Η συζήτηση για την καινοτομία στη φαρμακευτική δεν είναι ποτέ ουδέτερη. Αγγίζει την ουσία των συστημάτων υγείας, την οικονομική τους αντοχή και –κυρίως– τις ζωές των ανθρώπων που περιμένουν μια θεραπεία ικανή να αλλάξει την καθημερινότητά τους. Στον χώρο της υγείας, η λέξη «καινοτομία» ακούγεται σαν υπόσχεση: νέο φάρμακο, νέα τεχνολογία, μια δυνατότητα που πριν λίγα χρόνια θα φαινόταν αδύνατη. Το ερώτημα, όμως, παραμένει: πώς εξασφαλίζεται ότι αυτές οι θεραπείες φτάνουν στους ασθενείς, στον σωστό χρόνο, χωρίς να καταρρεύσει η ισορροπία του συστήματος;
γράφει η Δρ. Βασιλική – Κωνσταντίνα Γκογκοζώτου,
ΜΕ Πρόεδρος ΕΟΠΥΥ και Πρόεδρος Επιτροπής Διαπραγμάτευσης Τιμών Φαρμάκων Υπουργείου Υγείας
Η φαρμακευτική δαπάνη, όσο τεχνική κι αν ακούγεται, δεν είναι ένας λογιστικός πίνακας. Είναι η καθαρή εικόνα ενός συστήματος που πρέπει να προσφέρει αξία στους πολίτες του μέσα σε ένα περιβάλλον αυξανόμενων αναγκών και περιορισμένων πόρων. Η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχει αντιμετωπίσει αυτό το δίλημμα με μεγαλύτερη συνέπεια από ποτέ.
Η εμπειρία δείχνει ότι η λύση δεν βρίσκεται ούτε στις περικοπές, ούτε στην άκριτη αύξηση χρηματοδότησης. Επιτυγχάνεται με θεσμική συνέχεια, τεκμηρίωση, διαπραγμάτευση και προσαρμογή στα πραγματικά δεδομένα του πληθυσμού. Αρχές που καθοδηγούν το έργο της Επιτροπής Διαπραγμάτευσης Τιμών Φαρμάκων – ενός θεσμικού οργάνου που λειτουργεί συχνά «αθόρυβα», αλλά αποτελεί κρίσιμο μοχλό της φαρμακευτικής πολιτικής. Μέσα από διαφανείς και δεσμευτικές συμφωνίες με τη φαρμακοβιομηχανία, επιτυγχάνονται σημαντικές εξοικονομήσεις για το δημόσιο σύστημα, δημιουργώντας τον αναγκαίο χώρο για την αποζημίωση νέων, υψηλού κόστους θεραπειών.
Σε αυτό συμβάλλουν καθοριστικά τα κλειστά όρια δαπάνης, ένα εργαλείο βασισμένο σε επιδημιολογικά δεδομένα και πραγματικές ανάγκες. Αυτά τα όρια συγκρατούν τις υπερβάσεις, ενισχύουν τη ρευστότητα των φορέων ΕΟΠΥΥ και ΕΚΑΠΥ- και –το σημαντικότερο– δεν περιορίζουν την πρόσβαση των ασθενών. Αντίθετα, την διασφαλίζουν· χωρίς προβλεψιμότητα δεν μπορεί να υπάρξει σταθερή χρηματοδότηση καινοτόμων θεραπειών.
Η πρόκληση της εποχής δεν είναι µόνο να διαθέτουµε προηγµένες θεραπείες. Είναι να µπορούµε να τις προσφέρουµε δίκαια, γρήγορα και υπεύθυνα.
Όμως, πίσω από τα εργαλεία πολιτικής, υπάρχει μια ακόμη πιο θεμελιώδης αλήθεια: η πρόσβαση δεν αρκεί να είναι απλώς γρήγορη. Πρέπει να είναι και ουσιαστική. Η καινοτομία δεν ταυτίζεται αυτομάτως με την κλινική αξία· δεν είναι όλες οι «νέες» θεραπείες καλύτερες από τις υπάρχουσες. Το σοβαρό σύστημα υγείας επενδύει σε φάρμακα με αποδεδειγμένη κλινική υπεροχή – σε θεραπείες που παρατείνουν τη ζωή, ανακουφίζουν τα συμπτώματα, βελτιώνουν την ποιότητα της καθημερινότητας, μεταβάλλουν ουσιαστικά την πορεία της νόσου. Η αλόγιστη κατανάλωση πόρων σε πανάκριβες θεραπείες με οριακό όφελος τελικά στερεί από τους ασθενείς εκείνους που πραγματικά χρειάζονται τις πιο αποτελεσματικές λύσεις.
Η ανάγκη σωστής αξιολόγησης γίνεται ακόμη επιτακτική όταν μιλάμε για θεραπείες που αφορούν μικρούς και ευάλωτους πληθυσμούς. Στα ορφανά φάρμακα η αβεβαιότητα είναι μεγαλύτερη, τα δεδομένα πιο περιορισμένα και οι ηθικές διαστάσεις πολύ έντονες. Για αυτούς τους ασθενείς δεν υπάρχει περιθώριο καθυστέρησης: η θεραπεία συχνά αποτελεί τη μοναδική τους ευκαιρία.
Γι’ αυτό και είναι πλέον ώριμη η στιγμή για ένα πιο στοχευμένο, διαφοροποιημένο θεσμικό πλαίσιο. Ένα «δίχτυ προστασίας» που θα λειτουργεί με ταχύτερες διαδικασίες, προσωρινούς όρους και αυξημένη τεκμηρίωση, όπως ήδη συμβαίνει σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες. Έτσι προστατεύεται ταυτόχρονα η βιωσιμότητα και ο ασθενής.
Βεβαίως, καμία Επιτροπή και κανένας θεσμός δεν μπορεί μόνος του να σηκώσει αυτό το βάρος. Η πρόσβαση στην καινοτομία απαιτεί συνεργασία: του κράτους που θεσμοθετεί, της βιομηχανίας που παράγει, της επιστημονικής κοινότητας που αξιολογεί, των επαγγελματιών υγείας που φροντίζουν και –πάνω από όλα– των ασθενών που δίνουν νόημα σε κάθε απόφαση.
Η πρόκληση της εποχής δεν είναι μόνο να διαθέτουμε προηγμένες θεραπείες. Είναι να μπορούμε να τις προσφέρουμε δίκαια, γρήγορα και υπεύθυνα. Γιατί η υγεία δεν είναι λογιστικό μέγεθος· είναι ανθρώπινη υπόθεση. Και ίσως αυτό να είναι το πιο απαιτητικό, αλλά και το πιο όμορφο στοίχημα της καινοτομίας: να συναντά τον άνθρωπο τη στιγμή που τη χρειάζεται – με τρόπο βιώσιμο, τεκμηριωμένο και βαθιά δίκαιο.