Μαρία Λυσάνδρου
Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά: Τι ακριβώς ορίζουμε ως «Δημιουργική Γραφή»;
Η Δημιουργική Γραφή είναι ένα επιστημονικό πεδίο που έχει συγκροτηθεί πλέον ως γνωστικό αντικείμενο, πανεπιστημιακό μάθημα δηλαδή, σε όλον τον κόσμο. Η υιοθέτηση της λογικής του συντελεί στο να αλλάξει η σχέση μας με το λογοτεχνικό κείμενο (μυθιστόρημα, διήγημα, νουβέλα, ποίηση, στιχουργικό, θεατρικό κείμενο, σεναριακός λόγος κ.ά.). Ουσιαστικά, μυείται ο/η συμμετέχων/ουσα στα μυστικά του λόγου. Μαθαίνει πώς δομείται ένα καλό κείμενο, άρα γίνεται καλύτερος αναγνώστης και, ταυτόχρονα, κριτικά σκεπτόμενος και συνειδητοποιημένος πολίτης.
Είστε ο εμπνευστής και επικεφαλής των συνεδρίων Δημιουργικής Γραφής στην Ελλάδα, τα οποία αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη διεθνή αναγνώριση, με πιο πρόσφατο επίτευγμα τη συμμετοχή στη διοργάνωση του 5ου Διεθνούς Συνεδρίου Δημιουργικής Γραφής, στο Παλέρμο. Δώστε μας μια εικόνα της όλης αυτής προσπάθειας…
Το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών «Δημιουργική Γραφή» του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας ξεκίνησε το 2008-2009 με τον αείμνηστο καθηγητή και ποιητή Μίμη Σουλιώτη, που θα μνημονεύω πάντα για τη βαθιά φιλία, την εμπιστοσύνη και την αγάπη του.
Όταν ανέλαβα το 2012 τη διεύθυνση του Προγράμματος, πρόταξα την εξωστρέφεια, τη διδακτική αξιοποίηση της Δημιουργικής Γραφής στην Πρωτοβάθμια και στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, και τις διαρκείς δράσεις προσφοράς στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Σε μεγάλο βαθμό, το όραμα αυτό σαρκώθηκε, αλλά μένουν πολλά που θέλουμε ακόμα να κάνουμε και να προσφέρουμε.
Μέχρι στιγμής, έχουμε διοργανώσει 5 διεθνή συνέδρια. Επιπλέον, προσφέρουμε, σε συνεργασία με τους φοιτητές και τις φοιτήτριές μας, εδώ και 10 χρόνια ανελλιπώς, μαθήματα Δημιουργικής Γραφής σε έγκλειστους σε διάφορα σωφρονιστικά ιδρύματα, φυλακές, στην Ελλάδα. Η κ. Καλογήρου, στο Νέο Πρόγραμμα Σπουδών της Λογοτεχνίας στο Γυμνάσιο, και εγώ στο Λύκειο, εξασφαλίσαμε πλέον επισήμως την είσοδο της Δημιουργικής Γραφής στο εκπαιδευτικό μας σύστημα.
Έχουμε, δε, συνεργασίες με διάφορα σημαντικά λογοτεχνικά φεστιβάλ στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, όπου οι φοιτητές και οι φοιτήτριές μας βρίσκουν χώρο έκφρασης. Επιπλέον, δικοί μας απόφοιτοι οργανώνουν πλέον πολλαπλές πολιτιστικές και κοινωνικές δράσεις, πάντοτε αξιοποιώντας τη λογική που διέπει τη Δημιουργική Γραφή ως επιστημονικό πεδίο, και όχι απλώς ως συγγραφική βελτίωση.
Στο Πρόγραμμα διδάσκουν σπουδαίοι συγγραφείς και καθηγητές από το εξωτερικό, οι οποίοι συνεργάζονται πολλαπλά μαζί μας.
