Γιώτα Χουλιάρα
Η ηθοποιός Νικόλ Κίντμαν, σε άρθρο γνώμης στη βρετανική εφημερίδα “The Guardian”, τον Δεκέμβριο του 2020, τόνισε πως όλοι μπορούν να παίξουν έναν ρόλο στον τερματισμό της βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών, η οποία αυξήθηκε σχεδόν κατακόρυφα από την εποχή της καραντίνας (lockdown), κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού. Η βραβευμένη με Όσκαρ ηθοποιός, η οποία είναι και Πρέσβειρα Καλής Θέλησης των Γυναικών του ΟΗΕ, είπε ότι ο ρόλος που κλήθηκε να παίξει στην τηλεοπτική σειρά του HBO “Big Little Lies”, η οποία βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο της Λιάν Μοριάρτυ, ενίσχυσε τη στάση της για τη βία κατά των γυναικών. Η Κίντμαν παραδέχθηκε ότι το να υποδυθεί τη δικηγόρο και επιζήσασα από ενδο-οικογενειακή κακοποίηση Σελέστ Ράιτ στην επιτυχημένη σειρά, την επηρέασε προσωπικά. «Η βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών ήταν ήδη ευρέως διαδεδομένη πριν από την πανδημία. Το αν θα το ξεπεράσουμε ή όχι, είναι θέμα όλων μας», καταλήγει στο άρθρο της η Αυστραλή ηθοποιός.
Η ασφάλεια των γυναικών έχει γίνει ένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα της εποχής μας. Η σεξουαλική παρενόχληση και άλλες μορφές σεξουαλικής βίας σε δημόσιους χώρους, τόσο σε αστικές, όσο και σε αγροτικές περιοχές, αποτελούν καθημερινό φαινόμενο για τις γυναίκες και τα κορίτσια σε όλο τον κόσμο. Οι γυναίκες και τα κορίτσια βιώνουν διαφορετικές μορφές βίας σε δημόσιους χώρους – από ανεπιθύμητα σεξουαλικά σχόλια και χειρονομίες, μέχρι βιασμό και γυναικοκτονία. Συμβαίνει σε δρόμους, μέσα και γύρω από τα μέσα μαζικής μεταφοράς, σχολεία, χώρους εργασίας, δημόσιες τουαλέτες, αλλά και σε πάρκα, ιδιαίτερα μετά τη δύση του ηλίου.
Και παρόλο που η ενδοοικογενειακή βία και η βία στον χώρο εργασίας αναγνωρίζεται πλέον ευρέως ως παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η σεξουαλική παρενόχληση και άλλες μορφές βίας κατά γυναικών και κοριτσιών συχνά παραμελούνται, ακόμη και σε χώρες της Δύσης, με ελάχιστους νόμους ή πολιτικές για την πρόληψη και την αντιμετώπισή της.
«Μία στις τρεις γυναίκες παγκοσμίως έχει βιώσει άμεσα βία», δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, σε εκδήλωση στο περιθώριο της ετήσιας διάσκεψης για το καθεστώς των γυναικών (CSW) τον Μάρτιο του 2022. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, κάθε 11 λεπτά μια γυναίκα σκοτώνεται από έναν σύντροφο ή μέλος της οικογένειάς της, συχνά στο σπίτι της, «όπου θα έπρεπε να είναι πιο ασφαλής».«Δεν μπορούμε να δεχτούμε έναν κόσμο, στον οποίο το ήμισυ της ανθρωπότητας κινδυνεύει στους δρόμους, στα σπίτια του ή στο διαδίκτυο. Πρέπει να τερματίσουμε τη βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών τώρα», ήταν το μήνυμα του.
Η τεχνολογία στην υπηρεσία της γυναίκας
Μελετώντας τα αυξανόμενα στατιστικά για τη βία κατά των γυναικών, μπορούμε να πούμε ότι ο έλεγχος της ασφάλειάς τους αποτελεί γνώμονα ποικίλων παραγόντων – πολιτιστικών, κοινωνικών, γεωγραφικών και άλλων. Καθώς, όμως, διανύουμε μια εποχή τεχνολογικής ανάπτυξης, με ποικίλες ομολογουμένως επιπτώσεις, ο ρόλος της τεχνολογίας θα μπορούσε να αποδειχθεί καθοριστικός και, γιατί όχι, λυτρωτικός.
Στην περίπτωση των γυναικών, η δύναμη της τεχνολογίας μπορεί να παράσχει ασφάλεια και βοήθεια σε κρίσιμες στιγμές. Η κινητή τηλεφωνία, για παράδειγμα, μας έδωσε τη δυνατότητα να επικοινωνήσουμε με τους άλλους, να συνδεθούμε και να μοιραστούμε σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τα κινητά τηλέφωνα σήμερα είναι ένα είδος «προσωπικού βοηθού» με πολύτιμες πληροφορίες, που βρίσκεται παντού μαζί μας. Τα smartphone, ειδικότερα, μπορεί να γίνουν σύμμαχοι ασφάλειας, χάρη στη χρήση ορισμένων εφαρμογών που βοηθούν στην υποβολή οποιουδήποτε αιτήματος για βοήθεια ή/και στην αποστολή σήματος συναγερμού.
