Πριν από λίγο καιρό, στο άνοιγμα της τουριστικής σεζόν, μια ανάρτηση στο Twitter του επίτιμου προέδρου του ΣΕΤΕ, Ανδρέα Ανδρεάδη, άνοιξε μια συζήτηση που γίνεται κάθε χρόνο σχετικά με τον εργαζόμενο του Τουρισμού. «Πράγματι, υπάρχει τεράστια έλλειψη προσφοράς εργασίας, με αμοιβές σημαντικά πάνω από τις κλαδικές συμβάσεις. Τα μεγαλύτερα προβλήματα εντοπίζονται στον επισιτισμό (κουζίνα και service), με ακάλυπτες πάνω από 50.000 θέσεις. Απαιτούνται λύσεις τώρα, ο ποιοτικός τουρισμός μας κινδυνεύει!», έγραψε ο κ. Ανδρεάδης. Και, για να το γράψει, όντως συμβαίνει.
Το ίδιο φαινόμενο, άλλωστε, αναφέρουν και άλλοι. Όπως τόνισαν φορείς της Ξενοδοχίας τον Μάιο, στο Αθηναϊκό Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο κλάδος φέτος βρίσκεται σε αναζήτηση 55.000 εργαζομένων, προκειμένου να καλύψει τα υφιστάμενα κενά των επιχειρήσεων.
Γιατί δεν καλύπτονται οι θέσεις στον Τουρισμό; Η απάντηση δεν είναι καθόλου δύσκολο να δοθεί. Αρκεί να δει κανείς άλλες αναρτήσεις, από τους εργαζόμενους στον τουρισμό αυτή τη φορά, για να καταλάβει γιατί μένουν κενές οι θέσεις της εποχικής εργασίας.
Τα κοινωνικά δίκτυα επικοινωνούν πια καθετί αμέσως. Και φέτος, όπως και τις προηγούμενες χρονιές, οι άνθρωποι που φτάνουν στους καλοκαιρινούς προορισμούς για να πιάσουν δουλειά, μας δείχνουν μέσω των διαδικτυακών τοίχων τι πρέπει να υπομείνουν. Μπορώ να σας περιγράψω καμιά ντουζίνα (και βάλε) βίντεο στο Tik Tok, με τους χώρους διαμονής στους οποίους είναι αναγκασμένοι να μένουν οι εργαζόμενοι της «βαριάς βιομηχανίας» μας. Ειδικά σε ορισμένα μέρη που βουλιάζουν από τουρίστες κάθε χρόνο, όπως δημοφιλή νησιά του Αιγαίου και Ιονίου, η διαμονή είναι απελπιστική.
Σε κάποιο από αυτά τα βίντεο, με διάθεση ειρωνείας, ο εργαζόμενος έδειχνε το δωμάτιο στο οποίο έπρεπε να μείνει για περίπου πέντε μήνες. Ήταν ένας μικροσκοπικός χώρος, χωρίς παράθυρα, παρά μόνο ένα μικρό στο μπάνιο. Σε άλλες αναρτήσεις, βέβαια, οι εργαζόμενοι μοιράζονται χειρότερες εμπειρίες διαμονής. Μιλάνε για δωμάτια με υγρασία και κατσαρίδες, για ανήλιαγα υπόγεια και καταλύματα της κακιάς ώρας σε κοντέινερ, με αφόρητη ζέστη και χωρίς air condition, όπου τις περισσότερες φορές συνωστίζονται τέσσερα και πέντε άτομα. Οι χώροι αυτοί δεν έχουν ούτε ντουλάπα να βάλεις τα ρούχα σου, πρέπει να τα έχεις στη βαλίτσα κάτω από το κρεβάτι, σου λένε, αλλά μάλλον αυτό είναι το μικρότερο κακό μπροστά στα υπόλοιπα.
Το να στηριχτεί ο εργαζόμενος στον εργοδότη για τη διαμονή του είναι μονόδρομος, γιατί οι μισθοί που δίνονται δεν επαρκούν για να βρουν άλλο κατάλυμα στον συγκεκριμένο καλοκαιρινό προορισμό. Συνήθως τα πακέτα εργασίας πάνε μαζί με τη διαμονή, δηλαδή. Αλλά και να ήθελε κάποιος, δεν υπάρχει εναλλακτική, γιατί όλα είναι πανάκριβα και κλεισμένα τους καλοκαιρινούς μήνες. Εδώ, δεν μπορούν να βρουν κατάλυμα οι δάσκαλοι που πηγαίνουν να εργαστούν σε κάποια νησιά τον Σεπτέμβρη και τον Οκτώβρη…
Αν η διαμονή είναι το ένα αγκάθι στη γαλέρα της «εργασίας στον Τουρισμό», όπως την παρομοιάζουν, το μισθολογικό κομμάτι και οι συνθήκες εργασίας είναι τα άλλα. Οι αναφορές για ιδιαίτερα χαμηλούς μισθούς είναι κοινός τόπος, ενώ το ωράριο εργασίας ξεφεύγει από το κλασικό οκτάωρο, φτάνοντας τις δώδεκα και πλέον ώρες. Οι οποίες δεν πληρώνονται έξτρα, αν κάποιος αναρωτιέται, ούτε και δίνεται η δυνατότητα να διαλέξεις. Ρεπό δεν υπάρχουν, η εργασία ακολουθεί εντατικούς ρυθμούς, και τα πάντα περιστρέφονται γύρω από την εξυπηρέτηση του τουρίστα, ο οποίος αντιμετωπίζεται περίπου σαν… ιερό τοτέμ. Σκοπός είναι να φύγει υπερ-ευχαριστημένος, για να επιστρέψει το επόμενο καλοκαίρι.
