Μαρία Λυσάνδρου
Η Δήμητρα Χατούπη είναι μια ηθοποιός με επιβλητική παρουσία πάνω στη σκηνή, καταφέρνοντας πάντα να σε καθηλώνει με την ερμηνεία της. Φέτος, ως «Τέκλα», στους «Δανειστές» του Στρίντμπεργκ, αγωνίζεται να δώσει ως γυναίκα το δικό της στίγμα, μέσα σε μια κοινωνία που βρίθει από στερεότυπα – την κοινωνία του τέλους του 19ου αιώνα, η οποία (κι αυτό είναι μια θλιβερή διαπίστωση…) θα μπορούσε κάλλιστα να είναι η κοινωνία του 21ου αιώνα. Στο Θέατρο «ΕΛΕΡ – Ελένη Ερήμου» παρακολουθούμε μια κλασική ιστορία, η οποία κρύβει τόσα θέματα «ανάμεσα στις γραμμές», που αξίζει πραγματικά να τα συζητήσουμε λίγο περισσότερο. Και η Δήμητρα Χατούπη μάς τα είπε όλα τόσο ωραία…
Στην παράσταση «Οι Δανειστές» του Αυγούστου Στρίντμπεργκ, υποδύεστε την Τέκλα, την «αιώνια μοιχαλίδα», όπως χαρακτηρίζεται. Θα ξεκινήσω λίγο ανορθόδοξα: Της βρίσκετε καθόλου ελαφρυντικά; Μιλήστε μου λίγο γι’ αυτήν…
Ο Στρίντμπεργκ χρησιμοποιεί και, συγχρόνως, υπονομεύει στερεότυπα της κοινωνίας της υποκρισίας. Έτσι η «μοιχαλίδα» Τέκλα είναι η γυναίκα που συνθλίβεται από την ανδροκρατούμενη αρσενική αυταρέσκεια, μια γυναίκα που διεκδικεί το προσωπικό της στίγμα απέναντι σ’ έναν κοινωνικό περίγυρο που κρίνει διαρκώς κυρίως τη γυναίκα. Όλο αυτό συμβαίνει μέσα στην πλήρη αθωότητα που διαθέτει ένα πλάσμα που πραγματικά αποδέχεται την ίδια του τη φύση: τη φύση της διεκδίκησης να είσαι αυτό που είσαι.
Ένα ερωτικό τρίγωνο πάντα γοητεύει τους θεατές. Επιπλέον, σχεδόν ποτέ δεν έχει αίσιο τέλος – ίσως αυτό να είναι και μέρος της γοητείας του… Ποιες οι ιδιαιτερότητες του τριγώνου «Άντολφ – Τέκλα – Γκούσταφ»;
Η Τέκλα αναγνωρίζει απλώς τη φύση της. Τη φύση της γυναίκας, τη δυναμική φύση της γυναίκας, η οποία διεκδικεί την ίδια τη ζωή. Έρχονται, λοιπόν, να της πούνε ότι δεν έχεις δικαίωμα να το κάνεις αυτό γιατί, αν το κάνεις αυτό, θα μείνεις μόνη σου και θα ζήσεις μέσα στις ενοχές.
Η ενοχή είναι ένα άλλο συναίσθημα που, από την εποχή του Στρίνμπεργκ μέχρι σήμερα, κατακερματίζει την ανθρώπινη ύπαρξη. Η Τέκλα δεν θέλει να ανήκει πουθενά και το διεκδικεί αυτό! Είναι χαρακτηριστική η στιχομυθία:
Άντολφ: «Πώς μπορείς να αγαπάς δύο ανθρώπους;»
Τέκλα: « Ναι, γιατί όχι, τα ανθρώπινα όντα δεν είναι όλα ίδια».
Η Τέκλα έχει το θάρρος να το πει.
Ο Στρίντμπεργκ χρησιμοποιεί και, συγχρόνως, υπονομεύει στερεότυπα της κοινωνίας της υποκρισίας
Διαβάζοντας κανείς την υπόθεση του έργου δεν μπορεί, σε πρώτη ανάγνωση, να κάνει τη σύνδεση με τον τίτλο. Γιατί «Οι Δανειστές»; Θέλω λίγο τη δική σας «ανάγνωση».
