Η αλόγιστη εξάπλωση της πλαστικής σακούλας, από μια χρηστική ανακάλυψη, εξελίχθηκε σε μια βραδυφλεγή βόμβα για τα θεμέλια του οικοσυστήματος και, κατ’ επέκταση, της ποιότητας της ζωής μας. Ευτυχώς, οι πάνινες τσάντες έχουν πλέον τον πρώτο λόγο και στη χώρα μας. Επόμενος δε στόχος, τα… πλαστικά καλαμάκια.
του Ραζμίκ Αγαμπατιάν
Η αφθονία της πλαστικής σακούλας σουπερμάρκετ που “κοσμούσε”, καθώς φαίνεται, τελικά κάθε σπίτι, κάθε… πάρκο, κάθε παραλία, κάθε βυθό και θάλασσα, από την αρχή της νέας χρονιάς έπαυσε και στην Ελλάδα. Όπως, άλλωστε, ήδη συμβαίνει και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, η δωρεάν διάθεση λεπτής πλαστικής σακούλας από τα ταμεία των υπεραγορών και των εμπορικών καταστημάτων σταμάτησε, γεγονός που ενδεχομένως να στεναχωρεί κάποιους που είχαν συνηθίσει να βάζουν τα σκουπίδια τους (οι μεγαλύτερης ηλικίας τα κρεμμύδια, τις χυλοπίτες ή τα παξιμάδια τους, οι παραθεριστές τα βρεγμένα μαγιό και τις πετσέτες το καλοκαίρι ή οι πιο συνειδητοποιημένοι τα “προϊόντα” του κατοικιδίου τους).
Σύμφωνα με τον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης, μόνο το 2015, στη χώρα μας η ετήσια κατανάλωση πλαστικών σακουλών ήταν μεταξύ 242 και 363 τεμάχια ανά άτομο, ενώ το 2010 σε ολόκληρη την Ευρώπη χρησιμοποιήθηκαν 98,6 δισ. πλαστικές σακούλες!
Έτσι, 52 χρόνια μετά τη “γέννηση” της πλαστικής σακούλας, η αποτίμηση δεν είναι αισιόδοξη: προκαλεί ανεπανόρθωτες βλάβες, εξαφανίζοντας ψάρια, θαλάσσιους οργανισμούς και πουλιά, μολύνοντας το πόσιμο νερό και βλάπτοντας την υγεία μας. Υπολογίζεται ότι 1 εκατ. πουλιά και 100.000 χελώνες και άλλα θαλάσσια ζώα πεθαίνουν κάθε χρόνο, έπειτα από την κατάποση πλαστικής σακούλας που μπλοκάρει το πεπτικό τους σύστημα.
Επιπλέον, η καταστροφική επίδρασή της είναι μακράς διάρκειας και (καλά) κρατεί για δεκάδες ή και εκατοντάδες χρόνια.
Η πρωτοπόρος Αλόννησος
Κι όμως, η Ελλάδα δεν έμεινε απαθής. Αντίθετα, έχουν ξεκινήσει στη χώρα μας σημαντικές σχετικές πρωτοβουλίες, με σημαντικά αποτελέσματα. Όπως έγινε γνωστό, χάρη στο πρόγραμμα “Αλόννησος χωρίς πλαστικές σακούλες”, το νησί έχει ήδη καταφέρει να μειώσει τη χρήση της πλαστικής σακούλας σε ποσοστό 70%, πριν την εναρμόνιση της χώρας μας με τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες για συνολική μείωση της ρύπανσης και την προστασία της υγείας των πολιτών. Έτσι, έπειτα από καθαρισμούς ακτών, υλοποίηση προγραμμάτων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των κατοίκων, η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών αντικατέστησε την πλαστική σακούλα με πάνινες, στο εντυπωσιακό ποσοστό του 90%.
– Γιατί τη… μισώ
Η πλαστική σακούλα, όπως και όλα τα άλλα πλαστικά (μπουκάλια, ποτήρια, υλικά συσκευασίας), αποτελούν κομμάτι της σύγχρονης ζωής για περισσότερο από πέντε δεκαετίες, καθώς συνδυάζουν σημαντικές λειτουργικές ιδιότητες με χαμηλό κόστος. Ωστόσο, μια πλαστική σακούλα μπορεί να χρειαστεί 15-1.000 χρόνια για να αποσυντεθεί. Σε έναν χώρο, δε, υγειονομικής ταφής, όπου τα απορρίμματα είναι συμπιεσμένα και στερούνται οξυγόνου, είναι ακόμα πιο δύσκολο να βιοδιασπαστεί.
Επίσης, οι πλαστικές σακούλες κατασκευάζονται από έντεκα πετρελαιοειδή προϊόντα και προϊόντα φυσικού αερίου, και χρησιμοποιούν μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, συμβάλλοντας και στην αύξηση των τιμών των καυσίμων.
Πρόκειται για έναν τεράστιο βλαπτικό όγκο που μολύνει το περιβάλλον, σε θάλασσα και στεριά. Σύμφωνα με την Greenpeace, έως το 2050 το βάρος των πλαστικών αποβλήτων στους ωκεανούς θα ξεπεράσει το βάρος των ψαριών.
