Λίλα Σταμπούλογλου
Αν έστελνα γράμμα σ’ έναν μελλοντικό εαυτό μου, ένα από τα πράγματα που θα του έγραφα θα ήταν αυτό: «Ελπίζω να μη σ’ έχει στοιχειώσει κάτι που είπες κάποτε στα κοινωνικά δίκτυα. Κάτι που μετάνιωσες, αλλά καταγράφηκε στα κιτάπια του διαδικτυακού ιστού, εκεί που ό,τι γράφει δεν ξεγράφει. Εσύ μπορεί να έχεις κάνει στροφή 180 μοιρών, να έχεις αλλάξει απόψεις, να είσαι άλλος άνθρωπος πια, αλλά εκείνη η ανάρτηση, εκείνο το tweet κάποιου αλλοτινού σου εαυτού, μένει ζωντανό για να υπενθυμίζει σε όλους ποιος ήσουν».
Για τους περισσότερους ανθρώπους, εκείνο που είπες θα καθορίζει την εικόνα που θα σχηματίζουν για σένα εις τον αιώνα τον άπαντα. Γιατί, κακά τα ψέματα, κανείς δεν θα κάτσει να σε μελετήσει σφαιρικά για να δει ποιος είσαι τώρα, για τι έχεις μετανιώσει και τι έχεις αφήσει πίσω σου. Και είναι πολύ πιθανό το παρελθοντικό σου ολίσθημα να σου στερήσει κάτι στο παρόν σου, όπως έπαθε η Κάρλα Σοφία Γκασκόν, πρωταγωνίστρια του ιδιοσυγκρασιακού μιούζικαλ «Εμίλια Πέρεζ», της οποίας η υποψηφιότητα για Όσκαρ σήμανε μια ιστορική πρώτη: Η πρώτη ανοιχτά τρανς ηθοποιός στην ιστορία του θεσμού που έχει προταθεί για το Βραβείο Α’ Γυναικείου Ρόλου.
Ανεξαρτήτως αν άξιζε την υποψηφιότητα ή όχι, γιατί οι απόψεις διίστανται ως προς την αξία της ταινίας και των ερμηνειών της, η Γκασκόν έφτασε να θεωρείται φαβορί για το χρυσό αγαλματίδιο. Μέχρι που ο σκαπανέας του Διαδικτύου έφερε στο φως ισλαμοφοβικές δηλώσεις και προβληματικές αναφορές της για το κίνημα “Black Lives Matter”, για το εμβόλιο του κορονοϊού, ακόμα και για τον Χίτλερ: «Ο Χίτλερ είχε απλά τις δικές του απόψεις για τους Εβραίους», είχε γράψει σε αναρτήσεις της στο Twitter. Σαφέστατα μιλάμε για κατακριτέες τοποθετήσεις, οι οποίες ασφαλώς και σηκώνουν κριτική, ειδικά στην περίπτωση ενός ανθρώπου που ο δημόσιος λόγος του αποκτά δυναμική λόγω της φήμης του.
Βεβαίως, η Γκασκόν έκτοτε έχει δηλώσει πολλές φορές ότι μετάνιωσε και έχει ζητήσει συγγνώμη. Στο ισπανικό CNN ανέφερε, μάλιστα, ότι αυτή η διαδικτυακή… ανασκαφή γίνεται εσκεμμένα, με τρόπο που θέλει να την παρουσιάσει με μελανά χρώματα: «Υπάρχουν ορισμένοι, οι οποίοι έχουν αφιερωθεί στο να ανακαλύψουν πράγματα που έχω πει, πολλά από τα οποία είναι πλαστά… Τα περισσότερα δεν τα αναγνωρίζω καν. Ωστόσο, τα παρουσιάζουν ώστε να φανώ σαν κακός άνθρωπος, και τα επιδεικνύουν ακριβώς την περίοδο που μπορούν να με πληγώσουν περισσότερο. Αδιαφορώ πλήρως για τα βραβεία. Νοιάζομαι περισσότερο για όσους εκπροσωπώ, αλλά και το τι εκπροσωπώ σε αυτόν τον κόσμο. Μπορούμε όλοι να αλλάξουμε και να γίνουμε καλύτεροι».
Εκείνο που πυροδότησε το ψάξιμο των πρότερων λεγομένων της ήταν η αντίδρασή της, άγαρμπη και χωρίς καμία επικοινωνιακή δεξιότητα, να κατηγορήσει την ομάδα προώθησης της ταινίας «Είμαι ακόμη εδώ» για σπίλωση του ονόματός της, προκειμένου να ωφεληθεί ένα άλλο δυνατό φαβορί για το Βραβείο Α’ Γυναικείου Ρόλου, η Φερνάντα Τόρες. Εκείνο που κατάφερε, τελικά, ήταν να κάνει όλη τη Βραζιλία έξαλλη μαζί της και να δημιουργήσει εχθρούς που θέλησαν να βρουν μεμπτά της σημεία για να την πληγώσουν. Και τα βρήκαν, αναποδογυρίζοντας τη θέση της σε μια ολόκληρη βιομηχανία, η οποία ήταν έτοιμη να την αναδείξει σαν το επόμενο next big thing. Το αποτέλεσμα ήταν να της γυρίσει την πλάτη μόλις είδε την πολιτική ανορθογραφία της. Και, δυστυχώς, δεν γύρισε την πλάτη μόνο σ’ αυτήν.