Φανταστείτε, λοιπόν, για τι συμβιβασμό μιλάμε, όταν αποφασίζει κανείς να εργαστεί με αυτά τα δεδομένα. Θα πρέπει να έχει κανείς πολύ μεγάλη ανάγκη για να βάλει τον εαυτό του σ’ αυτή τη δοκιμασία. Δεν πρέπει, λοιπόν, να μας φαίνεται περίεργο που οι περισσότεροι το αποφεύγουν.
Έπειτα, να μην ξεχνάμε ότι, έτσι κι αλλιώς, οι συνθήκες εργασίας το καλοκαίρι είναι δύσκολες. Οι θέσεις στον Τουρισμό είναι πόστα όπου το μεροκάματο βγαίνει μέσα στο λιοπύρι, με ιδρώτα και κόπο. Στο tweet του κ. Ανδρεάδη αναφέρθηκε ότι τα μεγαλύτερα κενά εντοπίζονται στον επισιτισμό. Μα είναι απολύτως δικαιολογημένο. Οι άνθρωποι που εργάζονται μέσα σε κουζίνες και πάνω από ζεστές εστίες, ενώ έξω σκάει ο τζίτζικας, οι άνθρωποι που μας φέρνουν τον καφέ και το σάντουιτς στην ξαπλώστρα, διανύοντας κάθε μέρα χιλιόμετρα πάνω στην καυτή άμμο και κάτω από τον ήλιο, είναι οι μικροί ήρωες του καλοκαιριού.
Πολλές φορές, τους υποτιμούμε. Βρίσκουμε ότι είναι αργοί στην εξυπηρέτηση, δυσανασχετούμε με το παραμικρό, φτάνουμε ακόμα και στο σημείο να τους λέμε τεμπέληδες, γιατί μια μέρα με καύσωνα δεν είναι στο πόστο τους. Να σας θυμίσω εδώ ότι, πέρσι, μια μέρα που το θερμόμετρο είχε αγγίξει κόκκινο, μια Ελληνίδα influencer με εκατοντάδες χιλιάδες ακολούθους έριχνε το ανάθεμά της μέσω μιας ανάρτησης, γιατί η ταβέρνα στους Παξούς, στην οποία έφτασε για να φάει, ήταν κλειστή. Το συμπέρασμά της ήταν ότι οι άνθρωποι βαριούνται να δουλέψουν. Τέτοια εύκολα συμπεράσματα βγάζουμε οι περισσότεροι, στις διακοπές μας. Υποθέτουμε ότι όλα και όλοι, στον τόπο όπου φτάνουμε να διακοπεύσουμε, πρέπει να είναι στην υπηρεσία μας ανά πάσα στιγμή.
Αυτή η νοοτροπία βρίσκεται και στη βάση του εργασιακού Γολγοθά που περνούν οι εποχικοί εργαζόμενοι. Τους θέλουν δούλους κάποιοι τουρίστες, τους θέλουν δούλους και κάποιοι εργοδότες.
Οφείλουμε εδώ να πούμε ότι το πρόβλημα δεν είναι μόνο ελληνικό. Πρόκειται για ένα παγκόσμιο φαινόμενο, το οποίο έχει επιδεινωθεί λόγω της πανδημίας. Ο Τουρισμός ζορίστηκε, κλυδωνίστηκε, και έγιναν μεγάλες αλλαγές στο εργασιακό του τοπίο. Ένα μέρος του ανθρώπινου δυναμικού του άλλαξε επαγγελματική πορεία, κατά τα δύο τελευταία χρόνια της πανδημίας. Και όσοι απόμειναν, βρίσκονται τώρα αντιμέτωποι με τις παρενέργειες που η κρίση των δύο τελευταίων χρόνων έφερε στον τουριστικό κλάδο. Τα προβλήματα που έτσι κι αλλιώς αντιμετώπιζαν και πριν, τώρα διογκώθηκαν.
Ας μην απορούμε που δεν θέλουν να καλύψουν τις θέσεις. Ίσως το φαινόμενο αυτό να είναι και για καλό. Ίσως αποτελέσει την αρχή για μια βελτίωση και εξεύρεση λύσεων, ώστε ο εργαζόμενος του Τουρισμού να μην αισθάνεται ότι μπαίνει σε… ριάλιτι επιβίωσης, όπου παλεύει ν’ αντέξει για το χρονικό διάστημα που προβλέπει η σύμβασή του, αλλά σ’ ένα ασφαλές εργασιακό περιβάλλον, όπου δεν χάνει την αξιοπρέπειά του.
Ένα είναι σίγουρο. Ο Τουρισμός δεν πηγαίνει μπροστά αν στελεχώνεται από κακούς εργοδότες και ταλαίπωρους εργαζόμενους που αισθάνονται ότι δουλεύουν γαλέρα.