H Αρχαία Ελλάδα έχει να επιδείξει πολλούς διακεκριμένους φιλοσόφους, συγγραφείς, ηγεμόνες, αθλητές – επιφανείς προσωπικότητες, που μας έχουν μείνει στο μυαλό λόγω του έργου, του βίου ή των επιτευγμάτων τους. Το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν τους θυμόμαστε λόγω του τρόπου… θανάτου τους. Κι όμως, το πώς ορισμένοι από αυτούς κατέληξαν στον… Άδη προκαλεί τουλάχιστον μειδίαμα, παρά την τραγική κατάληξη.
της Έλενας Κιουρκτσή
Στην Αρχαιότητα, το να πεθάνει κανείς ήσυχα και ωραία ενδεχομένως να ήταν όνειρο απατηλό, αφού το σύνηθες περιελάμβανε μάχες, δολοφονίες, λοιμούς, μαρτύρια, ασθένειες, φυσικές καταστροφές και, γενικώς, όποια συμφορά θα μπορούσε κανείς να περιμένει σε ένα σενάριο τύπου «Game of Thrones».
Όμως υπήρξαν και θάνατοι που… έγραψαν ιστορία, όχι μόνο γιατί αφορούσαν προσωπικότητες της εποχής, αλλά γιατί ήταν τόσο ασυνήθιστοι που, σε πολλές περιπτώσεις, καταντούσαν αστείοι.
Αισχύλος: Μια… ουρανοκατέβατη χελώνα
Ένας από τους μεγαλύτερους αρχαίους Έλληνες τραγωδούς είχε τελικά απρόσμενο –έως και στατιστικά απίθανο– τέλος.
Όταν ο χρησμός στο Μαντείο τού είπε «Ουράνιόν σε βέλος κατακτενεί», με λίγα λόγια ότι θα χάσει τη ζωή του από χτύπημα ουρανοκατέβατο, ο Αισχύλος έζησε περιμένοντας κάποιον θεό να τον χτυπήσει με κεραυνό.
Η πραγματικότητα αποδείχτηκε πιο πεζή και κωμικοτραγική. Ενώ βρισκόταν στη Σικελία το 456 π.Χ., ένας αετός πέρασε το καραφλό κεφάλι του τραγωδού για βράχο, και άφησε να πέσει πάνω του μια χελώνα, προκειμένου να σπάσει το καβούκι της και να τη φάει.
Τελικά, το μόνο που έσπασε ήταν το καθ’ όλα ευφυές κεφάλι του Αισχύλου.
Χρύσιππος ο Σολεύς: Πεθαίνοντας στα γέλια
Υπήρξε κορυφαίος φιλόσοφος, ο οποίος θεωρείται και ένας από τους θεμελιωτές της Στωικής Σχολής.
Γνωστός για την αλαζονεία και το ιδιότυπο χιούμορ του, φαίνεται να αντιμετώπιζε τους γύρω του άκρως καυστικά, υπηρετώντας το κατά πολύ μεταγενέστερο σύνθημα «ένα γέλιο θα σας θάψει». Μόνο που, στην περίπτωσή του, το γέλιο… έθαψε τον ίδιο:
Μία μέρα του 208 π.Χ., στην Αθήνα, ο Χρύσιππος είδε ένα γαϊδουράκι να προσπαθεί να φάει σύκα και, θεωρώντας το αστείο, σκέφτηκε να το μεθύσει με κρασί. Το μεθυσμένο γαϊδουράκι που συνέχιζε να επιχειρεί να φάει τα σύκα, του φάνηκε τόσο ξεκαρδιστικό θέαμα, που δεν μπορούσε να σταματήσει να γελάει, με αποτέλεσμα να πεθάνει από την… τόση ευθυμία.
Παρότι το γέλιο προσφέρει μακροζωία, τελικά τα άνοστα αστεία σκοτώνουν.
Δράκων: Ασφυξία από «βουνό» ρούχων
Ήταν τύραννος, αλλά και ο πρώτος που κατέγραψε τους νόμους στην Αρχαία Αθήνα με εντολή των Αθηναίων. Μέχρι τις μέρες μας παραμένει γνωστός για τους δρακόντειους (δηλαδή ιδιαίτερα αυστηρούς) νόμους και τα δρακόντεια μέτρα.
