Πόσο καλό είναι, αλήθεια, ν’ αφήνουμε τα παιδιά να πιστεύουν στον κύριο με τα άσπρα γένια που μπαίνει με δώρα απ’ την καμινάδα; Το ερώτημα έρχεται προ των πυλών, μαζί με τις γιορτές των Χριστουγέννων.
της Λίλας Σταμπούλογλου
“Όχι, δεν πρόκειται να πω στο παιδί μου ψέματα, Άγιος Βασίλης δεν υπάρχει”, είπε μια μαμά στο παιδικό πάρτι της τρίχρονης κόρης της και συμμαθήτριας του γιου μου στον βρεφονηπιακό, ξεκινώντας ένα θερμό ντιμπέιτ μεταξύ των παρευρισκόμενων μαμάδων. Οι μισές κουνούσαν το κεφάλι συγκαταβατικά, οι άλλες μισές έκλειναν έντρομες τα αυτιά στα παιδιά τους για να μην τους διαλυθεί το παραμύθι.
Προτού διαλέξουμε μαμαδίστικο στρατόπεδο και μπούμε σε διενέξεις σε παιδικά πάρτι, ας πάμε στα στρατόπεδα των ειδικών, να δούμε τουλάχιστον τι πιστεύουν εκείνοι.
Ένας απ’ αυτούς είναι ο Μάθιου Λόρμπερ, παιδοψυχίατρος στο νοσοκομείο Lenox Hill, στη Νέα Υόρκη: “Δεν νομίζω ότι είναι κακό για τα παιδιά να πιστεύουν σε κάποιον που προσπαθεί να κάνει τους ανθρώπους ευτυχισμένους”, υποστηρίζει. Και συμπληρώνει ότι είναι ένα φυσιολογικό μέρος της ανάπτυξης, το οποίο καλλιεργεί τη δημιουργικότητα και τη φαντασία.
Το στρατόπεδο του Μάθιου Λόρμπερ πιστεύει, επίσης, ότι ο μύθος του Άγιου Βασίλη, ενταγμένος μέσα στο κλίμα των γιορτών, ενισχύει και τις καλές αξίες μέσα στην οικογένεια: Τα παιδιά μυούνται στις παραδόσεις και νιώθουν τη θαλπωρή και τη μαγεία του γιορτινού κλίματος. Και όχι, δεν είναι μόνο τα δώρα που θα τα μαγέψουν, ένα ποδήλατο ή μια Μπάρμπι μέσα σε γιορτινό περιτύλιγμα, είναι κυρίως η διαδικασία που κρύβεται πίσω απ’ αυτά, η προσφορά και η αγάπη.
Υπάρχει, βέβαια, και το άλλο στρατόπεδο και, αν θέλετε να πάτε κόντρα στα καθιερωμένα, μπορείτε να το ακολουθήσετε. Σε άρθρο της επιθεώρησης The Lancet Psychiatry, ο καθηγητής Ψυχιατρικής Μπόιλ από το Πανεπιστήμιο του Exeter και άλλοι συνάδελφοί του υποστηρίζουν κατηγορηματικά ότι δεν πρέπει να συντηρούμε τον μύθο του γενειοφόρου αγίου γιατί, αφ’ ενός, υποτιμάμε τη νοημοσύνη των παιδιών, αφ’ ετέρου κλονίζουμε την εμπιστοσύνη τους απέναντι σ’ εμάς, τους γονείς.
“Αν οι γονείς είναι ικανοί να ψεύδονται για κάτι τόσο σημαντικό, μπορούν τα παιδιά να συνεχίσουν να τους θεωρούν σοφούς και ειλικρινείς;”, αναρωτιούνται οι έγκριτοι ψυχίατροι στο άρθρο τους. Προσθέτουν, επίσης, ότι ο μύθος πιθανότατα συντηρείται όχι τόσο επειδή οι γονείς θέλουν να ευχαριστήσουν τα παιδιά τους, αλλά επειδή έχουν οι ίδιοι ανάγκη ν’ αναβιώσουν τη δική τους παιδική ηλικία. “Θα πρέπει να αναρωτηθούμε κατά πόσον είναι ηθικό οι γονείς να προτρέπουν τα παιδιά να πιστεύουν σε τέτοιους μύθους. Όλα τα παιδιά, κάποια στιγμή, μαθαίνουν την αλήθεια και συνειδητοποιούν ότι τους λένε ψέματα για χρόνια – κι αυτό τα κάνει να αναρωτηθούν τι άλλα ψέματα τους έχουν πει”, δηλώνει ο Μπόιλ.
– Η στιγμή της αλήθειας
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, κάποια στιγμή φτάνει η ώρα που πρέπει να πούμε στα παιδιά την αλήθεια. Η στιγμή αυτή, σύμφωνα με τους ψυχολόγους, έχει φτάσει όταν:
• Ένα μεγαλύτερο παιδί δηλώνει στο μικρό μας ότι Άγιος Βασίλης δεν υπάρχει. Αν η αποκάλυψη το καταρρακώσει, μπορούμε να του πούμε ότι όποιος θέλει πιστεύει σ’ αυτόν και όποιος θέλει όχι.
