Μαρία Λυσάνδρου
Το «Mistero Buffo» γράφτηκε το 1969 από τον Ντάριο Φο ως ένας προσωπικός μονόλογος, για να «μεταγραφεί» στην πορεία σε μια σειρά σύντομων μονολόγων, βασισμένων στις εμβόλιμες κωμικές σκηνές των μεσαιωνικών λειτουργικών δραμάτων, όπου το θείο και το ανθρώπινο δράμα ξαναδιαβάζονται τραγικο-κωμικά, με έντονο κοινωνικο-πολιτικό σχόλιο και καυστική αντι-εξουσιαστική σάτιρα.
Στην παράσταση πρωταγωνιστούν (βάσει ταλέντου) οι Jerome Kaluta, Ελίνα Μάλαμα, Δαυίδ Μαλτέζε, Αρετή Πασχάλη, Μαρία Πετεβή και Νίκος Πουρσανίδης.
Το «Plan Be» βρέθηκε σε μία από τις τελευταίες πρόβες πριν την πρεμιέρα της παράστασης, με σκοπό να… εξομολογήσει τους συντελεστές και να μάθει περισσότερα για τα όσα φοβερά θα δούμε στη σκηνή του Θεάτρου Άνεσις (βοήθειά μας…).
Jerome Kaluta
Η διάρκεια του έργου είναι «99 λεπτά και 666 δευτερόλεπτα». Τι ακριβώς θα δούμε σ’ αυτό τον… τόσο συγκεκριμένο χρόνο;
Στα 99 λεπτά δεν θα δείτε τίποτα, στα 666 δευτερόλεπτα θα τα δείτε όλα! (γέλια)
Με λίγες λέξεις θα το πω: Αυτή η ιστορία που θα δείτε είναι το «spin off» της ζωής του Χριστού. Ο βασικός πρωταγωνιστής στην Καινή Διαθήκη είναι ο Χριστός. Εδώ, όμως, θα δείτε τη ζωή όλων των άλλων, των δευτερο-τριταγωνιστών, των κομπάρσων, των γύρω-γύρω. Είναι η ευκαιρία τους να λάμψουν! Και βλέπουμε πώς επηρέασε Χριστός τη ζωή αυτών των ανθρώπων.
Κι εσείς, δηλαδή, παίζετε τους πάντες;
Ουσιαστικά υπάρχουν κάποιες ιστορίες, στις οποίες έχουμε έναν εκάστοτε κεντρικό ήρωα, και οι άλλοι «υποστηρίζουμε» αυτόν που είναι στο κέντρο. Παίρνουμε διάφορες μορφές κατά τη διάρκεια του έργου, προκειμένου να μπορέσουμε να σας πούμε αυτή την ιστορία – αυτό το «spin off» της ζωής του Χριστού.
Στο δελτίο Τύπου της παράστασης αναγράφονται οι ηθοποιοί «βάσει ταλέντου», και είσαι πρώτος! Αυτό θέλω λίγο να μου το εξηγήσεις… (γέλια)
Κοίτα… ο αξιότιμος σκηνοθέτης μου, ο Νικορέστης Χανιωτάκης, έκρινε ότι έπρεπε να αναφερθώ πρώτος στη σειρά, βάσει ταλέντου. Εντελώς αξιοκρατικά και αμερόληπτα, ο άνθρωπος αποφάσισε! Και μη φανταστείς… δεν υπήρξε ούτε χρηματισμός, ούτε παρακάλια, ούτε κλάματα έξω απ’ το σπίτι του… τίποτα τέτοιο. Μόνος του πήρε την απόφαση! Κι εγώ δεν θέλω να στεναχωρώ τους ανθρώπους… Άμα κάποιος αποφασίσει κάτι, ποιος είμαι εγώ να του πω «όχι»; (γέλια)
Ελίνα Μάλαμα
Πόσο εύκολο είναι για έναν ηθοποιό να πρωταγωνιστεί σε ένα έργο που απαιτεί να είναι από την αρχή μέχρι το τέλος πάνω στη σκηνή και να αλλάζει συνεχώς χαρακτήρες;
Για έναν ηθοποιό, αυτό είναι κ-α-ν-ο-ν-ι-κό! (γέλια) Αυτό είναι η δουλειά μας, και στο αρχαίο δράμα, και στο σύγχρονο: ο ηθοποιός είναι πάνω στη σκηνή, «χτυπιέται», κι όποιος τον άκουσε!