Καθόλου τυχαία, ο Πλούταρχος έλεγε ότι οι νόμοι του Δράκοντα γράφτηκαν με το αίμα όσων τους είχαν παρακούσει. Οι ποινές ήταν ιδιαίτερα σκληρές και υπήρχαν φορές που τιμωρούνταν με θάνατο ασήμαντα αδικήματα, όπως η κλοπή ενός μήλου ή ακόμη και η τεμπελιά.
Παρόλα αυτά, ο κόσμος τον λάτρευε και, άθελά του, του επιφύλαξε ασφυκτικό θάνατο. Λέγεται ότι, όταν ο Δράκων το 594 π.Χ. βρέθηκε στο θέατρο της Αίγινας, τα πλήθη των οπαδών του άρχισαν να του πετάνε πανηγυρικά τα ρούχα και τους μανδύες τους. Ως αποτέλεσμα, ο σκληρός αλλά άκρως δημοφιλής νομοθέτης εγκλωβίστηκε κάτω από έναν πελώριο όγκο ρούχων και, υπό το βάρος τους, πέθανε από ασφυξία.
Ηράκλειτος ο Εφέσιος: Άδοξο τέλος με σβουνιές αγελάδας
Σπουδαίος Έλληνας προσωκρατικός φιλόσοφος, ο οποίος καλείται «σκοτεινός», λόγω των ελάχιστα διασωσμένων έργων του, αλλά και της αινιγματικής φύσης της φιλοσοφίας του.
Ο Ηράκλειτος έπασχε από υδρωπικία (συλλογή υγρού στην κοιλιά ή σε άλλες κοιλότητες ή ιστούς του σώματος), και οι γιατροί του είχαν αποκλείσει το ενδεχόμενο θεραπείας. Ο ίδιος φημολογείται ότι βρήκε έναν παράδοξο τρόπο για να απαλλαγεί από την ασθένεια, καλύπτοντας τον εαυτό του με κοπριά αγελάδας και αγνοώντας τους γιατρούς. Πέρασε, λοιπόν, μία ολόκληρη μέρα του 484 π.Χ. ξαπλωμένος κάτω από τον ήλιο, γεμάτος κοπριά, πιστεύοντας ότι θα βελτιωθεί η υγεία του. Κι ενώ περνούσε η ώρα, εκείνος αποκοιμήθηκε. Όταν ξύπνησε, το στρώμα της κοπριάς που τον σκέπαζε ήταν πλέον τόσο παχύ και κολλώδες, που δεν μπορούσε να σηκωθεί. Έτσι, παγιδεύτηκε αβοήθητος, μέχρι που άγρια σκυλιά τον κατασπάραξαν.
Στη δική του περίπτωση, η περίφημη ρήση του «τα πάντα ρει, μηδέποτε κατά τ’ αυτό μένειν», δηλαδή «τα πάντα ρέουν και όλα χάνονται», επαληθεύτηκε ως προς το δεύτερο σκέλος…
Φιλητάς ο Κώος: Τα θανατηφόρα λεκτικά ατοπήματα
Αρχαίος Έλληνας λεξικογράφος, γλωσσολόγος, συγγραφέας, επιγραμματοποιός και ελεγειακός ποιητής, ο οποίος επέδρασε σημαντικά στην Αλεξανδρινή Ποίηση.
Ο Φιλητάς, όποτε άκουγε κάποιον άνθρωπο να χρησιμοποιεί λανθασμένα τη γλώσσα, το σημείωνε στα κείμενά του και εξηγούσε το εκάστοτε λάθος. Θεωρητικά υπήρξε ο πρώτος «grammar nazi» της Αρχαιότητας, καθότι δεν ανεχόταν να ακούσει ή να διαβάσει λεκτικές… αρλούμπες.
Το πάθος του για τη σωστή χρήση της γλώσσας, των λέξεων και των εννοιών, τον οδήγησε στη μονομανία του να αναζητά, να εντοπίζει και να διορθώνει διαρκώς λάθη. Προσηλωμένος καθώς ήταν στο έργο του, πέθανε τον 3ο αιώνα στο νησί της Κω, λόγω ασιτίας (καθότι ξεχνούσε να φάει) και συνεχούς αϋπνίας.
