Έλενα ΚιουρκτσήΗ Παγκόσμια Ημέρα Εμμηνόπαυσης, η οποία γιορτάζεται τον Οκτώβριο (18/10), αφορά όλες τις γυναίκες που, με το τέλος της αναπαραγωγικής τους διαδρομής, ανοίγουν ένα καινούργιο, διαφορετικό κεφάλαιο στη ζωή τους.
Με το πέρασμα του χρόνου, ίσως η πιο σημαντική αλλαγή στις γυναίκες είναι το τέλος της εμμηνορρυσίας – ένα φυσιολογικό γεγονός που, ενώ επηρεάζει το σώμα και τον ψυχισμό τους, θα μπορούσε να συνιστά αφορμή για ενδυνάμωση του ατομικού τους ρόλου.
Ωστόσο, όταν μια γυναίκα φτάνει στην ηλικία στην οποία διακόπτεται η ωορρηξία της, αναπτύσσει αισθήματα ανασφάλειας και φόβου σε σχέση με τη σεξουαλικότητα της και την απώλεια της νεότητας. Φαίνεται, λοιπόν, ότι πολλές γυναίκες δεν είναι έτοιμες ψυχολογικά γι’ αυτές τις φυσιολογικές αλλαγές που σχετίζονται άμεσα με την ελαττωμένη λειτουργία των ωοθηκών και, κατά συνέπεια, τα μειωμένα επίπεδα ορμονών (π.χ. οιστρογόνα και προγεστερόνη).
Ο φόβος της απόρριψης
Σύμφωνα με την κα Αθανασία Σκαρβελάκη, Ψυχολόγο MSc, Υποψήφια Δρ. Πανεπιστημίου Κρήτης, οι αρνητικές σκέψεις στο συγκεκριμένο ηλικιακό στάδιο αρχικά τροφοδοτούνται από τις ορμονικές μεταβολές, οι οποίες ευθύνεται για τις εξάψεις, την ευερεθιστότητα, την κυκλοθυμία, τις αϋπνίες και την αύξηση του βάρους που εμφανίζει το 80% των γυναικών που εισέρχονται στην περίοδο μετά την κλιμακτήριο.
Αυτά τα συμπτώματα, αλλά και τα κοινωνικά πρότυπα που έχουν επικρατήσει, έχουν ως αποτέλεσμα πολλές γυναίκες να θεωρούν την εμμηνόπαυση σημάδι των γηρατειών, και τρομοκρατούνται στην ιδέα ότι θα πάψουν να είναι επιθυμητές και σεξουαλικά ενεργές. Ωστόσο, πρόκειται για μια προσέγγιση που δεν συνάδει με την πραγματικότητα, καθώς αυτή η περίοδος των σωματικών και συναισθηματικών αλλαγών σε καμία περίπτωση δεν σηματοδοτεί την απόσυρση από το σεξ, ούτε και την είσοδο στην τρίτη ηλικία, επισημαίνει η ειδικός.
Αντιθέτως, συνιστά μια αναμενόμενη φάση του κύκλου ζωής κάθε γυναίκας, η οποία προσφέρεται για προσωπική εξέλιξη μέσω της πνευματικής ωριμότητας, ενίσχυση της εμφάνισης π.χ. με καλύτερη διατροφή και άσκηση, και μεγαλύτερη σεξουαλική ελευθερία, καθότι είναι απαλλαγμένη από το άγχος της εγκυμοσύνης.
Όλα τριγύρω αλλάζουνε
Η ανησυχία και η θλίψη που ταλαιπωρεί τις γυναίκες στην εμμηνόπαυση, σαφώς σχετίζεται με τις ορμονικές «ανακατατάξεις». Παρόλα αυτά, ένα σημαντικό κομμάτι οφείλεται στην αίσθηση απώλειας κάποιων ρόλων που τις συνόδευαν μέχρι τη συγκεκριμένη φάση, καθώς και με την αγωνία τους για τους ρόλους που θα επακολουθήσουν.
Όπως εξηγεί η κα Σκαρβελάκη, η συγκεκριμένη περίοδος συχνά συμπίπτει και με άλλα σημαντικά γεγονότα. Επαγγελματικά μπορεί να ταυτίζεται με τη συνταξιοδότηση έως την κορύφωση μιας σταδιοδρομίας. Ανεξάρτητα από το αν αυτού του είδους οι αλλαγές αποκωδικοποιούνται ως θετικές ή αρνητικές, στην πραγματικότητα προκαλούν ισχυρό στρες.
