Μερικά χρόνια πριν, η απάντηση θα ήταν κατηγορηματικά “Nαι!”. Το να μη θες να αποκτήσεις παιδί, ισοδυναμούσε με ένα μικρό έγκλημα προς τον εαυτό σου. Και προς τους γονείς σου, βεβαίως, οι οποίοι θα μαράζωναν.
της Λίλας Σταμπούλογλου
Η αλήθεια είναι ότι αρκετοί γονείς ακόμα μαραζώνουν όταν δεν βλέπουν εγγόνι να έρχεται (ειδικά από τις κόρες), ενώ συγγενείς και φίλοι μπορεί να “πετάνε” κουβέντες, του τύπου “τα παιδιά ολοκληρώνουν τον άνθρωπο” ή “ποιος θα σε φροντίσει στα γεράματα;”. Πλέον, όμως, η συνειδητή απόφαση ενός ανθρώπου να μην μπει σε διαδικασία τεκνοποίησης αρχίζει κάπως να απενοχοποιείται. “Κάπως” λέω, όχι εντελώς.
Πολλοί ίσως σε πουν εγωιστή και ευθυνόφοβο. Δεν θες παιδί; Είσαι παρτάκιας, σκέφτεσαι μόνο τον εαυτό σου – τέλος! Και, γενικά, το ’χεις πάρει λάθος το θέμα και σπαταλάς ανούσια τη ζωή σου. Αυτά ακούνε συχνότερα οι childfree, οι άνθρωποι δηλαδή που δεν θέλουν να τεκνοποιήσουν από επιλογή.
Η Λέσλι Άσμπερν-Νάρντο, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα, επιβεβαίωσε το κοινωνικό συναίσθημα προς τους άτεκνους και με πείραμα: Έβαλε 200 φοιτητές του Τμήματος Ψυχολογίας να διαβάσουν τις περιλήψεις της ζωής τεσσάρων διαφορετικών ανθρώπων και μετά τους ζήτησε να τις αξιολογήσουν. Τα ζευγάρια χωρίς παιδιά χαρακτηρίστηκαν ως τα “λιγότερο πλήρη ψυχολογικά”, έχοντας τη “μεγαλύτερη ηθική κατακραυγή”.
Πάντως, οι childfree δεν είναι και λίγοι. Για την ακρίβεια, είναι όλο και περισσότεροι. Στις ΗΠΑ, αυτή τη στιγμή, το 47,6% των γυναικών ηλικίας 15-44 ζει χωρίς παιδιά, ενώ στη Δυτική Ευρώπη μία στις πέντε γυναίκες επιλέγουν το ίδιο. Στην Αυστραλία, η Στατιστική Υπηρεσία της χώρας εκτιμά ότι, έως το 2029, ο πιο συνηθισμένος τύπος οικογένειας θα είναι το ζευγάρι χωρίς παιδιά. Προφανώς, μιλάμε για μια κατηγορία ανθρώπων που μεγαλώνει όλο και περισσότερο.
Ένα φαινόμενο… “αυξάνεσθε και πληθύνεστε”, απόλυτα συνδεδεμένο όμως και με την κρίση. Πώς να πάρεις την απόφαση να κάνεις παιδί, όταν το εισόδημά σου δεν φτάνει καλά-καλά για να καλύψει τις δικές σου ανάγκες; Και γιατί τα –λιγότερα πια– λεφτά σου να μην τα ξοδέψεις για τον εαυτό σου; Όσο εγωκεντρικά κι αν ακούγονται τα παραπάνω, δεν μπορείς να κατηγορήσεις έναν άνθρωπο που τα σκέφτεται σε μια εποχή κρίσης.
Οι childfree είναι μια κοινότητα όλο και πιο συσπειρωμένη: κάνουν κινήματα (National Alliance for Optional Parenthood), συνέδρια (“The notmom summit”, το οποίο διοργανώνεται κάθε Οκτώβριο στο Κλίβελαντ), ιστότοπους (Childfree Online Dating), ενώ στην Αυστραλία έχουν κάνει και κόμμα (το Australian Childfree Party)! Έχουν καθιερώσει ακόμα και την Παγκόσμια Ημέρα τους, την Childfree Day.
Επιπλέον, γράφουν και βιβλία: το The Childless Revolution (Η επανάσταση των άτεκνων) της Madelyn Cain, το Complete without kids (Ολοκληρωμένος χωρίς παιδιά) της Dr. Ellen Walker και Two is enough: A Couple’s Guide to Living Childless by Choice (Δύο είναι αρκετοί: Ένας οδηγός για ζευγάρια για μια ζωή χωρίς παιδιά από επιλογή) της Laura S. Scott είναι τρεις από τις “Βίβλους” του childfree κινήματος, που έχουν γίνει best sellers. Οι μεν τα διαβάζουν επειδή συμφωνούν, οι δε επειδή διαφωνούν – πάντως όλοι θέλουν να μάθουν γιατί ένας άνθρωπος δεν θέλει να διαιωνίσει το είδος του.
