Έλενα ΚιουρκτσήΗ ομαλή και επιτυχής προσαρμογή του παιδιού στο νηπιαγωγείο ή το σχολείο εξαρτάται άμεσα από τη στάση των γονέων. Ποια, όμως, πρέπει να είναι αυτή;
Κόκκινα ματάκια από το κλάμα, δάκρυα στα ροδαλά μαγουλάκια και ένα ζευγάρι παιδικά χεράκια γαντζωμένα με απελπισία πάνω μας, να εκλιπαρούν σπαρακτικά “Μη με αφήνεις μαμά!”. Δύσκολη στιγμή όχι μόνο για κάθε παιδί, αλλά και για τον γονιό που στέλνει για πρώτη φορά στο νηπιαγωγείο ή το σχολείο το αγγελούδι του.
Τα πιο συνηθισμένα προβλήματα, λοιπόν, τα οποία καλούνται να αντιμετωπίσουν οι γονείς όταν το παιδί πηγαίνει για πρώτη φορά στο σχολείο, αναφέρονται σε άγχη αποχωρισμού του παιδιού από το σπίτι και τη μητέρα. Σύμφωνα με τους ειδικούς, αυτό θεωρείται ένα φυσιολογικό φαινόμενο της αναπτυξιακής πορείας των παιδιών ηλικίας εφτά περίπου μηνών, έως έξι ετών.
Ενδείξεις παρόμοιων δυσκολιών υπάρχουν ήδη από τον παιδικό σταθμό και το νηπιαγωγείο, αλλά επιτείνονται στην Α’ Δημοτικού, διότι οι απαιτήσεις πλέον είναι μεγαλύτερες, τόσο σε μαθησιακή φάση, όσο και σε επίπεδο κανόνων και ορίων.
Ευτυχώς υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισης του φαινομένου, οι οποίοι θα μας βοηθήσουν να έχουμε ένα χαρούμενο και συναισθηματικά αυτόνομο παιδί.
Ο λιλιπούτειος “καθρέφτης” μας
Η ευρύτητα της γκάμας συμπεριφορών ως προς τους αποχωρισμούς ποικίλλει και αντανακλά τον τρόπο με τον οποίο μεγαλώνουμε ένα παιδί. Παιδιά που αισθάνονται ασφαλή είναι πιο δεκτικά σε συχνές και παρατεταμένες απουσίες των συναισθηματικά οικείων τους προσώπων, προσαρμόζονται ευκολότερα και το άγχος αποχωρισμού πυροδοτείται σε περιπτώσεις που είναι π.χ. άρρωστα.
Παιδιά με έντονο στρες εξαιτίας του οικογενειακού τους περιβάλλοντος και των λάθος χειρισμών των γονιών τους, δυσκολεύονται να εναρμονιστούν στις καινούργιες συνθήκες, επιδιώκοντας, για παράδειγμα, να ακολουθούν διαρκώς τη μητέρα τους χωρίς να επιζητούν κάτι συγκεκριμένο ή αδυνατώντας να παίξουν έστω για λίγο μόνα τους. Έτσι αντιμετωπίζονται απλά ως “γκρινιάρικα”, με αποτέλεσμα ο φαύλος κύκλος των λαθών εις βάρος του παιδιού να μεγαλώνει και να εδραιώνεται.
Επομένως, υπό φυσιολογικές συνθήκες, στις περισσότερες περιπτώσεις το άγχος αποχωρισμού είναι παροδικό και, με κατάλληλους χειρισμούς (όπως π.χ. ενίσχυση των θετικών στοιχείων του σχολείου, επιβράβευση του παιδιού για τις επιτυχίες του, ενθάρρυνσή του να ενταχθεί σε ομάδες συνομηλίκων του), μπορεί να ξεπεραστεί.
Ωστόσο, σε εκείνες τις περιπτώσεις που το παιδί εκδηλώνει έντονη και επίμονη ανησυχία στην ιδέα του σχολείου, οι γονείς θα πρέπει να αξιολογήσουν εκ νέου τη στάση τους. Τα συνηθέστερα ψυχοσωματικά προβλήματα των παιδιών είναι διαταραχές της διατροφής, του ύπνου, η ενούρηση, η εγκόπριση, κοιλιακά άλγη κ.ά.