Συχνά, επίσης, η είσοδος στην εμμηνόπαυση χρονικά «συνοδεύεται» με σημαντικές απώλειες αγαπημένων προσώπων, και ειδικά των γονέων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται συναισθηματικά. Επιπλέον, υπάρχει και το θέμα της ανεξαρτητοποίησης και αποχώρησης των παιδιών από την οικογενειακή εστία, ενδεχομένως για τη δημιουργία δικής τους οικογένειας. Γεγονός που σηματοδοτεί την ανάληψη ενός νέου ρόλου για τη γυναίκα – για παράδειγμα, τη μετάβαση από μητέρα σε γιαγιά. Η αλλαγή αυτή δεν γίνεται δεκτή μόνο με θετικά συναισθήματα χαράς, ευτυχίας και ολοκλήρωσης. Αντιθέτως, σε πολλές γυναίκες λειτουργεί αρνητικά. Ο αποχωρισμός από τα παιδιά προκαλεί άγχος και, σε συνδυασμό με τη σκέψη ότι «τα χρόνια περνάνε», συνοδεύεται από σκέψεις αυτο-μομφής και εγγύτητας του τέλους.
Η διαδικασία του πένθους
Από τη στιγμή που το προσδόκιμο ζωής ξεπερνάει πλέον τα 80 έτη, μια γυναίκα που έχει εισέλθει στην εμμηνόπαυση, στατιστικά, έχει μπροστά της άλλα 30 χρόνια ενεργού βίου – πιθανόν και περισσότερα.
Σύμφωνα με την ειδικό, θα μπορούσε κανείς να παραλληλίσει την οριστική διακοπή της εμμήνου ρύσης με την έναρξή της, δηλαδή την περίοδο της εφηβείας: Το έφηβο κορίτσι έρχεται αντιμέτωπο με την απώλεια της παιδικής ξεγνοιασιάς, όπως και η εμμηνοπαυσιακή γυναίκα με την απώλεια της αναπαραγωγικής της δυνατότητας. Για αυτό, αυτά τα ηλικιακά ορόσημα προσομοιάζουν με μια διαδικασία πένθους, καθώς «χάνεται» ένα κομμάτι του εαυτού, απαιτώντας μία εκ νέου δημιουργική προσαρμογή. Παρότι όλα αυτά είναι δύσκολα, είναι απολύτως φυσιολογικά. Αντιθέτως, η απώθηση και μη αποδοχή καθιστά το πέρασμα από την κλιμακτήριο πολύ πιο δύσκολο και επώδυνο.
Επιπλέον, η άρνηση της μετάβασης και η εμμονή σε ανύπαρκτους πλέον ρόλους, είναι οι λόγοι που ταλαιπωρούν ψυχικά τις γυναίκες. Προφανώς, η διαδικασία ενός τέτοιου πένθους (ανάλογη με εκείνη του διαζυγίου ή της απόλυσης) είναι μια δοκιμασία που θα κάνει τον κύκλο της και θα μεταμορφωθεί θετικά μέσω της προσωπικής αποδοχής.
Άλλωστε, η διακοπή της ωορρηξίας δεν στερεί από καμία γυναίκα τη γοητεία και τη θηλυκότητά της. Αντιθέτως, οι προκαταλήψεις και η παραίτηση είναι λόγοι για να αισθάνεται και να δείχνει μη ελκυστική.
Η ψυχολογική «παγίδα»
Ένας σημαντικός επιβαρυντικός παράγοντας για την εμμηνοπαυσιακή γυναίκα προκύπτει και από τις επιδράσεις μιας κοινωνίας που λειτουργεί κατά βάση ναρκισσιστικά, δίνοντας διαρκή έμφαση στην εικόνα και τη νεότητα.
Με άλλα λόγια, ό,τι είναι εξωτερικά αποδεκτό, είναι και επιθυμητό. Ένα επικίνδυνο στερεότυπο, που την εξωθεί στο να αισθάνεται λιγότερο «γυναίκα», ενώ αυτό που ουσιαστικά της συμβαίνει είναι μια επιτυχής μετάβαση σε ένα νέο στάδιο της ζωής της.
Σύμφωνα με την κα Σκαρβελάκη, δύο πράγματα κυριαρχούν ως ταυτότητα στη γυναίκα: η θηλυκότητα-ερωτισμός και η μητρότητα. Αν, λοιπόν, πάψει να είναι σεξουαλικά ποθητή, όπως εκείνη φοβάται, και καταργηθεί το προνόμιό της να γίνεται μητέρα, το κενό που προκύπτει την οδηγεί στο να μην έχει πλέον αυτοεκτίμηση και να αδυνατεί να προσδιορίσει τον εαυτό της μέσα από τα ψυχικά και πνευματικά της χαρίσματα. Κι αυτό, διότι εξαιτίας διαφόρων κοινωνικών επιταγών, έχει ενστερνιστεί την άποψη ότι η αναπαραγωγική της δυνατότητα ήταν, κατά βάση, η μόνη σημαντική της ιδιότητα, με συνέπεια το τέλος της εμμήνου ρήσεως να την καταρρακώνει.
Στον αντίποδα, πολλά βιβλία έχουν γραφτεί διακηρύσσοντας ότι η γυναίκα μετά την εμμηνόπαυση μπορεί να συνεχίσει να είναι η ελκυστική γυναίκα, η διαθέσιμη ερωμένη, η εργατική και αφοσιωμένη υπάλληλος, η πρόθυμη και δραστήρια νοικοκυρά.
