 2016 λειτουργεί το μπαρ-ρεστοράν Trompete, δημιούργημα δυο Λετονών από τον Καναδά και την Αυστραλία, που αγαπούν το καλό φαγητό και τη ζωντανή jazz. “Αδυναμίες” που μοιράζονται επάξια με τους θαμώνες τους (Peldu iela 24, https://www.trompete.lv/en/).
Γενικά αξίζει να δοκιμάσουμε τα παραδοσιακά πελμενί (ρωσικά ραβιόλια γεμιστά με χοιρινό που σερβίρονται με ξινή κρέμα), τον άγριο σολομό και τη βότκα με χαβιάρι.
Νυχτερινή ζωή: Κυρίως από το βράδυ της Παρασκευής μέχρι και την Κυριακή, η Παλιά Πόλη προσφέρει πλήθος επιλογών για διασκέδαση με διάφορα nightclubs και bars στην οδό Kalku. Μπορούμε να βολτάρουμε από το ένα στο άλλο, να ακούσουμε μουσική, να γευτούμε τοπική μπίρα και να διασκεδάσουμε σε φιλική ατμόσφαιρα.
Το “μαύρο βάλσαμο”: Με ελαφρώς πικρό άρωμα, χρυσο-καφετί χρώμα και απολαυστική γεύση, παρασκευάζεται από 24 βότανα με μια συνταγή που προσμετράει 250 χρόνια. Αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό αλκοολούχο ποτό της χώρας και σερβίρεται σε όλα τα bars και τα εστιατόρια. Όμως το καλύτερο θα το βρούμε στο Black Magic Bar: ανοίγουμε τη βαριά παλιά πόρτα του και μεταφερόμαστε μια σε άλλη εποχή. Βαριά η διακόσμηση, καθώς και τα νοστιμότατα γλυκά του με σοκολάτα (Kalku 10, www.blackmagic.lv).
“Βόλτα” στα κανάλια: Το κέντρο της Ρίγας διαθέτει πολλά κανάλια και ενδείκνυται για μια χαλαρωτική βόλτα με πλοιάρια, που θα μας πάνε στην Παλιά Πόλη. Εναλλακτικά, μπορούμε (εκτός του χειμώνα) να εξερευνήσουμε τα κανάλια μόνοι μας, με τα πλοία-ποδήλατα.
Τι να ψωνίσουμε: Μάλλινες κάλτσες και γάντια, πίνακες, κεραμικά και ρώσικες κούκλες έχουν τη τιμητική τους. Διάσημο είναι και το κεχριμπάρι με το οποίο φτιάχνουν διάφορα κοσμήματα. Για χειροποίητα ντόπια σουβενίρ με ωραία αισθητική το Sia “Abekss” διαθέτει μεγάλη ποικιλία και προσφέρει πρωτότυπες ιδέες για δώρα (Valnu 2). Για τους λάτρεις του καπνού και του ποιοτικού αλκοόλ, το Alberta Pipes αξίζει της προσοχής μας για το μποέμικο περιβάλλον του και τα προσεγμένα προϊόντα του (Alberta iela 1-6a, www.albertapipes.lv).
Γιατί η Ρίγα: Ενδείκνυται για όσους θέλουν να δουν και να γνωρίσουν κάτι το διαφορετικό, λιγότερο τουριστικό και ταυτόχρονα κοσμοπολίτικο. Η πόλη είναι εύκολη στο περπάτημα και ιδανικά συνδυάζεται με το να επισκεφτούμε το Ταλίν της Εσθονίας ή και το Βίλνιους της Λιθουανίας.
Πώς θα πάμε: Αεροπορικώς από Αθήνα ή Θεσσαλονίκη. Ανάλογα την εταιρεία, υπάρχει απευθείας σύνδεση ή με ενδιάμεσο.
Εθνικό νόμισμα: ευρώ