Ενίοτε παρεξηγημένα, κάποιες φορές εθιστικά, σε κάθε περίπτωση ενδιαφέροντα –και, γιατί όχι, συναρπαστικά–, τα video games (ή, επί το ελληνικότερον, βιντεοπαιχνίδια) ωφελούν ανέλπιστα τόσο την υγεία, όσο και τη δημιουργικότητα.
του Ραζμίκ Αγαμπατιάν
Μπορεί να διανύουμε ήδη τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα, εξακολουθούμε όμως να βλέπουμε τα βιντεοπαιχνίδια ως μια ένοχη απόλαυση, στιγματισμένη με την απραξία και το καθισιό. Για όσους, μάλιστα, η εποχή των θρανίων έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί και τολμούν να ασχοληθούν με αυτά, ελλοχεύει ο κίνδυνος να θεωρηθούν ανώριμοι. Αυτό μπορεί να οφείλεται και στο γεγονός ότι, για πάνω από 30 χρόνια, το τάργκετ γκρουπ των βιντεοπαιχνιδιών ήταν οι έφηβοι.
Επίσης, τα πιο γνωστά παιχνίδια τείνουν να δημιουργήσουν μια στερεοτυπική αντίληψη γι’ αυτά: στο Call of Duty σκοτώνεις τους εχθρούς σου, στα Grad Theft Auto ληστεύεις και σπας στο ξύλο περαστικούς, στο Grand Turismo οδηγείς γρήγορα αμάξια, στο Pro Evolution Soccer κλοτσάς το τόπι κ.ο.κ. Αν δεν ασχολείσαι με το άθλημα, δεν μπορείς να δεις τι “μαγειρεύεται” πίσω από τους προαναφερθέντες… ογκόλιθους.
Τα τελευταία πέντε χρόνια, όμως, χάρη στα φτηνά εργαλεία προγραμματισμού και στις υπερταχύτητες του διαδικτύου, βρέθηκε χώρος για νέες ιδέες και καινοτομίες που, με τη σειρά τους, σήμαναν την εποχή της Αναγέννησης των Βιντεοπαιχνιδιών.
Ας δούμε, λοιπόν, 6+1 λόγους για τους οποίους αξίζει να ασχοληθεί κανείς με αυτά τα παιχνίδια, ανεξαρτήτως ηλικίας:
1. Κι όμως, είναι μια κοινωνική δραστηριότητα!
Ξεχάστε το στερεότυπο των gamers που κλείνονταν στο υπνοδωμάτιό τους, χαζεύοντας μόνοι τους μπροστά σε μια οθόνη. Πλέον τα περισσότερα παιχνίδια διαθέτουν δυνατότητες ταυτόχρονης συμμετοχής παιχτών (multiplayer components) είτε μέσω διαδικτύου, είτε με φυσική παρουσία, με μια παρέα φίλων να μαζεύεται σε ένα σαλόνι και να παίζουν όλοι μαζί, συνδεδεμένοι ταυτόχρονα σε μια παιχνιδοκονσόλα. Αρκετά πρόσφατα παραδείγματα είναι το διασκεδαστικό Overcooked ή το Keep Talking and Nobody Explodes, όπως και το συνεργατικό Lovers in a Dangerous Spacetime. Ακόμη, όμως, και τα βιντεοπαιχνίδια που παίζονται με έναν παίχτη προσφέρονται για παρέες. Πολλοί απολαμβάνουν να βλέπουν τους φίλους τους να παίζουν, να ανακαλύπτουν το στυλ παιχνιδιού του καθενός, να συζητάνε έπειτα τις στρατηγικές για να λύσουν κάποιο γρίφο κ.ο.κ.