Τώρα, το συγκεκριμένο έργο έτσι το έχει οραματιστεί ο Νικορέστης, έτσι είναι και η ίδια η ομάδα… υπήρχε πολλή διάθεση για «παιχνίδι» και για μια ελεύθερη έκφραση. Οπότε, δεν μας φάνηκε κι εμάς τόσο κουραστικό. Έτσι όπως είναι στημένη η παράσταση, αλλά και έτσι όπως είναι οι σχέσεις μεταξύ μας, είναι πολύ παρεΐστικο το όλο πράγμα. Περισσότερο απολαμβάνει ο ένας τον άλλον και τα όσα κάνουμε.
Ε, εντάξει… μετά, όταν πια τελειώσει η παράσταση και πας στο καμαρίνι ή γυρίσεις στο σπίτι σου, μπορείς άνετα να καταρρεύσεις! (γέλια)
Κι ενώ, όντως, είναι ευχάριστο το όλο κλίμα, το ίδιο το έργο δεν είναι «εύκολο». Τα μηνύματά του είναι πολύ σοβαρά. Κι όμως, δεν σε βαραίνει…
Ναι, το κείμενο έχει από πίσω «πολύ πράγμα». Σε όλες τις ιστορίες υπάρχει και μια άλλη, διαφορετική διάσταση, η οποία δίνεται μέσα από πολλές και διαφορετικές συναισθηματικές ανθρώπινες καταστάσεις – από κάτι πολύ σοβαρό, από κάτι ειρωνικό, από κάτι πολύ αστείο…
Το έργο αυτό, δηλαδή, δεν θα το έλεγες «διδακτικό» σε καμία περίπτωση. Δεν έχουμε πέσει καθόλου σ’ αυτή την παγίδα. Εμείς το παρουσιάζουμε μέσα από ένα παιχνίδι ομαδικό, παλιάτσικο, χαρούμενο, με φουλ ενέργεια!
Δαυίδ Μαλτέζε
Για ποιον λόγο να έρθει κάποιος να δει αυτή την παράσταση;
Είναι μια παράσταση που έχει χιούμορ και η οποία δείχνει την ιστορία της Χριστιανοσύνης από την πλευρά των outsider. Άρα, βλέπουμε κάποιους ανθρώπους, στους οποίους δίνεται τώρα, 2.000 χρόνια μετά, η ευκαιρία να μας παρουσιάσουν τη δική τους οπτική για τη γέννηση του Χριστού, τη ζωή του Χριστού, τη Σταύρωση… Είναι μια διαφορετική ματιά της όλης ιστορίας, που έχει ενδιαφέρον να τη δούμε.
Και τι συμπεράσματα, λοιπόν, μπορεί να βγάλει ο θεατής για τους ανθρώπους αυτούς;
Αυτό πρέπει να το αφήσουμε στους ίδιους τους θεατές. Νομίζω ότι είναι λάθος να προσπαθήσουμε να δώσουμε τις απαντήσεις εμείς, οι ηθοποιοί. Εμείς θα πρέπει απλά να δημιουργούμε ερωτήματα και, από εκεί και πέρα, ο καθένας ας ψάξει να βρει την απάντησή του. Αλλιώς το θέατρο γίνεται πολύ διδακτικό, κάτι με το οποίο εγώ διαφωνώ.
