Μαρία Λυσάνδρου
Ο κ. Στέφανος Χανδακάς, Μαιευτήρας – Γυναικολόγος, Ενδοσκοπικός Χειρουργός Αναπαραγωγής, Αναπληρωτής Καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Λευκωσίας, Πρόεδρος Δ.Σ. του Νοσοκομείου «ΜΗΤΕΡΑ», και Πρόεδρος και Ιδρυτής της HOPEgenesis, συζητά μαζί μας περί Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής. Οι αλματώδεις επιστημονικές εξελίξεις, η τεχνητή νοημοσύνη που εκτοξεύει τόσο την ποιότητα, όσο και την αποτελεσματικότητα της όλης διαδικασίας, η θέση της χώρας μας στον παγκόσμιο χάρτη της Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, η αξιοσημείωτη έλλειψη ενημέρωσης, αλλά και το σημαντικό έργο της HOPEgenesis που φέτος συμπληρώνει 10 χρόνια δράσης, σε μια κουβέντα που έχει ενδιαφέρον…
Τα τελευταία χρόνια, η εξωσωματική γονιμοποίηση ως πρακτική έχει κάνει εξελικτικά άλματα. Ποιες οι νεότερες επιστημονικές εξελίξεις που έχουν σημειωθεί και, κυρίως, ποιες οι βελτιώσεις που φέρνουν στην πράξη;
Τα τελευταία χρόνια, η εξωσωματική γονιμοποίηση έχει σημειώσει σημαντικές επιστημονικές εξελίξεις και πρακτικές βελτιώσεις, που περιλαμβάνουν τη βελτιστοποίηση των πρωτοκόλλων διέγερσης των ωοθηκών, την μικρογονιμοποίηση, την υαλοποίηση, την καλλιέργεια βλαστοκύστεων, την τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) και τον προεμφυτευτικό έλεγχο.
Συνολικά, οι βελτιώσεις στη διαδικασία όχι μόνο αυξάνουν τις πιθανότητες επίτευξης εγκυμοσύνης, αλλά και συμβάλλουν στη γενικότερη ποιότητα ζωής των υποψήφιων γονέων, κάνοντας τη διαδικασία πιο εξατομικευμένη και φιλική προς το ζευγάρι.
Η χώρα μας σε τι επίπεδο βρίσκεται από πλευράς υιοθέτησης και εφαρμογής των εν λόγω εξελίξεων;
Η Ελλάδα έχει υιοθετήσει και εφαρμόσει με επιτυχία τις σύγχρονες εξελίξεις στην εξωσωματική γονιμοποίηση, κατατάσσοντάς την ανάμεσα στις πρωτοπόρες χώρες στον τομέα αυτό, ακολουθώντας τις διεθνείς εξελίξεις τον τομέα της εξωσωματικής γονιμοποίησης, με σύγχρονες τεχνικές, εξειδικευμένο ιατρικό προσωπικό και ένα νομικό πλαίσιο που στηρίζει τις επιλογές των γυναικών και των ζευγαριών.
Με την εισαγωγή της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ) στον τομέα της Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, πλέον «70% της διαδικασίας αφορά το εργαστήριο και 30% των γιατρών». Πέρα από τo προφανές θετικό του πρόσημο ως προς τα αποτελέσματα, τι άλλο φέρνει μαζί του αυτό το αξίωμα και πώς επηρεάζει τους εμπλεκόμενους στη διαδικασία – γιατρό και υποψήφια μητέρα;
Όσο αφορά τον ιατρό, η τεχνητή νοημοσύνη συμβάλλει στη βελτιστοποίηση της λήψης αποφάσεων με ακρίβεια και ταχύτητα που ξεπερνά τις ανθρώπινες δυνατότητες.
Από την πλευρά της γυναίκας, η παρουσία της τεχνητής νοημοσύνης στην εξωσωματική γονιμοποίηση προσφέρει μεγαλύτερη ασφάλεια και εμπιστοσύνη στη διαδικασία. Παρότι ο ρόλος του ανθρώπινου παράγοντα δεν μπορεί να αντικατασταθεί, η συνεργασία μεταξύ της τεχνολογίας και των ιατρών δημιουργεί μια νέα εποχή στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, όπου η επιστήμη και η τεχνητή νοημοσύνη εργάζονται μαζί, για να κάνουν την απόκτηση παιδιού μια πιο ασφαλή και επιτυχημένη διαδικασία.
Η µεγαλύτερη χαρά παραµένει για εµάς το πρώτο κλάµα των µωρών που γεννιούνται µέσα από το πρόγραµµα της HOPEgenesis.