2. Δεν απαιτούν παχυλό πορτοφόλι
Οι νέοι τίτλοι βιντεοπαιχνιδιών μπορεί να στοιχίζουν γύρω στα 55 ευρώ για βιντεοκονσόλες και λίγο φτηνότερα για τους Η/Υ, αλλά θα πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν ότι συνήθως μπορούν να μας προσφέρουν πάνω από εκατό ώρες διασκέδασης. Αν σκεφτεί κανείς ότι, για δύο μόνο ώρες στο σινεμά, μπορεί να ξοδέψουμε κατά μέσο όρο 10 ευρώ, τότε μάλλον τα βιντεοπαιχνίδια ανήκουν στη σχετικά οικονομική κατηγορία διασκέδασης. Μάλιστα, οι πιο πολλοί τίτλοι διαθέτουν και στοιχεία που ενθαρρύνουν τους παίχτες να τους ξαναπαίξουν για να “ξεκλειδώσουν” άλλα χαρακτηριστικά του βιντεοπαιχνιδιού. Επιπρόσθετα, αν δεν έχουμε πρόβλημα να παίξουμε λίγο παλαιότερους τίτλους, τότε μπορούμε να τους αγοράσουμε μεταχειρισμένους ή να βρούμε κάποιες πολύ καλές προσφορές κλασικών παιχνιδιών.
3. Επηρεάζουν την Τέχνη και τον Πολιτισμό
Πολλοί συντελεστές και σκηνοθέτες ταινιών και τηλεοπτικών παραγωγών μεγάλωσαν παίζοντας βιντεοπαιχνίδια, τα οποία τους επηρέασαν βαθύτατα. Σε σημείο που πλέον διακρίνουμε σε επιτυχημένες τηλεοπτικές σειρές, όπως το Mr Robot ή το Westworld, στοιχεία της αρχιτεκτονικής και λογικής των βιντεοπαιχνιδιών. Ειδικότερα το Westworld, μπορεί άνετα να παραλληλιστεί με τους διαδραστικούς φανταστικούς κόσμους των βιντεοπαιχνιδιών. Είτε μιλάμε για τις εντελώς αλληλοσυνδεμένες ταινίες της Marvel, που βρίθουν από κρυμμένα στοιχεία και γρίφους, είτε για τις νέες παραγωγές, όπως το Ready Player One ή το Stranger Things, ο θεατής πλέον καλείται να λάβει έναν πιο ενεργό ρόλο. Τα βιντεοπαιχνίδια, αναμφίβολα, μας προετοιμάζουν για το μέλλον της τηλεόρασης και του κινηματογράφου.
4. Είναι οι πρόδρομοι της τεχνολογίας
Τα βιντεοπαιχνίδια είναι ιδιαίτερα απαιτητικά σε σχέση με τον σχεδιασμό διεπαφής των χρηστών-παιχτών (interface design), ενώ αποτελούν και εξαιρετικό πεδίο δοκιμών για την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, της μοντελοποίησης φυσικών φαινομένων και της υπολογιστικής δημιουργικότητας. Αυτό σημαίνει ότι πολλές από τις τεχνολογίες που θα επηρεάσουν τη ζωή μας στο κοντινό μέλλον, τεστάρονται πρώτα και αναπτύσσονται στα βιντεοπαιχνίδια. Κάποιες φορές, αυτό είναι προφανές, όπως τα γυαλιά εικονικής πραγματικότητας, οι εκτεταμένες δοκιμές των οποίων έως σήμερα γίνονται στα βιντεοπαιχνίδια. Δεν αποκλείεται σε μερικά χρόνια να χρησιμοποιούμε αυτά τα γυαλιά για να σχεδιάσουμε το σαλόνι μας, να παρακολουθήσουμε κάποιο αθλητικό γεγονός ή απλά να κάνουμε τα ψώνια μας. Υπάρχουν όμως και οι λιγότερο γνωστές πτυχές, όπως οι δοκιμές που κάνει μια θυγατρική εταιρεία της Google, η DeepMind, η οποία δραστηριοποιείται στον τομέα της ανάπτυξης τεχνητής νοημοσύνης και βάζει τα προγράμματά της να παίζουν βιντεοπαιχνίδια.