Εάν επιθυμούσαμε να απαριθμήσουμε τις βραβεύσεις των δικών μας παιδιών, θα υπηρετούσαμε μια λογική που δεν ενστερνίζομαι. Ναι, έχουμε τρία πρώτα κρατικά βραβεία, πάρα πολλά σε ελληνικούς, αξιολογότατους, και διεθνείς Οργανισμούς.
Να σημειώσω, τέλος, ότι συνεργαστήκαμε με εξαιρετική επιτυχία στη δημιουργία μεταπτυχιακού προγράμματος με το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Στην παρούσα φάση, συνεργαζόμαστε άριστα με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Τμήμα Κινηματογράφου και τον φίλο και καθηγητή Παναγιώτη Ιωσηφέλη.
Σε ποιους μπορεί να φανεί χρήσιμο ένα σεμινάριο ή και ένα μεταπτυχιακό περί Δημιουργικής Γραφής; Υπάρχουν ειδικότητες για τις οποίες, κατά την άποψή σας, η απόκτηση μιας τέτοιας δεξιότητας είναι «εκ των ων ουκ άνευ»;
Καθώς η Δημιουργική Γραφή έχει ενταχθεί επισήμως στα Νέα Προγράμματα Σπουδών για τη Λογοτεχνία στο Γυμνάσιο (επόπτρια η καθηγήτρια Τζίνα Καλογήρου) και στο Λύκειο (δική μου η χαρά της εποπτείας με μια θαυμάσια ομάδα συναδελφισσών), θα έλεγα ότι οι εκπαιδευτικοί πρέπει πλέον να επιμορφωθούν σχετικά. Θα πραγματοποιηθεί αυτό και με κρατικά σεμινάρια. Ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα, όμως, ανοίγει άλλους ορίζοντες και, βιωματικά, σε κάνει να συναισθανθείς τις μαθητικές αντιδράσεις.
Ως ειδικός που διαβάζει σε τακτική βάση κείμενα όλων των ειδών (είτε λογοτεχνικά, είτε δημοσιογραφικά, είτε φοιτητικές εργασίες), σε τι επίπεδο θα λέγατε ότι βρισκόμαστε στην Ελλάδα από πλευράς Δημιουργικής Γραφής; Υπάρχουν τομείς, στους οποίους βλέπετε να υστερούμε;
Νομίζω ότι η κρίση στην εκφορά του γραπτού και του προφορικού λόγου δεν αφορά μόνο τη δική μας πατρίδα. Η Αγγλία, για παράδειγμα, και με τη διεθνοποίηση της Αγγλικής, αντιμετωπίζει το φαινόμενο παραγωγής υπεραπλουστευμένων κειμένων ακόμα και σε πανεπιστημιακό επίπεδο. Η Δημιουργική Γραφή, με την παιγνιώδη εφαρμογή της, μας βοηθά να «παίζουμε» και, ταυτόχρονα, να μαθαίνουμε. Αλλά αυτό φοβάμαι ότι ξεπερνά τα όρια της αποψινής μας συνέντευξης, για την οποία σας ευχαριστώ από καρδιάς.
Ως Έλληνες, προφανώς και έχουμε στα χέρια μας το δυνατό «χαρτί» της υπερ-πλούσιας σε λεξιλόγιο και εκφραστικά μέσα Ελληνικής Γλώσσας. Τη διαχειριζόμαστε, ωστόσο, σωστά; Με ποιους τρόπους θα μπορούσε κανείς να βελτιώσει το γράψιμό του, μέσα από τα συγκεκριμένα σεμινάρια Δημιουργικής Γραφής;
Εξασκείται κανείς διαβάζοντας και γράφοντας κείμενα αναγνωρισμένης αξίας και υψηλής αισθητικής. Εύκολο να λέγεται, δύσκολο να πραγματοποιείται κάτι τέτοιο.
Υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις για τα «καλά» κείμενα και τους πειραματισμούς στη νεότερη λογοτεχνία. Αλλά τέτοια διλήμματα έχουν και την ομορφιά τους, αποτελούν πρόκληση και μας κρατούν σε διαρκή εγρήγορση και αναζήτηση.