Και, φυσικά, υπάρχουν πάντα και εκείνες οι γυναίκες που επιθυμούν να ορίσουν την ταυτότητά τους με καινούργιους τρόπους.
Αξιοποιώντας τις αλλαγές
Πάντα υπήρχαν γυναίκες που αγνοούσαν τις κοινωνικές υποδείξεις, αποδεχόμενες το γεγονός ότι μεγαλώνουν. Είναι εκείνες που, σε αυτή την ηλικία, έχουν πλέον τον χρόνο, αλλά και την ενέργεια να ασχοληθούν με τον εαυτό τους και να τολμήσουν πράγματα που δεν θα έκαναν νεότερες. Με άλλα λόγια, ανακαλύπτουν νέες πλευρές του εαυτού τους και απελευθερώνονται πραγματικά.
Βέβαια, στη μετά-κλιμακτήριο εποχή, μέχρι να ισορροπήσει ο κάθε οργανισμός τις ορμονικές αλλαγές, οι μεταβολές και μεταπτώσεις στην ψυχική διάθεση είναι πολύ συνηθισμένες, όπως τονίζει η ειδικός. Ωστόσο, παρά τα όσα φημολογούνται, τις περισσότερες φορές οι καταστάσεις αυτές δεν φτάνουν σε μείζονα καταθλιπτική διαταραχή (η οποία συνήθως αφορά γυναίκες που επιβαρύνονται και από άλλους προδιαθεσικούς παράγοντες ποικίλης φύσης), αλλά μάλλον παραμένουν ως δυσθυμία.
Γι’ αυτό και έχει μεγάλη σημασία η κάθε γυναίκα να αντιμετωπίσει τη συγκεκριμένη περίοδο ρεαλιστικά και ως μια καινούργια ευκαιρία να «επανέλθει» με τρόπους που δεν θα της στερούν τις επιθυμίες της, αλλά αντιθέτως θα ανατροφοδοτούν την αισιοδοξία της και τη διάθεση να χαρεί τη ζωή.
Ο ρόλος του συντρόφου
Ο σύντροφος μπορεί να παίξει έναν πολύ σημαντικό και ουσιαστικό ρόλο, γι’ αυτό δεν πρέπει να του αποκρύπτουμε την επίδραση, σωματική και συναισθηματική, που επιφέρει η φάση της εμμηνόπαυσης στη ζωή μας.
- Καλό είναι να συζητάμε μαζί του τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε, συμπεριλαμβανομένου του ενδεχόμενου πόνου (δυσπαρευνίας) κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής και της μειωμένης libido.
- Η αποφυγή του σεξ εξαιτίας των σωματικών αλλαγών (π.χ. ξηρότητα κόλπου) ή ψυχικών διεργασιών (προκατάληψη για την εμφάνιση) προκαλεί παρεξηγήσεις και εντάσεις, γι’ αυτό πρέπει να υπάρχει από κοινού ενημέρωση του ζευγαριού από τον γυναικολόγο ή τον λειτουργό ψυχικής υγείας για την ανεύρεση λύσεων.
- Σε κάθε περίπτωση, η εμμηνόπαυση συνιστά όχι μόνο προσωπική, αλλά και κοινή αλλαγή για το ζευγάρι. Γι΄αυτό, ο σύντροφος πρέπει να μετέχει ως συνοδοιπόρος, εκφράζοντας αισθήματα αποδοχής και ασφάλειας, ώστε οι όποιες δυσκολίες προκύψουν να ξεπεραστούν όσο το δυνατόν πιο ανώδυνα, χωρίς να υπάρξουν ρήξεις.
Ενημερωτικά
Η εμμηνόπαυση ή κλιμακτήριος είναι η χρονική περίοδος, κατά την οποία η γυναίκα παύει να έχει έμμηνο ρήση (περίοδο). Ως Παγκόσμια Ημέρα Εμμηνόπαυσης έχει οριστεί η 18η Οκτωβρίου με πρωτοβουλία της Διεθνούς Εταιρείας Εμμηνόπαυσης (IMS), προκειμένου να συμβάλει στην ενημέρωση σχετικά με την εμμηνόπαυση, τον αντίκτυπο από την απώλεια των οιστρογόνων στην υγεία της γυναίκας, και τους τρόπους για την ανακούφιση των συμπτωμάτων της.
Η ηλικία, κατά την οποία εμφανίζεται για τελευταία φορά η έμμηνος ρύση, είναι συνήθως κοντά στα πενήντα. Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες μπορεί να συμβεί νωρίτερα (ως αποτέλεσμα πρώιμης ανεπάρκειας των ωοθηκών, υστερεκτομής, ακτινοθεραπείας ή χημειοθεραπείας) ή και αργότερα.