• Το παιδί μεγαλώσει και αρχίσει να υποψιάζεται, κάτι που γίνεται περίπου στα εφτά του χρόνια. Αν μας ρωτήσει, κάνουμε την αποκάλυψη χωρίς τύψεις. Είναι προτιμότερο να απογοητευτεί, παρά να νιώσει ο ηλίθιος της τάξης, που, λογικά, θα νιώσει, αφού οι περισσότεροι συμμαθητές του ξέρουν πια ότι τα δώρα τα φέρνουν οι γονείς.
• Αν το παιδί είναι μεγαλύτερο των εφτά χρονών και πιστεύει ακόμα, του διαλύουμε τον μύθο όσο πιο σύντομα γίνεται. Όχι μόνο θα πέσει θύμα κοροϊδίας από τους συνομηλίκους του, θα μας θυμώσει κιόλας που δεν του αποκαλύψαμε την αλήθεια. Κι αν αντιστέκεται, το κάνουμε επικαλούμενοι τη λογική: Μα πώς είναι δυνατόν ένας άνθρωπος να χωρέσει στην καμινάδα, Γιωργάκη;
Τέλος, οι ειδικοί συμβουλεύουν να μυήσουμε το παιδί στην αλήθεια εξηγώντας του παράλληλα την παράδοση του Άγιου Βασίλη: ότι είναι κάτι στο οποίο πιστεύουμε όταν είμαστε μικροί, ότι είναι μέσα στο κλίμα των Χριστουγέννων και ότι πρέπει, όχι μόνο ν’ αφήσουμε τους μικρότερους να το ζήσουν όπως το ζήσαμε κι εμείς μικροί, αλλά να συμμετέχουμε και στην έκπληξη. Και πολύ σωστά συμβουλεύουν οι ειδικοί, γιατί σίγουρα δεν θέλουμε ο μεγαλύτερος εξυπνάκιας αδελφός να πει στον ανυποψίαστο μικρό: Ποιος Άγιος Βασίλης; Ο μπαμπάς άφησε τα δώρα κάτω απ’ το δέντρο!
Κι αν έχει φτάσει η στιγμή ν’ αποκαλύψουμε στο παιδί μας την αλήθεια, μπορούμε να το κάνουμε όπως η Αμερικανίδα συγγραφέας Martha Brockenbrough, όταν η κόρη της Λούσι, αντί για λίστα με δώρα, έγραψε στο γράμμα της προς τον Άγιο Βασίλη: “Είσαι πραγματικά ο Άγιος Βασίλης;”… Η μαμά της, λοιπόν, της απάντησε με τον πιο γλυκό τρόπο και η απάντηση δημοσιεύτηκε στους New York Times:
“Αγαπητή Λούσι,
…Ξέρω ότι εδώ και πολύ καιρό το αναρωτιέσαι, αλλά ήθελα η απάντησή μου να είναι πολύ προσεκτική, κι έπρεπε να σκεφτώ καλά τι θα σου πω. Η απάντηση είναι “όχι”. Δεν υπάρχει Άγιος Βασίλης. Εγώ είμαι το άτομο που γεμίζει την κάλτσα σου με δώρα. Επίσης διαλέγω και τυλίγω τα πακέτα που βρίσκεις κάτω από το δέντρο, με τον ίδιο τρόπο που η μαμά μου το έκανε για μένα, όπως και η δική της μαμά για εκείνη (και ναι, βοηθάει κι ο μπαμπάς). Φαντάζομαι πως κάποια μέρα θα το κάνεις κι εσύ για τα παιδιά σου και ξέρω ότι θα σου αρέσει να τα βλέπεις να τρέχουν προς το χριστουγεννιάτικο δέντρο το πρωί των Χριστουγέννων. Θα σου αρέσει να τα βλέπεις να κάθονται μπροστά στο δέντρο και τα προσωπάκια τους να φωτίζονται από τα λαμπιόνια του. Όμως αυτό δεν θα σε κάνει Άγιο Βασίλη! Ο Άγιος Βασίλης είναι κάτι μεγαλύτερο και αυτό που κάνει διαρκεί περισσότερο από τη ζωή του καθενός μας. Μαθαίνει στα παιδιά πώς να πιστεύουν σε κάτι που δεν έχουν ποτέ δει ή αγγίξει. Είναι πολύ σπουδαία και σημαντική δουλειά αυτή. Στην πορεία της ζωής σου, θα χρειαστείς αυτή την ικανότητα να πιστεύεις: στον εαυτό σου, στους φίλους σου, στα ταλέντα σου και στην οικογένειά σου. Επίσης, θα χρειαστεί να πιστέψεις σε πράγματα που δεν μπορείς να μετρήσεις ή να κρατήσεις στα χέρια σου. Μιλάω για την αγάπη, αυτή τη σπουδαία δύναμη που θα φωτίσει μέσα σου τη ζωή, ακόμα και στις πιο σκοτεινές και κρύες στιγμές. Ο Άγιος Βασίλης είναι ένας δάσκαλος και τώρα ξέρεις το μυστικό για το πώς κατεβαίνει μέσα από όλες αυτές τις καμινάδες την παραμονή των Χριστουγέννων: τον βοηθάνε όλοι οι άνθρωποι που γέμισαν την καρδιά τους με χαρά χάρη σ’ εκείνον… Ο Άγιος Βασίλης είναι αγάπη και μαγεία και ελπίδα και ευτυχία. Ανήκω στην ομάδα του και, πλέον, ανήκεις κι εσύ.
Σ’ αγαπώ για πάντα,
Η μαμά”