– Trendy εναλλακτικές
H ζήτηση για πάνινες τσάντες έχει αυξηθεί κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια – κυρίως από τότε που πρέπει κανείς να πληρώνει για τις πλαστικές σακούλες.
Στα περισσότερα καταστήματα, οι πελάτες αναζητούν εναλλακτικές τσάντες, πιο φιλικές προς το περιβάλλον, και οι υφασμάτινες για τα ψώνια είναι η νέα τάση. Αστεία μηνύματα που αναγράφονται πάνω τους, όπως “Η άλλη μου τσάντα είναι Chanel” ή “Μη σπρώχνετε, έχω ένα γιαούρτι στην τσάντα”, τις κάνουν ακόμα πιο περιζήτητες.
Αντίθετα, οι πλαστικές σακούλες έχουν πάρει την κατιούσα. Ενώ το 2000 διατίθεντο σχεδόν 7 δισεκατομμύρια πλαστικές σακούλες στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τον περασμένο χρόνο ο αριθμός αυτός περιορίστηκε στα 3,7 δισεκατομμύρια.
Το ζήτημα που έχει ανακύψει, όμως, είναι πόσο πραγματικά οικολογικές είναι οι υφασμάτινες τσάντες. Οι βαμβακερές τσάντες επιβαρύνουν το περιβάλλον εξαιτίας της μεγάλης χρήσης νερού για την παραγωγή του βαμβακιού, αλλά και της χρήσης ζιζανιοκτόνων. Οπότε, μια βαμβακερή τσάντα είναι πραγματικά φιλική προς το περιβάλλον και συνιστά μια καλή εναλλακτική στην πλαστική σακούλα, μόνο εάν κάποιος τη χρησιμοποιεί καθημερινά. Εάν απλώς την αγοράσει και την έχει ξεχασμένη στο σπίτι, δεν βοηθάει.
– “Σταματήστε να ρουφάτε”
Στις ΗΠΑ και τη Βρετανία έχει ήδη γίνει το επόμενο βήμα στη μείωση της χρήσης πλαστικού για την προστασία του περιβάλλοντος, με τα πλαστικά καλαμάκια να μπαίνουν στο στόχαστρο. Κάθε μέρα, μόνο οι Αμερικανοί πετούν 500 εκατομμύρια πλαστικά καλαμάκια – ποσότητα ικανή να γεμίσει 125 σχολικά λεωφορεία, ενώ, αν τα ενώναμε, θα μπορούσαμε να… περικυκλώσουμε δύο φορές τη Γη!
Παγκοσμίως, τα πλαστικά καλαμάκια είναι ο έκτος πιο συχνός τύπος απορριμμάτων και μεταξύ αυτών που προκαλούν τη μεγαλύτερη θαλάσσια ρύπανση: ποτέ δεν ανακυκλώνονται, αφ’ ενός γιατί είναι πολύ μικρά και αφ’ ετέρου λόγω της σύστασής τους, καθώς εμπεριέχουν διάφορους τύπους πλαστικού.
Το 2015, το βίντεο που έδειχνε ένα πλαστικό καλαμάκι “καρφωμένο” στο ρουθούνι μιας θαλάσσιας χελώνας, προκάλεσε σοκ παγκοσμίως και έδωσε μεγάλη ώθηση στο κίνημα “Χωρίς Καλαμάκια”.
Τότε ήταν που ο ηθοποιός και ακτιβιστής Adrian Grenier ξεκίνησε την καμπάνια #stopsucking, δηλαδή “Σταματήστε να ρουφάτε”, με σήμα-κατατεθέν της ένα βίντεο, στο οποίο φαινόταν το πλοκάμι ενός γιγάντιου χταποδιού να επιτίθεται σε διάσημους που έπιναν με καλαμάκι. Παρότι κατηγορήθηκε για ανάλαφρη προσέγγιση ενός τόσο σημαντικού θέματος, όπως η θαλάσσια ρύπανση, εκείνος αντέτεινε πως αυτό ήταν μια σκόπιμη στρατηγική για την προώθηση της καμπάνιας. “Η περιβαλλοντική καταστροφή είναι ένα τόσο βαρύ θέμα και συχνά η προβολή εικόνων της πραγματικότητας δημιουργεί απάθεια, κάτι που δεν βοηθά στο να αλλάξει κάτι. Γι’ αυτό επιλέξαμε το κίνημά μας να έχει θετικά χαρακτηριστικά και λίγο πιο ανάλαφρα, και τελικά αυτή η προσέγγιση είναι αποτελεσματική”, δήλωσε ο Grenier.
Επικαλέστηκε, μάλιστα, το παράδειγμα της εκστρατείας “Χωρίς Καλαμάκια” στο Σιάτλ, το οποίο είχε ως αποτέλεσμα να εξοικονομηθούν 2,3 εκατομμύρια πλαστικά καλαμάκια, με τις επιχειρήσεις εστίασης να κάνουν “στροφή”, χρησιμοποιώντας καλαμάκια από βιοδιασπώμενο χαρτί.
