Μαρία Λυσάνδρου
Εδώ και πολλά χρόνια, η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις ευρωπαϊκές χώρες που παρουσιάζουν υπερκατανάλωση αντιβιοτικών. Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Ποιες οι συνέπειες για την ανθρώπινη υγεία, αλλά και το ίδιο το περιβάλλον; Πέρα από το σημαντικό βήμα χορήγησης της αντιβίωσης μόνο κατόπιν ιατρικής συνταγής πλέον στη χώρα μας, τι άλλο θα μπορούσε να γίνει προκειμένου να αντιμετωπιστεί πιο αποτελεσματικά το πρόβλημα; Η Δρ. Ανατολή Παταρίδου, χειρουργός – ωτορινολαρυγγολόγος κεφαλής και τραχήλου, και παιδο-ΩΡΛ, μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα αυτό το ανησυχητικό φαινόμενο.
Σύμφωνα με το ECDC, η Ελλάδα αποτελεί μία από τις «πρωταθλήτριες» χώρες της Ε.Ε. στην υπερκατανάλωση αντιβιοτικών στην κοινότητα. Πού αποδίδετε εσείς αυτό το φαινόμενο;
Αυτό το φαινόμενο σήμερα αποδίδεται κυρίως στην ένταση και το στρες που υπάρχει στο εργασιακό περιβάλλον, γεγονός που δημιουργεί μια αγωνία και ανησυχία όταν κάποιος αρρωστήσει μην τυχόν και απουσιάσει από την εργασία. Οι συνθήκες είναι πιο σκληρές από παλιά, που όταν κάποιος αρρώσταινε, ήταν ξεκάθαρο ότι πρέπει να αναπαυθεί για μία με δύο μέρες.
Άλλος βασικός λόγος για τα παιδιά είναι ότι οι γονείς αναζητούν άμεσα πληροφορίες από το διαδίκτυο όταν το παιδί τους αρρωσταίνει και δεν απευθύνονται στον ειδικό, με αποτέλεσμα να έχουν συνεχώς τρομερή αγωνία ακόμη και σε μια απλή ίωση. Ξαφνικά όλα γίνονται «ελέφαντας», θα λέγαμε χαριτολογώντας, και επομένως λειτουργούμε κάνοντας τη χείριστη επιλογή, θέλοντας για κάθε ίωση να πάρουμε αντιβίωση, για να νιώσουμε ασφαλείς και δυνατοί.
Σήμερα είναι ανάγκη στη χώρα μας να καταλάβουμε, οι Έλληνες, ότι η αντιβίωση δεν είναι smarties.
Από την εμπειρία σας, ποιες θα λέγατε ότι είναι οι συνηθέστερες περιπτώσεις, στις οποίες πολλοί παίρνουν την πρωτοβουλία να καταναλώσουν αντιβιοτικά, ενώ αυτό δεν ενδείκνυται;
Ο κυριότερος λόγος λήψης αντιβίωσης είναι οι λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού, με πιο συχνή τη φαρυγγο-αμυγδαλίτιδα, η οποία αξίζει να τονιστεί ότι κατά 85% είναι ιογενούς αιτιολογίας και αυτοϊάται.
Στις περιπτώσεις που η λοίμωξη είναι μικροβιακή, το πιο συχνό μικρόβιο είναι ο στρεπτόκοκκος, και είναι πολύ εύκολο να γίνει διάγνωση με το strep test, του οποίου το αποτέλεσμα είναι έτοιμο σε 15 λεπτά και η αξιοπιστία του είναι υψηλή. Αν είναι θετικό, τότε πρέπει να χορηγηθεί αντιβίωση για 10 μέρες.
Στις ιογενείς λοιμώξεις, το μόνο που χρειάζεται είναι ροφήματα από ελληνικά βότανα σε χλιαρή θερμοκρασία, γάργαρες με αντισηπτικά διαλύματα, σπρέι στον λαιμό κατευναστικά της φλεγμονής, ενυδάτωση, πλύσεις στη μύτη, ξεκούραση και καλή διατροφή, πλούσια σε φρέσκιες σαλάτες και φρούτα.
Μια άλλη κατάσταση στην οποία γίνεται κατάχρηση είναι η ωτίτιδα στα παιδιά, η οποία επίσης είναι συχνά ιογενής. Σε αυτές τις περιπτώσεις, χρειάζεται συνεργασία του παιδιάτρου με τον ωτορινολαρυγγολόγο, ο οποίος μπορεί να εκτιμήσει αν υπάρχουν προδιαθεσικοί παράγοντες, όπως μεγάλα κρεατάκια (αδεονοειδείς εκβλαστήσεις) ή αλλεργική ρινίτιδα, που ευνοούν την εκδήλωση ωτιτίδων.
Οι επιστήμονες λένε ότι διανύουμε την περίοδο της Παν-Αντοχής, εξαιτίας της κατάχρησης αντιβιοτικών. Τι ακριβώς σημαίνει αυτό;
Περίοδος Παν-Αντοχής σημαίνει ότι δεν θα μπορούμε να θεραπεύουμε ασθενείς με λοιμώξεις σε απλά μικρόβια, γιατί έχει αναπτυχθεί αντοχή σε αυτά, λόγω της κακής διαχείρισης σε τακτική βάση.