Γιατί… μαμά;
Στις περιπτώσεις παιδιών που παρουσιάζουν έντονο άγχος αποχωρισμού και δυσκολία στο να ξεκινήσουν για το σχολείο, συναντούμε συνήθως μητέρες με σοβαρές εξαρτητικές ανάγκες, τις οποίες προβάλλουν στο παιδί τους, το οποίο με τη σειρά του, εύλογα, αρνείται να τις αποχωριστεί. Υφίστανται, επίσης, οικογένειες χαοτικές που, με τον τρόπο της λειτουργίας τους, δεν βοηθούν το παιδί να δημιουργήσει τους δικούς του εσωτερικούς κανόνες, οι οποίοι είναι απαραίτητοι για την κοινωνικοποίησή του.
Επιπλέον, αρκετά συχνά υπάρχουν γονείς που προτιμούν να επικρίνουν το παιχνίδι, την ξεκούραση και την ψυχαγωγία. Αυτό σημαίνει ότι, σε οικογενειακό επίπεδο, κινούνται και συμπεριφέρονται πολύ περισσότερο προς την κατεύθυνση της υποχρέωσης και πολύ λιγότερο προς σε εκείνη της ευχαρίστησης.
Όλα αυτά είναι σοβαρά λάθη, τα οποία έχουν άμεσο αντίκτυπο στο παιδί, ταλαιπωρούν τον ψυχισμό του και αντανακλώνται στη συμπεριφορά του.
Μικρές, αλλά σημαντικές στρατηγικές
✓ Το αποχαιρετούμε με τρυφερότητα, αλλά και αποφασιστικότητα.
✓ Καθιερώνουμε μια όμορφη ρουτίνα αποχαιρετισμού.
✓ Κάθε φορά το διαβεβαιώνουμε ότι “όλα θα πάνε καλά” και ότι “θα συναντηθούμε αργότερα”.
✓ Δεν το εμποδίζουμε να εκφράσει ελεύθερα τα συναισθήματά του, το ακούμε προσεκτικά και του τονίζουμε ότι το καταλαβαίνουμε.
✓ Δεν συζητάμε τα προβλήματα και ό,τι άλλο προκύπτει στο σχολείο μπροστά του.
✓ Έχουμε ουσιαστική επαφή και επικοινωνία με τους δασκάλους του.
✓ Είμαστε ψυχολογικά προετοιμασμένοι ότι το παιδί είναι πιθανό να εκδηλώσει άγχος αποχωρισμού και ότι θα χρειαστεί κάποιο χρονικό διάστημα μέχρι να προσαρμοστεί.
Τι μπορούμε να κάνουμε
Χρειάζεται οι γονείς να τροποποιήσουν τον τρόπο με τον οποίο έχουν οριοθετήσει τα πράγματα, ίσως με τη βοήθεια κάποιου παιδοψυχολόγου, επιβραβεύοντας το παιδί για τις πρώτες του επιτυχίες, υιοθετώντας λιγότερο επικριτική στάση στις αποτυχίες του, ενισχύοντας και στηρίζοντας τη σχέση του με το σχολείο και τους εκπαιδευτικούς. Άλλωστε, η επαφή με το νηπιαγωγείο και γενικότερα το σχολείο είναι σημαντική όχι μόνο για την εκπαίδευση, αλλά και για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού, καθότι είναι ένα πεδίο στο οποίο θα ξεδιπλώσει τα ταλέντα του. Πάντως, μια καλή αρχή είναι να θυμηθούμε πώς ήμασταν εμείς ως παιδιά, τότε που το μόνο που ζητούσαμε ήταν να μας καταλάβουν…
* Ευχαριστούμε για τις πληροφορίες τη Δρ. Καλλιόπη Αγιαννίδου-Βλαχούση, παιδίατρο – διδάκτορα Πανεπιστημίου Αθηνών.