Η περίοδος κατά την οποία μία γυναίκα μπαίνει σε διαδικασία εξωσωματικής γονιμοποίησης, είναι πολύ ιδιαίτερη και ευαίσθητη, καθιστώντας ευάλωτους ψυχολογικά τόσο την ίδια, όσο και τον σύντροφό της. Πόσο ο γιατρός καλείται να λειτουργήσει λίγο και ως «ψυχολόγος»; Και ποιες είναι οι συχνότερες ανησυχίες και φόβοι που εκφράζουν οι ασθενείς;
Η περίοδος της εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι ιδιαίτερα απαιτητική ψυχολογικά για το ζευγάρι. Οι συχνότερες ανησυχίες που εκφράζουν αφορούν κυρίως την επιτυχία ή αποτυχία της διαδικασίας, τον φόβο των ιατρικών επιπλοκών και τη συναισθηματική επιβάρυνση.
Ο ιατρός καλείται να απαντήσει σε αυτούς τους προβληματισμούς με επιστημονική ακρίβεια, αλλά και με ευαισθησία, προσφέροντας υποστήριξη σε όλη τη διάρκεια της διαδικασίας.
Η προνοητικότητα μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην επιτυχία μιας εξωσωματικής γονιμοποίησης. Βάσει της εμπειρίας σας, είμαστε επαρκώς προνοητικές στη χώρα μας; Ποια είναι η μέση ηλικία των Ελληνίδων που προχωρούν σε κατάψυξη ωαρίων;
Ο μέσος όρος ηλικίας των γυναικών που καταφεύγουν στην κατάψυξη ωαρίων είναι 36 ετών. Όμως η κατάλληλη ηλικία για την κατάψυξη ωαρίων είναι ιδανικά πριν τα 35 έτη, δηλαδή πρέπει να γίνει στα 32-33, όταν η ποιότητα και η ποσότητα των ωαρίων είναι καλύτερη. Μετά τα 35, η ποιότητα και η ποσότητα των ωαρίων μειώνονται σταδιακά, επηρεάζοντας την αποτελεσματικότητα της διαδικασίας.
Η έγκαιρη λήψη της απόφασης αυξάνει τις πιθανότητες επιτυχούς κύησης στο μέλλον.
Πού αποδίδετε εσείς την καθυστέρηση αυτή; Είναι θέμα έλλειψης ενημέρωσης; Θέμα φόβου; Θέμα ταμπού;
Η καθυστέρηση αυτή οφείλεται κυρίως στην έλλειψη ενημέρωσης και στις λανθασμένες αντιλήψεις για τα όρια που θέτει η φυσιολογία του αναπαραγωγικού συστήματος, τα ηλικιακά όρια που συνδέονται με τη βιολογία γήρανσης, αλλά και τις σύγχρονες μεθόδους πρόληψης και διαχείρισης της αναμενομένης εξάντλησης του ωοθηκικού αποθέματος ποσοτικά και ποιοτικά.
Από πλευράς ισχύοντος πλαισίου για την Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή, πού θα λέγατε ότι βρίσκεται η Ελλάδα σε σχέση με άλλες χώρες; Τι λένε τα στοιχεία; Ποια τα πλεονεκτήματα και ποια τα μειονεκτήματα της σημερινής κατάστασης στη χώρα μας ως έχει;
Η Ελλάδα διαχρονικά θεωρείται πρωτοπόρος στον τομέα της Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, με τους ειδικούς επιστήμονες στον τομέα αυτό της Ιατρικής να αποτελούν σημείο αναφοράς στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα.
Σήμερα στη χώρα λειτουργούν περισσότερες από 45 Μονάδες Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής και βοηθούν ετησίως υπογόνιμα ζευγάρια από περισσότερες από 67 χώρες να αποκτήσουν υγιή παιδιά. Το υπάρχον νομικό πλαίσιο που διέπει την Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή, όντας από τα πιο φιλελεύθερα στον κόσμο, έχει ανοίξει στη χώρα μας τις πύλες του προς τον ιατρικό τουρισμό.
Η ελληνική Πολιτεία είναι αρκούντως «ενθαρρυντική» στο κομμάτι της διενέργειας εξωσωματικής γονιμοποίησης από γυναίκες που το επιθυμούν; Ας ξεκινήσουμε από ένα βασικό ερώτημα: Για ποιους λόγους, κατ’ αρχάς, θα ήταν καλό να διευκολύνει την όλη διαδικασία;
Η πολιτεία θα έπρεπε να διευκολύνει την εξωσωματική γονιμοποίηση λόγω της υπογεννητικότητας και να γίνεται σωστή πληροφόρηση για τη γονιμότητα, ώστε να βοηθήσει στη μείωση της υπογεννητικότητας.