Πιο πολύ έχει να κάνει με το να μοιραστούμε τους προβληματισμούς που έχουμε κι εμείς, αφήνοντας το θέμα «ανοιχτό», ώστε ο θεατής να βρει μόνος του την απάντηση που του ταιριάζει, ή την απάντηση που έχει ήδη μέσα του. Δεν αποκλείεται κάποιος να νιώθει ότι έχει ήδη την απάντηση, αλλά αυτό να του ανατραπεί και να τον κάνει να πει «τελικά, ίσως αυτό να είναι κι έτσι»…
Βλέποντας την παράσταση, θα γελάσουμε, θα προβληματιστούμε, θα συγκινηθούμε… τι απ’ όλα;
Νομίζω ότι αυτή η παράσταση τα έχει όλα! Έχει και τραγωδία, έχει και δράμα, και πλάκα, και χιούμορ… Από όλα αυτά, βγαίνουν και διαφορετικές πληροφορίες που, όλες μαζί, συνθέτουν μια ιστορία, την οποία ο καθένας την παίρνει και την επεξεργάζεται. Τα λέω όλα αυτά, γιατί κι εγώ ως θεατής το διάβασα την πρώτη φορά, κι άρχισα σιγά-σιγά να δίνω απαντήσεις σε διάφορα πράγματα που είχα σκεφτεί.
Και παρόλο που ο Ντάριο Φο είχε κάποιες αντιδράσεις ανεβάζοντας το έργο, ξέρω πως, όταν το παρουσίασε στη Ρώμη, μπροστά σε εκπροσώπους της Παπικής Εκκλησίας, τους άρεσε, γελάσανε πολύ. Γιατί η παράσταση έχει πολύ χιούμορ – και το χιούμορ δημιούργημα του Θεού είναι. Παρακολουθώντας, λοιπόν, το έργο, συνειδητοποιείς ότι μόνο βλάσφημο δεν είναι είναι…
Αρετή Πασχάλη
Βλέπω ότι πρόκειται για μια παράσταση που είναι αρκετά απαιτητική τεχνικά. Πόσο μεγάλη δυσκολία έχει τεχνικά η παρουσίαση του συγκεκριμένου έργου;
Έχει μεγάλο βαθμό δυσκολίας η συγκεκριμένη παράσταση. Μπορεί ο θεατής απ’ έξω να βλέπει ότι κυλούν αβίαστα και με ροή τα πράγματα, ωστόσο για να συμβεί αυτό απαιτείται πολύ μεγάλη ακρίβεια, συνέπεια και ρυθμός. Η επιτυχία της παράστασης έγκειται σ’ αυτό: στο να είμαστε όλοι οργανωμένοι, να ακολουθεί ο ένας την «ανάσα» του άλλου και να ακολουθούμε όλοι τις οδηγίες και για τα υποκριτικά, αλλά και για τα τεχνικά ζητήματα. Είναι ένα σύνολο πραγμάτων, δηλαδή, που χρειάζεται να συντονιστεί, ώστε να κυλήσει αρμονικά η παράσταση.
Αν ήταν να ξεχωρίσεις μια σκηνή που θεωρείς ότι χρειάζεται τον μεγαλύτερο συντονισμό εκ μέρους σας;
Όλες ανεξαιρέτως! Γιατί δεν φεύγουμε ποτέ από τη σκηνή, είμαστε μέρος όλων των σκηνών και συμμετέχουμε ηχητικά, σωματικά… Οπότε όλες οι σκηνές έχουν για μας τον ίδιο, μεγάλο, βαθμό δυσκολίας.
Μαρία Πετεβή
Υπάρχει κάτι σ’ αυτή την παράσταση, το οποίο μπορεί να εκπλήξει τον θεατή που θα τη δει;
Που θα τον εκπλήξει, ε; Αυτό μπορώ να το απαντήσω μόνο αν σκεφτώ τι εξέπληξε εμένα όταν το πρωτοδιάβασα: Πάντα, ακούγοντας την ιστορία του Χριστού, εστιάζαμε στους κεντρικούς ήρωες και στο πώς επηρεάζονται από τα δρώμενα. Αυτό που δεν είχα σκεφτεί ποτέ ήταν το τι αντίκτυπο μπορεί να είχε στους γύρω ανθρώπους η Σταύρωση ή η σφαγή των αθώων παιδιών από τον Ηρώδη, ας πούμε… Ο Ηρώδης έσφαξε αμέτρητα αθώα μωρά. Σκεφτήκαμε ποτέ πώς αντιμετώπισαν οι μανάδες των μωρών αυτών αυτή τη σφαγή; Οπότε, βλέπεις πολλές ιστορίες και το πώς ο κάθε άνθρωπος βιώνει διαφορετικά το πένθος, την απώλεια…
Επιπλέον, είναι πολύ συγκινητικό το ότι οι άνθρωποι, που σε μια σκηνή θα τους έβλεπες απλά να περνάνε από πίσω, όντες ουσιαστικά κομπάρσοι στην κεντρική ιστορία, γίνονται εδώ τα βασικά πρόσωπα, «φωτίζονται» έστω και για ένα δευτερόλεπτο.