Μπορεί η Γκασκόν να μη νοιαζόταν για το αν θα πάρει ή όχι βραβείο (και, όντως, δεν το πήρε), αλλά είναι σίγουρο ότι οι υπόλοιποι συντελεστές της ταινίας «Εμίλια Πέρεζ» νοιάζονται και χτυπούν το κεφάλι τους στον τοίχο για το φιάσκο στο οποίο κατέληξαν να συμμετέχουν, το οποίο ενδέχεται να ήταν εκείνο που τους κόστισε κάποια από τα πολυπόθητα αγαλματίδια, στις 13 συνολικά υποψηφιότητες που είχε αποσπάσει η παραγωγή.
Αν το δούμε από μια ευρύτερη οπτική, είναι τρομακτικό: αυτά που είπε κάποτε κάποιος δεν επηρεάζουν μόνο τον ίδιο, αλλά και όσους σχετίζονται με οιονδήποτε τρόπο μαζί του. Και δημιουργούν ένα ντόμινο παρενεργειών, που δεν μπορεί να ελέγξει ούτε ο πιο ικανός επικοινωνιολόγος. Δεν είναι τυχαίο ότι και το Netflix, ακολουθώντας αυτό το ντόμινο αντιδράσεων, έσβησε από κάθε διαφημιστική καταχώρηση το όνομα της υποψήφιας και άλλαξε την καμπάνια του για να μην σπιλωθεί το ίδιο από τις τοποθετήσεις της.
Παράλληλα, είναι βέβαιο ότι πολλά brands έχουν διακόψει τη συνεργασία τους μαζί της, στερώντας της την ευκαιρία να ζήσει τη χλιδή του χολυγουντιανού σταρ που κάνει επιτυχία και ζει τη στιγμή του. Θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι οι παλιές αμαρτίες πληρώνονται και, είτε έχεις μετανιώσει είτε όχι, δεν ξεγράφονται από πάνω σου. Ειδικά στην εποχή της κοινωνικής δικτύωσης, με τίποτα.
Από την άλλη, είναι άδικο «κοντά στα ξερά να καίγονται και τα χλωρά», και τις αμαρτίες του ενός να τις πληρώνουν κι άλλοι, όπως συμβαίνει τώρα με σύσσωμη την ομάδα του «Εμίλια Πέρεζ», που προσπαθεί να διαχωρίσει τη θέση της. Η συμπρωταγωνίστρια της Γκασκόν στην ταινία Ζόι Σαλντάνια, για παράδειγμα, ανέφερε ότι αυτές οι δηλώσεις δεν την εκφράζουν. Στη δική της περίπτωση, πάντως, η Ακαδημία έδειξε επιείκεια, δίνοντάς της το Όσκαρ β’ γυναικείου ρόλου.
Το σίγουρο είναι ότι η Τέχνη βρίσκεται ενώπιον μιας νέας πραγματικότητας, όπου η ηθική των προσώπων μπλέκεται με την καλλιτεχνική τους αξία και, σε μεγάλο βαθμό, την καθορίζει. Και ίσως είναι η πρώτη φορά που η woke κουλτούρα είδε ένα φαβορί της να τρώει τέτοιο αυτογκόλ σ’ ένα τόσο σημαντικό ντέρμπι, όπως τα Όσκαρ.
Όσο για την Κάρλα Σοφία Γκασκόν, κανείς δεν ξέρει αν μετάνιωσε πραγματικά για όσα είπε κάποτε ή αν προσποιήθηκε μετάνοια, σε μια προσπάθεια να συμμαζέψει τα ασυμμάζευτα. Σαφέστατα, όμως, πήρε το μάθημα της μπροστά σε όλο τον κόσμο, ο οποίος μπορεί ίσως να μάθει κάτι από όλο αυτό, επίσης.
Ο δημόσιος λόγος της εποχής είναι ανεξίτηλος. Και είναι πολύ εύκολο να έρθει μπροστά σου και να σκάσει σαν νάρκη, στο καλύτερό σου timing – εκεί που περιμένεις Όσκαρ, εκεί που έχεις ανέβει σε πύραυλο και είσαι έτοιμος να εκτοξευθείς. Αντί να φτάσεις στο διάστημα, μπορεί να θαφτείς στα αζήτητα και να γίνεις persona non grata, ένας ανεπιθύμητος επισκέπτης σε εκδηλώσεις που μέχρι πρότινος σε ήθελαν στις πρώτες θέσεις. Τώρα δεν σε θέλουν ούτε στις τελευταίες.
Ας πρόσεχες.
