“Συμμάζεψε το δωμάτιό σου”: Να μια γνώριμη ατάκα απ’ την παιδική μας ηλικία, που σχεδόν όλοι έχουμε εντυπωμένη μέσα μας. Υπάρχει παιδί που να μην το έχει ακούσει, αλήθεια; Αμφίβολο.
της Λίλας Σταμπούλογλου
Το να είμαστε οργανωμένοι και τακτικοί έχει περάσει στο DNA μας σαν κάτι θεμιτό, απαραίτητο, μην πω ιερό, κάτι που, όταν το καταφέρνουμε, μας κάνει καλύτερους. Ενώ το αντίθετο αποτελεί δείγμα αδυναμίας, ένα χαρακτηριστικό που προκαλεί αρνητικά σχόλια εις βάρος μας: Κοίτα έναν τσαπατσούλη! Ποιος θα σε πάρει εσένα έτσι ανοικοκύρευτη που είσαι; Τέτοια δεν λένε; Γι’ αυτό κι εμείς, έστω και ψυχαναγκαστικά, προσπαθούμε να είμαστε νοικοκυρεμένοι, ακόμα κι αν δεν μας αρέσει. Για να μην παραβούμε τον γενικό κανόνα που λέει ότι “έτσι πρέπει”, “αυτό είναι το σωστό”.
Είσαι από εκείνους που μισούν τον παραπάνω κανόνα και δεν θα είχαν πρόβλημα ν’ αφήνουν άνω-κάτω το γραφείο τους; Επιτέλους, ήρθε η ώρα να πάρεις το αίμα σου πίσω! Η ακαταστασία δεν είναι τόσο κακή όσο την παρουσιάζουν, κι αυτό το λέει η επιστήμη. Όχι μόνο δεν είναι κακή, αλλά είναι και δείγμα ευφυΐας και δημιουργικότητας! Το διαπίστωσε έρευνα του Πανεπιστημίου της Μινεσότα, φτάνοντας στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν σημαντικά οφέλη από το να λειτουργείς μέσα σ’ ένα ακατάστατο περιβάλλον.
Οι συμμετέχοντες στην έρευνα συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια, κάποιοι σε τακτοποιημένο γραφείο και κάποιοι σε ακατάστατο. Στη συνέχεια, κλήθηκαν να κάνουν μια χρηματική προσφορά σε φιλανθρωπικό σκοπό και, στο τέλος, προτού φύγουν, τους ζητήθηκε να φάνε ένα μήλο ή ένα κομμάτι σοκολάτας. Τι συνέβη;
Όσοι ήταν στο τακτοποιημένο περιβάλλον δώρισαν περισσότερα χρήματα. Φάνηκαν, δηλαδή, γενναιόδωροι. Δεν είχαν, όμως, μεγάλη έμπνευση όταν τους ζητήθηκε να εφεύρουν νέες χρήσεις για μπαλάκια του πινγκ-πονγκ. Αντίθετα, εκείνοι που ήταν στο ακατάστατο περιβάλλον του έδωσαν και κατάλαβε – η δημιουργικότητα και η φαντασία τους ενεργοποιήθηκαν εμφανώς περισσότερο. Όσο για το τι επέλεξαν να φάνε στο τέλος; Οι μεν στο τακτοποιημένο δωμάτιο έφαγαν το μήλο, οι δε στο ακατάστατο τη σοκολάτα.
Η επικεφαλής της έρευνας, Kathleen Vohs, μιλώντας για όσα συνέβησαν στο πείραμα, δήλωσε ότι φάνηκε το εξής: η τάξη ενισχύει τη συμβατικότητα και την εναρμόνιση με τους κανόνες, ενώ η αταξία σε προτρέπει να σκεφτείς δημιουργικά.
Κι όμως, το πείραμα της Μινεσότα δεν είναι το μοναδικό που υποστηρίζει εκείνο που οι μαμάδες μας απεχθάνονται. Σε παρόμοια συμπεράσματα κατέληξε και έρευνα του Πανεπιστημίου του Groningen στη Γερμανία, στην οποία χρησιμοποιήθηκαν ακατάστατα γραφεία.
Το να τοποθετείς τα πράγματά σου σε θέσεις διαφορετικές απ’ τις συμβατικές, είναι δείγμα δημιουργικότητας.
Την επόμενη φορά, λοιπόν, που κάποιος θα σας κακοχαρακτηρίσει για το δικό σας ακατάστατο γραφείο, πείτε του ότι οι ερευνητές στο συγκεκριμένο Πανεπιστήμιο διαπίστωσαν πως η αταξία μπορεί ν’ αυξήσει την αποδοτικότητα, να ενισχύσει τη δημιουργικότητα και να σας βοηθήσει να επιλύσετε προβλήματα στη δουλειά. Πείτε του ότι οι στοίβες χαρτιά και τα πεταμένα μολύβια εδώ κι εκεί δεν είναι δείγμα χάους, αλλά σύστημα αποτελεσματικής ιεράρχησης και πρόσβασης. Στην κορυφή της στοίβας βρίσκονται οι σημαντικές εργασίες, στον πάτο όσα δεν χρειάζεται να θυμάστε.
Πείτε του, επίσης, ότι έτσι ήταν και το γραφείο του Άλμπερτ Αϊνστάιν. Εντελώς άνω-κάτω. Τυχαίο; Ο ίδιος, μάλιστα, είχε αναρωτηθεί: “Εάν ένα ακατάστατο γραφείο είναι σημάδι ενός κοφτερού μυαλoύ, τότε ένα τακτοποιημένο τι σημαίνει;”.