Το «ερωτικό τρίγωνο» (άλλο ένα στερεότυπο που χρησιμοποιεί ο Στρίντμπεργκ) δεν είναι παρά η μίξη παρελθόντος και παρόντος. Το παρελθόν εισέρχεται στο παρόν δυναμικά, γιατί ουσιαστικά δεν έχει γίνει παρελθόν, υπάρχει ακόμα. Έρχεται, λοιπόν, ο πρώην σύζυγος, ο καθηγητής νεκρών γλωσσών, για να πάρει εκδίκηση και να απαιτήσει το «χρέος» του.
Στις ανθρώπινες σχέσεις, λοιπόν, δημιουργούνται χρέη συνεχώς. Τα συναισθήματα, η αγάπη, το μίσος, η λατρεία αντιμετωπίζονται από τον πρώην σύζυγο σαν χρέη. Οι σχέσεις μπαίνουν κάτω από το πρίσμα: μου δίνεις – σου δίνω – μου χρωστάς – σου χρωστάω. Τόσο μπροστά από την εποχή του, λοιπόν, ο Στρίντμπεργκ.
Κατά τη γνώμη μου, το έργο είναι τόσο σύγχρονο, γιατί αυτό ακριβώς βιώνουμε σήμερα όλοι μας. Είμαστε δανειστές ή δανειζόμενοι – ή και τα δύο μαζί. Οι ίδιες οι σχέσεις μας φοβάμαι ότι λειτουργούν κάπως έτσι.
«…Ο Στρίντμπεργκ περιπαίζει τις συμβάσεις που συνοδεύουν τις συζυγικές σχέσεις», αναφέρεται στην περιγραφή του έργου, το οποίο είναι γραμμένο στα τέλη του 19ου αιώνα. Σήμερα, πάνω από 135 χρόνια μετά, με την κοινωνία να έχει προχωρήσει και να έχει εξελιχθεί(;), βλέπετε να έχει αλλάξει κάτι, τελικά, σ’ αυτές τις γαμήλιες κοινωνικές συμβάσεις;
Σήμερα πιστεύω ότι, δυστυχώς, υπάρχει ακόμα συντηρητισμός σε σχέση με τον γάμο. Η τάση της αποκατάστασης κυρίως της γυναίκας θεωρώ ότι εξακολουθεί να υπάρχει, απλώς σήμερα υπερισχύει το κομμάτι της ανασφάλειας. Ας πούμε το ότι οι νέοι παντρεύονται πολύ πιο…. νέοι από ό,τι η δική μου γενιά και, νομίζω, έχει να κάνει με μία τρομερή ανασφάλεια που υπάρχει στην εποχή μας: θέλω να έχω το σπίτι μου, προσπαθώ να δημιουργήσω μία καινούργια οικογένεια, μία καινούργια βάση, για να αισθάνομαι ασφαλής. Αυτό που δεν κατανοώ είναι γιατί υπάρχουν τόσο τεράστιες γαμήλιες εκδηλώσεις, με τόσα πολλά χρήματα να ξοδεύονται. Οι άνθρωποι που θέλουν να ενώσουν τις ζωές τους, τις ενώνουν.
Θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντικός ο νόμος που επιτέλους επιτρέπει τον γάμο στα ομόφυλα ζευγάρια – αυτό είναι πραγματικό βήμα σε σχέση με τον συντηρητισμό που επικρατούσε μέχρι τώρα.
Αν σας ρωτούσα ποια θεωρείτε εσείς ως «δυνατά χαρτιά» αυτής της παράστασης συνολικά, τι θα μου λέγατε;
Πιστεύω ότι ο σκηνοθέτης μας, Άρης Τρουπάκης, έχει κάνει μια ουσιαστική ανάγνωση του έργου, που έχει πραγματικό ενδιαφέρον για το κοινό. Με μεγάλη μας χαρά, αυτό φάνηκε από τα σχόλια των θεατών. Επιπλέον, με τον Φίλιππο Σοφιανό και τον Γιώργο Σταυριανό, από τις πρώτες πρόβες ένιωσα τη χημεία μας και πραγματικά απολαμβάνω που υπάρχω μαζί τους επί σκηνής.
Ας πούμε και τα πρακτικά της παράστασης… Πού μπορούμε να σας δούμε και πότε;
Παίζουμε στο Θέατρο ΕΛΕΡ – Ελένη Ερήμου, κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21:00, μέχρι τις 10 Δεκεμβρίου.
* Περισσότερα για την παράσταση εδώ