Εμπεδοκλής ο Ακραγαντίνος: Θεαματική αυτοκτονία σε ηφαίστειο
Αρχαίος Έλληνας πυθαγόρειος φιλόσοφος, ένας από τους σπουδαιότερους αντιπροσώπους της προσωκρατικής ελληνικής φιλοσοφίας, φυσικός, μηχανικός, εφευρέτης, ιατρός, μουσικός και ποιητής. Καθόρισε τα αίτια των εκλείψεων, μελέτησε την ανάκλαση του φωτός και τη φύση της σκιάς.
Ο Εμπεδοκλής, στα έργα του, αναφερόταν στον θάνατο ως «τον μέγα εκδικητή» και, στην προσπάθειά του να κατακτήσει την αθανασία, θεώρησε ότι η θερμότητα είναι ο φορέας της ζωής. Έτσι, γύρω στο 430 π.Χ., ντύθηκε επίσημα, προσκάλεσε 80 άτομα για θεατές και, με πολλή αισιοδοξία, πήδηξε μέσα στο ηφαίστειο της Αίτνας, θεωρώντας ότι έτσι θα καταστεί αθάνατος.
Η αυτοκτονία του προφανώς δεν επιτέλεσε τον στόχο της, σε αντίθεση με το ευφυές και πρωτοποριακό έργο του, που ήταν και το μόνο που τον κατέστησε τελικά… διαχρονικό και αθάνατο.
Αρραχίων ο Φιγαλεύς ή Αρριχίων: Ο πρώτος νεκρός Ολυμπιονίκης
Αρχαίος Έλληνας Ολυμπιονίκης στο αγώνισμα του Παγκρατίου – ενός συνδυασμού πάλης, λακτισμάτων και πυγμαχίας, όπου οι ηττημένοι, στο τέλος, κατέληγαν σοβαρά τραυματισμένοι ή νεκροί.
Το 564 π.Χ., ο Αρριχίων υπερασπιζόταν στην Ολυμπία για δεύτερη φορά τον τίτλο του, πετυχαίχοντας να προκριθεί στον τελικό. Κατά τη διάρκεια της αναμέτρησης, όμως, δέχτηκε μια άκρως επικίνδυνη λαβή από τον αντίπαλό του. Συγκεντρώνοντας τις τελευταίες δυνάμεις του και με την έντονη προτροπή του προπονητή του, Ερυξία, να συνεχίσει μέχρι τέλους, ο Αρριχίων κατάφερε, παρότι του είχε γίνει κεφαλοκλείδωμα, να εξαρθρώσει τον αστράγαλο του αντιπάλου του, αναγκάζοντάς τον να παραιτηθεί την ίδια στιγμή που ο ίδιος ξεψυχούσε.
Έτσι, στέφθηκε Ολυμπιονίκης, μένοντας στην Ιστορία ως ο πρώτος νεκρός που κέρδισε σε αγώνες.
Πύρρος της Ηπείρου: Του ήρθε… κεραμίδα
Αρχαίος Έλληνας ηγεμόνας, από τους σπουδαιότερους της πρώιμης Ελληνιστικής Περιόδου, και βασιλιάς των Μολοσσών, ενός ελληνικού φύλου που κατοικούσε στην Ήπειρο. Άνδρας μεγάλης μόρφωσης και ονομαστής γενναιότητας, ο Πύρρος αναδείχθηκε σε έναν από τους μεγαλύτερους στρατιωτικούς της εποχής του.
Ο ίδιος πέθανε στη μάχη του Άργους το 272 π.Χ. εξαιτίας μιας ηλικιωμένης που, για να σώσει τον γιο της που είχε χτυπήσει με δόρυ τον Πύρρο, του πέταξε ένα κεραμίδι από μια στέγη. Έτσι, έχασε τις αισθήσεις του και έπεσε από το άλογό του, με αποτέλεσμα να θανατωθεί στη συνέχεια στο κατώφλι ενός σπιτιού από τους αμυνόμενους, οι οποίοι τον είχαν αναγνωρίσει.