“Άρρωστα τα παιδιά με την οθόνη”. Αυτόν τον τίτλο άρθρου είδα να περνά στον διαδικτυακό μου τοίχο, τις προάλλες. Δεν μου ήταν ανοίκειος. Πολλές φορές έχω πέσει πάνω σε ανάλογα δημοσιεύματα που αφορούν τεχνολογία, παιδιά και νέους, των οποίων κοιτάς τους τίτλους και ταράζεσαι. Και μετά, μοιραία, αρχίζεις να βλέπεις τις συσκευές τεχνολογίας σαν τέρατα που θα κατασπαράξουν το παιδί σου.
της Λίλας Σταμπούλογλου
Φυσικά, κανείς δεν αρνείται ότι η τεχνολογία έχει κινδύνους για τα παιδιά. Εθισμός, έλλειψη συγκέντρωσης και δυσκολίες στην επικοινωνία, μαθησιακά προβλήματα και παχυσαρκία, είναι μόνο κάποια από τα προβλήματα που όντως μπορεί να δημιουργήσει μια κακή επαφή μαζί της. Αλλά όχι μια επαφή απλώς. Πρέπει να ξεπεραστούν κάποια όρια για να περάσεις σε επικίνδυνο έδαφος. Και το να αντιδρούμε υπερβολικά όταν αυτά τα όρια δεν έχουν ξεπεραστεί, είναι εξίσου προβληματικό.
Δυστυχώς, αρκετοί γονείς το κάνουν. Έχουν αναπτύξει μια τεχνοφοβία που καταλήγει σε παράλογες απαγορεύσεις, όπως το να αρπάζουν το τάμπλετ απ’ το παιδί υστερικά στα δέκα λεπτά, επειδή έχουν διαβάσει κάπου ότι, αν κοιτάει την οθόνη πάνω από δεκάλεπτο, θα εθιστεί. Ή να απαγορεύουν στο παιδί την επαφή με κινητά και τάμπλετ μέχρι το δημοτικό. Ή να τρέμουν τα video games γιατί –πάλι κάπου διάβασαν ότι– κάνει τα παιδιά βίαια.
Κάπου αλλού, βεβαίως, θα διαβάσεις ότι οι νέοι χειρουργοί που έπαιζαν video games είναι πιο επιδέξιοι σε remote επεμβάσεις, γιατί έχουν καλλιεργήσει παρατηρητικότητα στην οθόνη και σταθερότητα στα χέρια. Αλλά συνήθως, αν είμαστε τεχνοφοβικοί γονείς, στο μυαλό μας δεν κρατάμε το θετικό, κρατάμε το αρνητικό.
Η τεχνοφοβία των γονιών έρχεται σε σύγκρουση, φυσικά, με τις ανάγκες των σημερινών παιδιών. Γιατί είναι απατηλό να πιστεύεις ότι μπορείς να μεγαλώσεις ένα παιδί σήμερα δίνοντάς του δόσεις τεχνολογίας με το σταγονόμετρο, όταν η τεχνολογία υπάρχει τόσο άφθονη τριγύρω. Άσε που είναι και υποκριτικό να θες να μην κολλάει στο κινητό, αν εσύ ο ίδιος το κάνεις μπροστά του. Και μήπως, αντί να το εμποδίζεις, να το παρακινείς να έχει επαφή με την τεχνολογία; Μήπως, τελικά, του κάνει καλό;
Ας μην είμαστε τεχνο-φοβικοί. Ας είμαστε τεχνο-λογικοί.
Αυτό πάνω-κάτω υποστηρίζει ο καθηγητής Τζόρνταν Σαπίρο. Στο βιβλίο του “Η νέα παιδική ηλικία: Μεγαλώνοντας παιδιά που ευδοκιμούν σε έναν συνδεδεμένο κόσμο”, προσπαθεί να πείσει τους αναγνώστες ότι τα σόσιαλ μίντια, τα βιντεοπαιχνίδια και η εκπαιδευτική τεχνολογία είναι ευεργετικά για τα παιδιά. Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Temple και πατέρας δύο παιδιών ο ίδιος, ουσιαστικά λέει κάτι πολύ απλό, πάνω στο οποίο στηρίζεται και η επιχειρηματολογία του: ότι η παλαιότερη γενιά είναι πάντα δύσκολο να πιστέψει ότι το καινούργιο είναι καλό. Η αλήθεια είναι ότι πάντα συμβαίνει αυτό. “Η οθονοποίηση της νέας γενιάς συμβαίνει, ας σταματήσουμε να την πολεμάμε”, λέει ο Σαπίρο. Και μοιάζει απολύτως λογικό.
Οι τρεις βασικοί πυρήνες του βιβλίου του είναι οι εξής:
_ Πρώτον, παίξτε με την τεχνολογία σαν οικογένεια, αντί να αφήνετε το παιδί σας μόνο του μπροστά σε μια οθόνη. Τα βιντεοπαιχνίδια μπορούν να γίνουν μια ωραία οικογενειακή στιγμή, αν συμμετέχετε κι εσείς στο παιχνίδι. Το επιχείρημά του έχει πράγματι μια σωστή βάση. Τα παιδιά δεν αποξενώνονται εξαιτίας της τεχνολογίας, αποξενώνονται επειδή το περιβάλλον τα ωθεί προς τα εκεί.