Οι μέθοδοι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, οι εξωσωματικές –που συχνά απαιτούν αρκετές προσπάθειες– και η κρυοσυντήρηση ωαρίων είναι ένα προνόμιο για λίγες γυναίκες, καθώς το κόστος τους ανέρχεται σε αρκετές χιλιάδες ευρώ και απαιτούν μια σχετική οικονομική άνεση.
Ένας βασικός παράγοντας που αποδεικνύεται απαγορευτικός για πολλές γυναίκες, είναι όντως το κόστος της όλης διαδικασίας. Τι θα μπορούσε να γίνει, λοιπόν, από πλευράς Πολιτείας προκειμένου να διευκολυνθούν περισσότερες υποψήφιες μητέρες; Τι λύσεις θα μπορούσαν να δοθούν από νομοθετικής πλευράς;
Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες χρηματοδοτούν τις θεραπείες της εξωσωματικής γονιμοποίησης με σημαντικά ποσά της τάξης των 2.500 – 3.000 ευρώ ανά κύκλο. Αυτό είναι μια πρόταση της ιατρικής κοινότητας προς την ελληνική κυβέρνηση που έχει υιοθετηθεί από την πλειονότητα των ευρωπαϊκών χωρών, η οποία θα αποτελέσει και ένα βασικό κίνητρο για πάρα πολλά ζευγάρια που δεν έχουν τη δυνατότητα γι’ αυτές τις θεραπείες, ενώ παράλληλα θα συμβάλει και στο πρόβλημα του δημογραφικού.
Θα είναι ένα διπλό όφελος, το οποίο θα διευκολύνει τα ζευγάρια, θα διπλασιάσει τις γεννήσεις και, παράλληλα, θα δώσει τη δυνατότητα σε πληθυσμούς με οικονομικές δυσκολίες να μπορέσουν να κάνουν οικογένεια.
Είστε ιδρυτής και πρόεδρος της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας HOPEgenesis, η οποία ασχολείται με το θέμα της υπογεννητικότητας στην Ελλάδα, και συμπληρώνει φέτος 10 χρόνια ενεργού δράσης. Αν σας ζητούσα να μου πείτε τη μεγαλύτερη χαρά, τη μεγαλύτερη απογοήτευση, αλλά και το μεγαλύτερο μάθημα που σας έδωσαν αυτά τα 10 χρόνια, τι θα μου λέγατε;
Πράγματι, μέσα στα 10 χρόνια δράσης της HOPEgenesis έχουμε βιώσει απερίγραπτες στιγμές συγκίνησης, αγωνίας, χαράς, απογοήτευσης, αλλά και ικανοποίησης για την προσπάθειά μας.
Η μεγαλύτερη χαρά παραμένει για εμάς το πρώτο κλάμα των μωρών που γεννιούνται μέσα από το πρόγραμμα. Τόσο του μικρού Μηνά, που ήταν το πρώτο παιδί που γεννήθηκε μέσα από το πρόγραμμα το 2015, μέχρι και το οχτακοσιοστό που γεννήθηκε προχθές. Επίσης, τα παιδικά γέλια που γεμίζουν στα εγκαίνια τους νέους δημοτικούς σταθμούς και τις αθλητικές εγκαταστάσεις ακριτικών περιοχών, αξίζουν κάθε γραφειοκρατική δυσκολία που έχουμε να αντιμετωπίσουμε κατά τη δημιουργία τους.
Το γεγονός ότι το δημογραφικό ζήτημα έχει γίνει πρώτο θέμα πλέον σε όλα τα ειδησεογραφικά μέσα, όπως και τις ατζέντες όλων των πολιτικών κομμάτων, και μάλιστα έχει δημιουργηθεί Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας που με διάλογο και συλλογικότητα διαμορφώνει το Εθνικό Σχέδιο για το Δημογραφικό, μας γεμίζει ικανοποίηση, όταν το 2015 υπήρξαν κάποιοι που μας αμφισβητούσαν.
Άρα, το μεγαλύτερο μάθημα για εμάς είναι να μένουμε προσηλωμένοι στο όραμά μας και να βρίσκουμε συνεχώς νέες πρωτοποριακές προσεγγίσεις που διευκολύνουν τη δημιουργία οικογένειας και συμβάλλουν σε μία υγιέστερη δημογραφική πραγματικότητα, ανεξαρτήτως των προκλήσεων που συναντάμε.