Υπάρχει κάποια σκηνή που εσένα προσωπικά σε άγγιξε λίγο παραπάνω;
Σίγουρα είναι στα Πάθη. Υπάρχει μία ιστορία με τον τρελό και τον θάνατο. Ο Ιησούς έχει σώσει τον τρελό από το να κρεμαστεί, και ξαφνικά εκείνος βλέπει τον Ιησού, εκείνον που έδωσε νόημα στην ύπαρξή του, που τον μετέτρεψε σε γελωτοποιό, να πεθαίνει. Αυτό ο τρελός το βιώνει ως «προδοσία». Λέει «Δεν μπορεί να με σώζεις και τώρα να με αφήνεις μόνο μου…». Νιώθει ότι καταρρέει όλος του ο κόσμος.
Και σίγουρα με συγκινεί πολύ η σκηνή που η Παναγία μιλάει στον Ιησού πάνω στον Σταυρό, και ο Ιησούς της λέει «Άσε με, μητέρα, πρέπει να αφεθώ, να ξεψυχήσω». Κι εκείνη του λέει «Μη με αφήνεις Ιησού, μη…». Αυτή η σκηνή δεν αντέχεται για μένα. Από την αρχή, από τις πρώτες αναγνώσεις που κάναμε, αυτή η σκηνή με «χτυπάει» και ως Μαρία. Πάντα βουρκώνω…
Νίκος Πουρσανίδης
Έχω διαβάσει ότι το «Mistero Buffo» χαρακτηρίστηκε από τον Πάπα της Ρώμης «το πιο βλάσφημο έργο του θεάτρου». Τι το τόσο… ενοχλητικό έχει αυτό το έργο, κατά τη γνώμη σου;
Νομίζω ότι αυτό που είχε ενοχλήσει τότε ήταν τα όσα λέγονται για το Βατικανό.
Εγώ είμαι ένας άνθρωπος που πιστεύει, και βλέπω ότι και ο συγγραφέας, ο Ντάριο Φο, πιστεύει. Στο τέλος, σε ένα μονόλογο «του Τρελού» που λέω, είναι σαν να μιλάει για το Βατκανό. Για το πώς βάζουν αυτά τα ακριβά κοστούμια και τις πολύτιμες πέτρες, ενώ λένε ότι όλοι πρέπει να είμαστε ίσοι, ότι πρέπει να ζούμε φτωχικά. Ουσιαστικά είναι ανακόλουθοι με τον Λόγο του Χριστού.
Οπότε, αυτό που ουσιαστικά λέει το έργο είναι ότι είναι πολύ όμορφο να ακολουθήσεις όλα αυτά που λέει ο Χριστός, γιατί μιλά για την αγάπη, για την ισότητα. «Απλά εσείς δεν το κάνετε», τους λέει ο τρελός.
Και είναι και ένα έργο που παίζεται εδώ και πολλά χρόνια, πάντα με επιτυχία. Τι είναι αυτό που το κάνει τόσο δημοφιλές;
Διηγείται ιστορίες που όλοι ξέρουμε, αλλά με ένα διαφορετικό τρόπο. Με ένα τρόπο απλό, λαϊκό και με χιούμορ –και φλεγματικό, και μεσογειακό χιούμορ–, αλλά με το ίδιο νόημα που έχουν και οι πραγματικές ιστορίες. Θεωρώ ότι ένας άνθρωπος που πιστεύει, και μπορεί να έχει ακούσει ότι το έργο είναι «βέβηλο», θα έρθει να το δει και θα καταλάβει αμέσως ότι δεν είναι!
Και, μετά από όλα αυτά, ο σκηνοθέτης της παράστασης, Νικορέστης Χανιωτάκης, αναλαμβάνει να βάλει τα πράγματα στη θέση τους:
photo credits Αγγελική Κοκκοβέ