8+1 απαντήσεις για την πλαστική σακούλα
1. Γιατί οι πλαστικές σακούλες επιβαρύνουν το περιβάλλον;
• Διότι διαλύονται σε μικρότερα κομμάτια εύκολα και καταλήγουν στη θάλασσα.
• Ένα στα δύο απορρίμματα στον βυθό της θάλασσας στην Ελλάδα είναι πλαστικές σακούλες (πηγή: Life Debag).
• Ένα στα τέσσερα ψάρια ανοιχτής θαλάσσης μπορεί να περιέχει μικροπλαστικά.
• Έως το 2050, θα υπάρχουν πιο πολλά πλαστικά στη θάλασσα, παρά ψάρια.
• Για το 2017, στην Ελλάδα αντιστοιχεί η μεγαλύτερη χρήση πλαστικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με περίπου 400 σακούλες κατά κεφαλήν ανά έτος (πηγή: ΙΕΛΚΑ).
2. Πώς θα μεταφέρω τα ψώνια μου;
Μπορούμε να προμηθευτούμε τις πλαστικές σακούλες πληρώνοντας το αντίστοιχο τέλος, αλλά καλύτερα να χρησιμοποιούμε επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες.
3. Πωλούν όλα τα καταστήματα επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες;
Ναι, η νομοθεσία υποχρεώνει τους εμπόρους να διαθέτουν επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες μεταφοράς σε εμφανές σημείο.
4. Θα χρειαστώ παραπάνω από μία επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες;
Ένα νοικοκυριό εκτιμάται ότι θα χρειαστεί 3 με 4 επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες, για να καλύψει τις ανάγκες των αγορών του.
5. Μέχρι πόσες φορές μπορούμε να χρησιμοποιούμε τις επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες;
Δεν υπάρχει περιορισμός. Με μία ορθολογική χρήση, μία επαναχρησιμοποιούμενη τσάντα μπορεί να χρησιμοποιείται για χρόνια.
6. Τι μπορώ να κάνω για να θυμάμαι να παίρνω μαζί μου την επαναχρησιμοποιούμενη τσάντα;
• Να τις αποθηκεύουμε σε εμφανές σημείο στο σπίτι μας ή στο αυτοκίνητο.
• Να προμηθευτούμε μικρές τσάντες τσέπης.
7. Οι πλαστικές σακούλες απορριμμάτων δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον;
Η επιβάρυνση του περιβάλλοντος από τις πλαστικές σακούλες απορριμμάτων είναι μικρότερη, καθώς έχουν διαφορετικό σχήμα και βάρος και, κατά κανόνα, καταλήγουν στο σύστημα διαχείρισης απορριμμάτων.
8. Πού μπορώ να ανακυκλώσω τις πλαστικές σακούλες που έχω;
Προβλέπεται σύντομα να υπάρξουν οι διαθέσιμες υποδομές από τους Δήμους και πολλά καταστήματα λιανικής.
9. Πού μπορώ να βρω περισσότερα για τη μείωση της χρήσης πλαστικής σακούλας;
Στην ιστοσελίδα www.alisidagiatoperivallon.gr.
– Το… τελευταίο καλαμάκι
Το κίνημα “Χωρίς Καλαμάκια” από τα αμερικανικά σύνορα επεκτάθηκε και στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου τα πλαστικά καλαμάκια περιλαμβάνονται στο σχέδιο της κυβέρνησης για απαγόρευση όλων των πλαστικών απορριμμάτων, με ορίζοντα το 2042. Τη χρονιά που πέρασε, μια μεγάλη αλυσίδα pub ανακοίνωσε ότι θα αντικαταστήσει όλα τα πλαστικά καλαμάκια με χάρτινα στα 900 καταστήματά της, απόφαση που μιμήθηκαν και άλλες, μικρότερες, αντίστοιχες επιχειρήσεις σε όλη τη γηραιά Αλβιώνα. Εκτιμάται πως, από την κίνηση αυτή, θα χρησιμοποιούνται 70 εκατομμύρια λιγότερα πλαστικά καλαμάκια τον χρόνο.
Μια άλλη εναλλακτική που προτείνουν οι ακτιβιστές είναι η χρήση του συγκεκριμένου προϊόντος να γίνεται κατ’ επιλογήν. “Δεν θέλουμε να κάνουμε τον κόσμο να αισθάνεται άσχημα όταν θέλει να χρησιμοποιήσει καλαμάκι για να πιει το ποτό του, γι’ αυτό και δεν προτείνουμε την ολοκληρωτική απαγόρευσή τους”, εξηγεί η Jackie Nunez, της οργάνωσης “Το τελευταίο πλαστικό καλαμάκι”. Και προσθέτει: “Υπάρχουν πολλές άλλες εναλλακτικές, όπως τα χάρτινα καλαμάκια, που είναι και λιγότερο επιβαρυντικές για το περιβάλλον”.