5. Μας εισάγουν στον κόσμο των παιδιών μας
Με τα smartphone και τα tablet, τα βιντεοπαιχνίδια βρίσκονται πλέον παντού γύρω μας. Τα παιδιά μας μεγαλώνουν περιμένοντας και απαιτώντας σταδιακά όλες οι οθόνες να είναι διαδραστικές, αφού ανήκουν στη γενιά swipe (από την κίνηση των δαχτύλων που κάνουμε όταν χρησιμοποιούμε το μενού των σύγχρονων κινητών). Είναι σημαντικό, επομένως, να συμβαδίζουμε μαζί τους, αν θέλουμε να τα καταλαβαίνουμε. Δεν έχει σημασία εάν αυτό σημαίνει να φτιάχνουμε μαζί τους κάστρα στο Minecraft ή να κατασκευάζουμε έναν πύραυλο στο Kerbal Space Program. Σημασία έχει ότι επικοινωνούμε με τα παιδιά μας σε ένα πεδίο που νιώθουν άνετα. Οπότε, ας τα αφήσουμε να μας δείξουν με τι διασκεδάζουν και, παράλληλα, να τα ενθαρρύνουμε να αναπτύξουν το ενδιαφέρον τους για την Αρχιτεκτονική, την Οικολογία, τη Φυσική και τη Φιλοσοφία μέσω των βιντεοπαιχνιδιών.
6. Είναι το μέλλον της δημιουργικής έκφρασης
Πριν μερικές δεκαετίες, η “οργισμένη” νέα γενιά συνήθιζε να παίρνει μια κιθάρα και να γράφει στίχους ενάντια στο κατεστημένο και στον συντηρητισμό ή μια κάμερα για να γυρίσει μια πρωτότυπη πειραματική ταινία. Σήμερα, πλέον, οι νέοι φτιάχνουν και βιντεοπαιχνίδια. Τα φτηνά και προσβάσιμα εργαλεία, όπως το Unity, το Scratch και Twine, επιτρέπουν στον καθένα με ένα απλό λάπτοπ να προγραμματίσει εύκολα ένα βιντεοπαιχνίδι. Παραδείγματα, όπως οι ανεξάρτητοι δημιουργοί Nina Freeman, Anna Anthropy, Jason Rohrer και Robert Yang, που φτιάχνουν πρωτότυπα και ιδιαίτερα, προσωπικά και ενίοτε πολιτικά παιχνίδια, εξερευνώντας νέους τρόπους δημιουργικής έκφρασης, μας υπενθυμίζουν ότι τα βιντεοπαιχνίδια πλέον μπορούν να γίνουν αυτό που ήταν κάποτε η πανκ ροκ μουσική σκηνή.
7. Είναι φυσικά… διασκεδαστικά!
Τα βιντεοπαιχνίδια αξίζει να τα παίζει κανείς, γιατί είναι διασκεδαστικά. Μας εισάγουν σε φανταστικούς κόσμους με δράκους, εξωγήινους, ιππότες, φωτόσπαθα, πειρατές και αστρομαχητές. Δοκιμάζουν τις διανοητικές μας ικανότητες και την ταχύτητα των αντιδράσεών μας, δίνοντάς μας τη δυνατότητα να μπούμε στα σώματα ηρώων και να ζήσουμε εμπειρίες που διαφορετικά δεν θα μπορούσαμε ποτέ να έχουμε!
Τα βιντεοπαιχνίδια ενδυναμώνουν τον εγκέφαλο των ηλικιωμένων
Επιστημονική έρευνα από το Πανεπιστήμιο του Σαν Φρανσίσκο που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση “Nature”, επιβεβαιώνει ότι, αν οι ηλικιωμένοι παίζουν ειδικά βιντεοπαιχνίδια στον υπολογιστή ή στην τηλεόραση, βοηθούνται στο να διατηρήσουν πιο υγιή τον εγκέφαλό τους και να καθυστερήσουν τα συμπτώματα της γεροντικής άνοιας. Για το πώς και υπό ποιες προϋποθέσεις ωφελούν τα βιντεοπαιχνίδια τους ηλικιωμένους, μιλήσαμε με τον Δρ. Μιχάλη Βικελή Νευρολόγο, MSc, PhD.