_ Δεύτερον, ας χαλαρώσουμε απέναντι στα παιχνίδια της νέας γενιάς και ας τα αγκαλιάσουμε. Μην ξεχνάτε, μας λέει, ότι όπως οι καιροί αλλάζουν, έτσι και τα παιχνίδια αλλάζουν. Εμείς παίζαμε μπάλα στον δρόμο, τα παιδιά μας παίζουν μπάλα στον υπολογιστή. Καλό ή κακό, αυτό συμβαίνει και είναι μάταιο να το πολεμάμε.
_ Τρίτον, ας αφήσουμε το παιδί να κονεξαριστεί. Αφήστε το, λέει, να μοιραστεί σκέψεις και εικόνες στα σόσιαλ μίντια, αφήστε το να περιηγηθεί στο διαδίκτυο. Να το επιβλέπετε, όμως, κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού και να το προετοιμάζετε για το μέλλον, για τη στιγμή που θα συνεχίσει το διαδικτυακό ταξίδι μόνο του.
Το βιβλίο του Σαπίρο διαβάζεται ευχάριστα και οι θέσεις του σε ανακουφίζουν. Βέβαια, όσο κι αν ανακουφιστείς, δεν παύεις να σκέφτεσαι ποια είναι τα επικίνδυνα όρια, τα οποία δεν πρέπει να ξεπεράσει το παιδί σου. Δεν παύεις, επίσης, να προβληματίζεσαι για τις επιδράσεις της τεχνολογίας μακροπρόθεσμα, τις οποίες είναι πολύ δύσκολο να διακρίνουμε τώρα.
Ποιος ξέρει, άραγε, τι ανθρώπους μεγαλώνουν οι νέες τεχνολογίες; Ποιος ξέρει πώς θα είναι τα σημερινά πεντάχρονα το 2050; Είναι δυνατόν να μην μπορούν πια να γράφουν με το χέρι; Ναι, μπορεί.
Για του λόγου το αληθές: έχουν ήδη αρχίσει να μην μπορούν. Η υπερβολική χρήση συσκευών με οθόνες αφής αποτρέπει την ανάπτυξη των μυών στα δάχτυλά τους. Ως εκ τούτου, πολλά παιδιά σήμερα δεν μπορούν να συγκρατήσουν και να χειριστούν σωστά μολύβι και στυλό, και χρειάζονται ειδικά γυμνασιακά σεμινάρια για να το καταφέρουν. Μοιάζει απίστευτο, κι όμως ισχύει.
Τέτοιου είδους έρευνες γίνονται συνεχώς και βγάζουν φασούλια. Προτού, όμως, τις βρούμε ως δικαιολογία για να αφορίσουμε ξανά την τεχνολογία, ας μην ξεχνάμε ότι κάθε εποχή προσφέρει στους ανθρώπους τις δικές της δεξιότητες και τους φορτώνει με τα δικά της “κουσούρια”. Τώρα τα παιδιά έχουν ατροφικούς μυς στα δάχτυλα· άλλοτε οι μύες τους πάθαιναν τενοντίτιδες από την υπερβολική κόπωση του γραψίματος. Κάποτε οι άνθρωποι πήγαιναν ολόκληρα χιλιόμετρα με τα πόδια· τώρα πας και στο περίπτερο με το αμάξι.
Κάθε γενιά ζει το δικό της παρόν και, μέσα σ’ αυτό, βρίσκει τις ισορροπίες της. Άλλωστε, ποιος μας λέει ότι το να μην μπορείς να γράψεις με στυλό και μολύβι στο μέλλον θα είναι πρόβλημα; Μπορεί να μην υπάρχουν καν στυλό και μολύβια, στο μακρινό 2050! Ή να θεωρούνται μουσειακά κομμάτια, όπως οι δίσκοι βινυλίου σήμερα.
Άρα, πόση τεχνολογία να αφήνουμε τα παιδιά μας να καταναλώνουν; Ίσως, τελικά, δεν είναι η ποσότητα, αλλά η ποιότητα που θα έπρεπε να μας απασχολεί. Αντί να υστεριάζουμε και να τους αρπάζουμε το τάμπλετ στο τέταρτο, ας αξιολογήσουμε πόσο ωφέλιμο είναι αυτό που βλέπουν. Αν βλέπουν βίντεο στο youtube για τους πλανήτες, αν “την έχουν δει” με τα ντοκιμαντέρ, αν κολλάνε με βιντεοπαιχνίδια που καλλιεργούν τις δεξιότητες και τη φαντασία τους, γιατί να τους βάλουμε αυστηρό χρονοδιακόπτη;
Όπως και να έχει, ένα είναι το συμπέρασμα: Ας μην είμαστε τεχνο-φοβικοί. Ας είμαστε τεχνο-λογικοί. Η λογική πάντα δείχνει τον σωστό δρόμο.
