Οι άνθρωποι δεν διαβάζουν βιβλία πια, τα πάντα τα ισοπέδωσαν οι υπολογιστές, τα tablet και τα κινητά – ή, τουλάχιστον, έτσι πίστευα εγώ. Μέχρι που άρχισα να χρησιμοποιώ συστηματικά το μετρό.
Οι μεγάλες αποστάσεις με τα ΜΜΜ δεν σου αφήνουν και πολλά περιθώρια. Ή θα κάτσεις να παρατηρείς τους υπόλοιπους επιβάτες (προσφιλές “άθλημα” κυριών μεγαλύτερης ηλικίας, που ένας Θεός ξέρει τι περνάει από το μυαλό τους, όταν πέσει πάνω σου ο “παντεπόπτης οφθαλμός” τους)· ή θα βάλεις τα ακουστικά σου και θα “χαθείς” στις σκέψεις σου· ή θα παίξεις παιχνίδι στο κινητό· ή… θα διαβάσεις! Κι ενώ σ’ αυτό, το τελευταίο, δεν έδινα και μεγάλες πιθανότητες, η πραγματικότητα ήρθε να με διαψεύσει: Ο homo legens των μεγάλων ευρωπαϊκών μετρό έχει πλέον και την ελληνική εκδοχή του.
Γυναίκες και άνδρες, όλων των ηλικιών και όλων των κατηγοριών, μπαίνουν στο βαγόνι με το βιβλίο ανά χείρας – έτοιμοι να διαβάσουν είτε καθήμενοι, είτε όρθιοι (και συχνά κολλημένοι στα διαχωριστικά από την πολυκοσμία). Κι εσύ αναρωτιέσαι “Μα καλά… τόσος είναι ο καημός του να διαβάσει πια; Με την τσάντα του αλλουνού μες στο πλευρό του;”.
Κι όμως, ναι. Γιατί, μέσα από το βιβλίο, ο κλειστοφοβικός υπόγειος σιδηρόδρομος χάνει την υπόστασή του. Γίνεται λιγότερο αφιλόξενος. Οι εικόνες της πραγματικής ζωής που βλέπεις από το παράθυρο ενός –υπέργειου– λεωφορείου, ενός τρόλεϊ (άνθρωποι να πηγαίνουν στις δουλειές τους, κτίρια, χρώματα…), υποκαθίστανται από εικόνες στο χαρτί: άνθρωποι που υποφέρουν, που αγαπούν, πόλεις φανταστικές που επισκέπτεσαι κλείνοντας τα μάτια σου, κήποι που κρύβουν μυστικά, φοβίες, κρυφούς έρωτες… Όλα είναι εκεί, ζωντανά, αόρατα… “χειροπιαστά”: ολόκληρες πολύχρωμες χάρτινες πολιτείες, μέσα σε ένα γκρίζο βαγόνι με βαριεστημένους επιβάτες.
Κι έτσι, βλέπεις μια κοπέλα να διαβάζει και να χαμογελάει, έναν τύπο να γυρνάει τις σελίδες προβληματισμένος, μια κυρία να κουνάει το κεφάλι της με νοσταλγία, σφίγγοντας στα χέρια το βιβλίο της, τη συντροφιά της…
Κι ενώ είσαι κι εσύ χαμένος στην ανάγνωση, νιώθεις αυτόματα μια παράξενη οικειότητα με τον άγνωστο που κάθεται δίπλα σου και αμέσως βγάζει από την τσάντα ένα βιβλίο. Χαμογελάς ανεπαίσθητα, σχεδόν συνωμοτικά, γιατί έχεις εντοπίσει άλλον έναν “όμοιό σου” – μέλος και εκείνος σ’ αυτή τη “μυστική λέσχη υπόγειων αναγνωστών” που ταξιδεύουν με τη φαντασία τους, ταξιδεύοντας με το μετρό.
Είναι το μετρό η αιτία αναθέρμανσης της σχέσης των ανθρώπων με τα βιβλία; Ίσως όχι. Αλλά, σίγουρα, για πολλούς στάθηκε αφορμή να επανανακαλύψουν έναν ιαματικό για το μυαλό τρόπο απόδρασης από την πραγματικότητα. Υπόγεια. Σ’ ένα βαγόνι.
Ένας υπόγειος “θαυμαστός καινούργιος κόσμος”…
Μαρία Σ. Λυσάνδρου