Γιατί, αλήθεια; Σ’ ένα άλλο σχετικό βιβλίο, το Selfish, shallow and self-absorbed (Εγωιστές, ρηχοί και εγωκεντρικοί), 16 συγγραφείς εκθέτουν τους δικούς τους λόγους. Άλλοι αναφέρουν ότι δεν ένιωσαν ποτέ την ανάγκη, άλλοι λένε ότι δεν μπορούν να αναλάβουν την ευθύνη ενός παιδιού ή τη δέσμευση που απαιτεί, άλλοι δηλώνουν ότι έχουν διαφορετικές προτεραιότητες, ενώ κάποιοι θεωρούν ελαττωματικά τα γονίδιά τους και ακατάλληλα για να διαιωνιστούν! Απ’ όλα έχει ο μπαξές.
Και όταν λέμε “απ’ όλα”, εννοούμε και πράγματα που δεν τα φαντάζεσαι με την πρώτη: Όπως το επιχείρημα ότι η αποχή από την τεκνοποίηση θα σώσει τον πλανήτη. Ναι, υπάρχει και αυτό. Πριν από ένα χρόνο, διαβάσαμε στον Guardian την περίπτωση της Γκουέιν Μάκελεϊν, η οποία αποφάσισε να κάνει στείρωση: “Πάντα ήξερα ότι δεν ήθελα παιδιά για περιβαλλοντικούς λόγους. Οι άνθρωποι δεν είναι κακοί, οι επιπτώσεις των ανθρώπων είναι. Τα δέντρα έχουν κοπεί για λογαριασμό μας. Τα πλαστικά απορρίμματα αυξάνονται και τα ορυκτά εξορύσσονται εξαιτίας των ανθρώπων. Αν υπάρχουν λιγότεροι από εμάς, θα υπάρξουν και λιγότερα τέτοια αποτελέσματα”.
Τρελό; Κι όμως, αυτά πιστεύουν οι αντιναταλιστές, στους οποίους ανήκει η Μάκελεϊν. Θεωρούν ότι είναι σκληρό να φέρνεις στον κόσμο ζωές καταδικασμένες να ταλαιπωρούνται και να προκαλείς προβλήματα στο περιβάλλον. Και θεωρούν ότι, με το να μένουν άτεκνοι, κάνουν ένα είδος εθελοντισμού που βοηθά τον πλανήτη να αναρρώσει.
Υπάρχουν βέβαια και άλλοι, που δεν χρειάζονται έναν ευγενή σκοπό για να μείνουν άτεκνοι, κάνοντας ακόμα και… στείρωση. Μία από αυτούς είναι και η σχεδιάστρια μόδας Μπρι Σίλεϊ. Όπως ανέφερε σε συνέντευξή της στην Huffington Post, είχε καταλάβει από μικρή ότι δεν ήταν προορισμένη να γίνει μητέρα και, από τα 24 χρόνια της, άρχισε ήδη να ρωτάει τους γιατρούς αν μπορεί να κάνει στείρωση. Στην ηλικία των 30 έφτασε τελικά στο χειρουργικό κρεβάτι, ούσα πεπεισμένη ότι δεν θα το μετανιώσει ποτέ – όπως και συνέβη (Ομολογώ ότι η στείρωση μου φαίνεται υπερβολή. Δεν θες απογόνους; Απλώς δεν τους κάνεις. Ποιος ο λόγος να επέμβεις στο σώμα σου τόσο δραστικά και αμετάκλητα;).
Κάποιοι άλλοι, πάλι, δεν θέλουν παιδιά για να μη διαλυθεί ο γάμος τους. Η αλήθεια είναι ότι το επιχείρημά τους έχει μια βάση. Λίγα χρόνια πριν, οι New York Times δημοσίευσαν τα αποτελέσματα μιας έρευνας που εξέταζε την επίδραση της απόκτησης παιδιών σε ένα παντρεμένο ζευγάρι. Το συμπέρασμα ήταν ότι η ποιότητα του γάμου χαλάει με τον ερχομό των παιδιών, και ξαναφτιάχνει όταν τα παιδιά φύγουν από το σπίτι. Είναι αυτό που λέμε: τα παιδιά αλλάζουν τις ισορροπίες στο ζευγάρι. Τόσο κοινότοπο, μα τόσο αληθινό.
Τι καταλαβαίνω εγώ απ’ όλα αυτά; Οι λόγοι που κάνουν κάποιον να απέχει από την τεκνοποίηση είναι βαθιά προσωπικοί. Το ζητούμενο είναι τελικά, είτε κάνεις παιδιά είτε όχι, να μη μετανιώνεις για τις επιλογές σου και να αντλείς ικανοποίηση από τη ζωή σου.
Και, ναι, όσο κι αν η child-friendly κοινωνία μας αρνείται να παραδεχτεί ότι υπάρχει ευτυχία και χωρίς τεκνοποίηση, κάποιοι άνθρωποι έρχονται να τη διαψεύσουν και να πουν: Περνώ και μόνος μου καλά, τα καταφέρνω μια χαρά (που λέει και το άσμα), μακριά από καρότσια, κούκλες, ποδηλατάκια και κούνιες!