της Έλενας Κιουρκτσή
– Γιατί τα βιντεοπαιχνίδια ενισχύουν τις νοητικές λειτουργίες των ηλικιωμένων;
Όπως η γυμναστική γυμνάζει το σώμα μας, η νοητική άσκηση μπορεί να γυμνάσει τον εγκέφαλό μας. Έτσι, ένα βιντεοπαιχνίδι που απαιτεί από τον παίκτη (όχι μόνο τον ηλικιωμένο) να χρησιμοποιεί συστηματικά τις νοητικές λειτουργίες της προσοχής, της πρόσφατης μνήμης ή της συγκέντρωσης, μπορεί να τον οδηγήσει σε καλύτερες επιδόσεις στις συγκεκριμένες νοητικές λειτουργίες τόσο στο παιχνίδι, όσο και στην καθημερινότητα. Και αυτό γιατί δημιουργούνται περισσότερες συνδέσεις μεταξύ των νευρικών κυττάρων του εγκεφάλου.
– Όλα τα βιντεοπαιχνίδια επενεργούν το ίδιο στον εγκέφαλο των ηλικιωμένων;
Όχι. Στα βιντεοπαιχνίδια που αναπτύσσονται με σκοπό θεραπευτικό, εξαρχής η σχεδίαση γίνεται με συμμετοχή ειδικών νευροεπιστημόνων, προκειμένου να “απαιτούν” από τον παίκτη τη χρήση συγκεκριμένων νοητικών λειτουργιών – και, μάλιστα, με τρόπο διαρκώς πιο απαιτητικό, και όχι σε ένα απλά επαναλαμβανόμενο μοτίβο. Όσο ο παίκτης βελτιώνεται, το παιχνίδι πρέπει να δυσκολεύει. Αυτό δεν σχετίζεται τόσο με παράγοντες όπως τα χρώματα ή η κίνηση, αλλά κυρίως με το ουσιαστικό περιεχόμενο. Επίσης, δεν αρκεί απλά ένα παιχνίδι να σχεδιαστεί με θεραπευτικό στόχο, αλλά πρέπει να αποδείξει αυτή του την ιδιότητα και με αποτελέσματα σε πειραματική δοκιμή.
– Η ενασχόληση με τα βιντεοπαιχνίδια μπορεί να εμποδίσει ή, εν μέρει, να αναστρέψει τα συμπτώματα της άνοιας;
Κάποια βιντεοπαιχνίδια μπορούν να εμποδίσουν την εξέλιξη ή και παροδικά να αναστρέψουν τα συμπτώματα της άνοιας. Η συχνότητα χρήσης που βοηθά φαίνεται πως είναι μερικές ώρες την εβδομάδα. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει πως έχουμε θεραπεία, καθότι οι άνοιες είναι παθήσεις εκφυλιστικές, που οφείλονται στην προοδευτική καταστροφή κυττάρων του εγκεφάλου. Έτσι, όσο και να “γυμνάσουμε” τα εναπομείναντα κύτταρα και να αυξήσουμε τις συνδέσεις μεταξύ τους, εφόσον αδυνατούμε με κάποιον άλλο θεραπευτικό τρόπο να σταματήσουμε την καταστροφή τους, αναπόφευκτα η άνοια θα προχωρήσει.
– Τα ειδικά βιντεοπαιχνίδια βοηθούν ευρύτερα στις νευροεκφυλιστικές νόσους;
Η άνοια, ειδικά τύπου Alzheimer, είναι ο πρωταρχικός στόχος ανάπτυξης των “θεραπευτικών” βιντεοπαιχνιδιών. Ενδιαφέρον είναι ότι ήδη σχεδιάζεται παιχνίδι που θα αποσκοπεί όχι στη θεραπεία, αλλά στη διάγνωση της άνοιας, καθώς οι επιδόσεις σε αυτό θα διαχωρίζουν τους ηλικιωμένους που βρίσκονται στα πρόδρομα ή και πολύ αρχικά στάδια. Άλλα νοσήματα στα οποία τα ειδικά βιντεοπαιχνίδια ενδεχομένως να βοηθούν είναι η νόσος του Parkinson και η Σκλήρυνση κατά Πλάκας, που συχνά οδηγούν σε νοητικά προβλήματα. Επίσης, σχετικά παιχνίδια αναπτύσσονται και για άλλες νόσους, όπως η Διαταραχή Διάσπασης της Προσοχής σε παιδιά και εφήβους.