Κάθε οργανισμός, για να επιβιώσει, μαθαίνει να αντιστέκεται σε ό,τι είναι απειλητικό. Έτσι και τα βακτήρια αναπτύσσουν διάφορους μηχανισμούς, κυρίως μέσω της τροποποίησης των κυτταρικών τους δομών, με τους οποίους καταφέρνουν να “ξεφεύγουν” από αντιβιοτικά που παλαιοτέρα θα τα εξουδετέρωναν.
Γιατί είναι τόσο επικίνδυνη η κατάχρηση των αντιβιοτικών; Ποιες είναι οι άμεσες, αλλά και πιο μακροπρόθεσμες, συνέπειες στην υγεία μας;
Δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος λόγω κατάχρησης, καθώς έτσι αναπτύσσεται αντίσταση στα συνήθη αντιβιοτικά. Άρα, χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε πιο ισχυρά αντιβιοτικά, με πάντα πιθανό τον κίνδυνο των παρενεργειών. Άρα, προκαλείται κούραση, ταλαιπωρία και εξασθένηση του οργανισμού.
Η υπερκατανάλωση των αντιβιοτικών φτάνει να επηρεάζει μέχρι και το ίδιο το περιβάλλον, αλλά και τα ζώα. Με ποιους τρόπους συμβαίνει αυτό;
Τα αντιβιοτικά απελευθερώνονται στο περιβάλλον όταν αποβάλλονται μαζί με τα ανθρώπινα απόβλητα, και περνούν στα συστήματα των υδάτων, του εδάφους και σε εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων. Δεδομένου ότι τα βακτήρια μπορούν να αναπτύξουν ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά, υπάρχει ο κίνδυνος βακτήρια που βρίσκονται φυσιολογικά στο περιβάλλον να αναπτύξουν αντοχή στα αντιβιοτικά που χρησιμοποιούνται συνήθως για τη θεραπεία ανθρώπινων ασθενειών. Αυτή η αντίσταση μπορεί, με τη σειρά της, να περάσει σε βακτήρια που προκαλούν ασθένειες στον άνθρωπο και στα ζώα, κάνοντας έτσι πιο δύσκολο τον έλεγχο των βακτηριακών λοιμώξεων.
Σήµερα είναι ανάγκη να καταλάβουµε, οι Έλληνες, ότι η αντιβίωση δεν είναι smarties.
Τι θα ορίζαμε ως «ορθή χρήση» των αντιβιοτικών και τι ως κατάχρηση; Ποια στοιχεία θα πρέπει να μας χτυπήσουν «καμπανάκι» ότι αρχίζουμε να υπερβαίνουμε το όριο;
Σύμφωνα με την Αμερικανική Επιτροπή Λοιμώξεων, υπάρχουν σαφή κριτήρια και ενδείξεις για όλες τις λοιμώξεις όσον αφορά το πότε πρέπει να χορηγηθεί αντιβίωση, το είδος της και η διάρκειά της. Με αυτό τον τρόπο, εξασφαλίζεται η ορθή χρήση των αντιβιοτικών. Αν, όμως, ο ασθενής κινείται ανεξέλεγκτα χωρίς να απευθύνεται στον γιατρό, έχοντας στο σπίτι αφθονία διάφορων αντιβιοτικών, τότε καταστρατηγείται η ορθή διαδικασία και οδηγούμαστε στην κατάχρησή τους.
Τα αντιβιοτικά στη χώρα μας χορηγούνται πλέον μόνο με ιατρική συνταγή. Είναι, όμως, αυτό αρκετό; Τι άλλο θα μπορούσε να γίνει στην πράξη, προκειμένου να υπάρξει ακόμα πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση;
Ευτυχώς, και στη χώρα μας, η χορήγηση της αντιβίωσης γίνεται πλέον μόνο με ιατρική συνταγή. Αυτό το μέτρο είναι το πιο σημαντικό για τον περιορισμό της κατάχρησης των αντιβιοτικών.
Εξίσου σημαντική, όμως, είναι η πρόληψη και η ενημέρωση του κοινού, που θα οδηγήσουν σε αλλαγή της νοοτροπίας του πληθυσμού. Ιδιαίτερα μετά την εμπειρία της πανδημίας, είναι ξεκάθαρο ότι το σωστό και τακτικό πλύσιμο των χεριών, οι ρινικές πλύσεις, η χρήση της μάσκας σε χώρους συγχρωτισμού, κυρίως σε περιόδους αύξησης των λοιμώξεων, καθώς και η μεσογειακή διατροφή σε συνδυασμό με την άθληση, είναι τα βασικά όπλα με τα οποία μας έχει προικίσει η φύση για ένα γερό ανοσοποιητικό, ώστε να αντιστεκόμαστε στις λοιμώξεις.