– Think out of the box, όπως ο Στηβ Τζομπς
Η φράση σημαίνει “Σκέψου έξω από το κουτί (έξω από τα πλαίσια)” και σίγουρα την έχετε ακούσει. Αυτό ακριβώς είναι η δημιουργική σκέψη: είναι σκέψη έξω απ’ τις γραμμές της συμβατικής συλλογιστικής. Γι’ αυτό και το ακατάστατο περιβάλλον συνδέεται μαζί της. Το να τοποθετείς τα πράγματά σου σε θέσεις διαφορετικές απ’ τις συμβατικές, είναι δείγμα δημιουργικότητας. Και αυτό αποδεικνύεται περίτρανα στην παιδική μας ηλικία. Τότε που η φαντασία οργιάζει, τότε έχουμε την τάση να δημιουργούμε γύρω μας χάος. Σκεφτείτε μόνο πώς γίνεται ένα δωμάτιο όταν αφήνουμε ν’ αλωνίζει μέσα ένα παιδί. Κυριολεκτικά φέρνει τα πάνω κάτω! Μπορεί να δούμε ένα πιάτο να βρίσκεται στο πάτωμα και να παριστάνει τη βάρκα, έτσι δεν είναι;
Δεν είναι τυχαίο που κάποιοι από τους πιο δημιουργικούς και ευφυείς ανθρώπους ήταν ακατάστατοι: ο Μαρκ Τουέιν, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν και ο Στηβ Τζομπς ήταν γνωστό ότι λειτουργούσαν μέσα σ’ ένα μικρό χάος. Το ίδιο και ο σπουδαίος βιολόγος Αλέξανδρος Φλέμινγκ. Λέγεται ότι τον πείραζαν οι φίλοι του, επειδή ήταν ακατάστατος και ολίγον τι… βρωμιάρης, δεν καθάριζε ποτέ το εργαστήριό του πριν φύγει διακοπές. Κι όμως, έτσι ανακάλυψε την πενικιλίνη, ένα φάρμακο-σταθμό στην ιστορία της φαρμακολογίας. Γύρισε μια μέρα από τις διακοπές στο βρώμικο εργαστήριό του και διαπίστωσε ότι μερικά από τα πιάτα, στα οποία καλλιεργούσε μικροοργανισμούς, είχαν μουχλιάσει. Εξετάζοντάς τα, ανακάλυψε σ’ ένα από αυτά ότι η μούχλα είχε καταστρέψει τα βακτηρίδια. Φοβερό;
Οι υπερασπιστές της τάξης είναι βέβαια πολλοί, και μια γύρα στο Ίντερνετ σε φέρνει μπροστά σε εκατομμύρια άρθρα και βίντεο που σου λένε πώς να είσαι τακτικός και πώς να τα έχεις όλα οργανωμένα. Όπως φαίνεται, όμως, αρχίζει σιγά-σιγά να δημιουργείται και ισχυρός αντίποδας. Υποστηρικτές της αταξίας ξεφυτρώνουν ο ένας μετά τον άλλο, για να σε συμβουλεύσουν πώς να είσαι ακατάστατος και γιατί να το επιδιώξεις.
Ο Tim Harford είναι ένας απ’ αυτούς. Είναι συγγραφέας ενός βιβλίου που κάνει θραύση στην Αμερική, με τίτλο Messy: The Power of Disorder to Transform Our Lives (Ακατάστατα: Η δύναμη της αταξίας που μπορεί να μεταμορφώσει τις ζωές μας). Ο ίδιος πιστεύει ότι η τάξη είναι απαραίτητη στα μέρη του σπιτιού που είναι κοινόχρηστα, όπως η κουζίνα και το μπάνιο, αλλά υπερασπίζεται το δικαίωμα στην αταξία στους προσωπικούς χώρους. Η οποία, όπως λέει, αποκαλύπτει την ικανότητα ορισμένων ατόμων να προσαρμόζονται συνεχώς σε νέα πλαίσια και να οργανώνουν τεράστιο όγκο μη αναμενόμενων πληροφοριών.
– Ακαταστασία είπαμε, όχι φωλιά για ποντίκια
Έχετε δει μια βρετανική εκπομπή, όπου δύο συμπαθέστατες κυρίες πάνε και καθαρίζουν σπίτια που μοιάζουν με βομβαρδισμένα τοπία; Όπου στην κουζίνα υπάρχουν αποφάγια δύο χρόνων και στα δωμάτια πρέπει να κάνεις κατάδυση σε σωρό από ρούχα και αντικείμενα για να βρεις κάτι; Προφανώς, όταν λέμε να είσαι και λίγο ακατάστατος, δεν εννοούμε αυτό. Είναι άλλο ν’ αφήνεις μερικά άπλυτα στο νιπτήρα, και άλλο να κάνεις μια βδομάδα να πλύνεις ένα ταψί. Άλλο να πετάς μερικά ρούχα στις καρέκλες και στο κρεβάτι, άλλο ν’ αφήνεις μαζί και τα λερωμένα σου εσώρουχα για κανένα μήνα.
Άλλο ακαταστασία, άλλο βρωμιά – όλα κι όλα! Η δημιουργική σκέψη δεν θα έρθει μέσα από μια κατσαρόλα που την έχεις αφήσει να πιάσει μούχλα στο νιπτήρα. Εκτός, βέβαια, κι αν είσαι ο Αλέξανδρος Φλέμινγκ.