Παράλληλα με τις προσπάθειες που καταβάλλονται σε νομοθετικό επίπεδο για την πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου, αυξάνονται και οι προσπάθειες στον εξω-νομοθετικό τομέα, π.χ. μέσω της εφαρμογής νέων τεχνολογικών λύσεων και σχεδιασμού ασφάλειας. Τα τελευταία χρόνια, έχει αυξηθεί η προώθηση εφαρμογών για κινητά τηλέφωνα που είναι αφιερωμένες στην πρόληψη της βίας κατά των γυναικών, με διαφορετικές λειτουργίες και διαφορετικούς στόχους.
Οι καταστάσεις στις οποίες μια εφαρμογή προσωπικής ασφάλειας (personal safety app) μπορεί να φανεί χρήσιμη είναι περισσότερες από ό,τι μπορεί κάποιος να φανταστεί, με τέτοιου είδους εφαρμογές να λειτουργούν ως «εικονικός σωματοφύλακας» που μπορεί να επέμβει όταν χρειάζεται.
Τι είναι οι εφαρμογές ασφαλείας γυναικών
Μια εφαρμογή προσωπικής ασφάλειας ή εφαρμογή SOS δημιουργείται με λογισμικό που βοηθά τις γυναίκες να αποφεύγουν δυνητικά επικίνδυνες καταστάσεις. Οι περισσότερες εφαρμογές βοηθούν ειδοποιώντας τους φίλους ή την οικογένεια, όταν ο χρήστης αντιμετωπίζει πρόβλημα. Επιπλέον, μπορούν ακόμη και να καταγράφουν αυτόματα το περιστατικό, για να αναφέρουν την παρενόχληση, στη συνέχεια, ως τεκμήριο στο δικαστήριο. Άλλες εφαρμογές ενημερώνουν για τις κοντινές ιατρικές εγκαταστάσεις και άλλες υποδεικνύουν το ασφαλέστερο μονοπάτι, εντοπίζοντας επικίνδυνες περιοχές και συνοικίες, τις οποίες καλύτερα να αποφεύγει μια γυναίκα που κυκλοφορεί μόνη της.
Οι εφαρμογές αυτές έλαβαν αυξημένη προβολή διεθνώς μετά την υπόθεση ομαδικού βιασμού στο Νέο Δελχί το 2012 και τις επακόλουθες διαμαρτυρίες ενάντια στην παρενόχληση και την κακομεταχείριση των γυναικών. Συγκεκριμένα, μια φοιτήτρια φυσιοθεραπείας έπεσε θύμα άγριου και ομαδικού βιασμού μέσα σε λεωφορείο, ενώ επέστρεφε από τον κινηματογράφο μαζί με έναν φίλο της. Οι έξι δράστες χτύπησαν τον νεαρό με μεταλλική μπάρα, βίασαν τη γυναίκα και, στη συνέχεια, την ξυλοκόπησαν μέχρι θανάτου. Καθώς η ινδική νομοθεσία δεν επιτρέπει στον Τύπο να δημοσιεύει το όνομα ενός θύματος βιασμού, η κοπέλα έμεινε ευρέως γνωστή ως “Nirbhaya”, που σημαίνει «ατρόμητη», αποτελώντας σύμβολο της αντίστασης των γυναικών στον βιασμό σε όλο τον κόσμο. Μάλιστα, το όνομα “Nirbhaya” χρησιμοποιείται πλέον και σε εφαρμογή ασφαλείας που κυκλοφορεί τόσο στην Ινδία, όσο και σε άλλες χώρες.
Έκτοτε, η ινδική κυβέρνηση όρισε όλα τα κινητά τηλέφωνα που πωλούνται στη χώρα να διαθέτουν μια λειτουργία «κουμπιού πανικού», ενεργοποιημένη είτε μέσω ενός αποκλειστικού κουμπιού, είτε με το πάτημα του πλήκτρου λειτουργίας της συσκευής τρεις φορές.
Τα είδη των εφαρμογών
Βάσει της φύσης της παρεχόμενης υπηρεσίας, οι εφαρμογές προσωπικής ασφάλειας γυναικών μπορεί, ουσιαστικά, να είναι τριών τύπων:
- Εφαρμογές πληροφοριών. Αυτή η ομάδα περιλαμβάνει εκείνες τις εφαρμογές που, αν και παρέχουν χρήσιμους αριθμούς τηλεφώνου έκτακτης ανάγκης, έχουν σχεδιαστεί με σκοπό την ανάπτυξη της ευαισθητοποίησης για ορισμένα θέματα και την πρόληψη καταστάσεων βίας ή κινδύνου.
- Εφαρμογές παρακολούθησης. Χρησιμοποιούνται για να δηλώνουν τη γεωγραφική τοποθεσία του χρήστη της συσκευής στα οικεία του πρόσωπα, έτσι ώστε ο «εικονικός κηδεμόνας» να μπορεί να παρέμβει, εάν σταλεί αίτημα βοήθειας. Πρόκειται για εφαρμογές που είναι χρήσιμες όχι μόνο σε περίπτωση πραγματικού κινδύνου, αλλά και για να καθησυχάσουν έναν συγγενή, φίλο ή συνεργάτη όταν ταξιδεύετε, όταν πηγαίνετε μόνοι σας για πεζοπορία ή περπατάτε στον δρόμο τη νύχτα.
- Εφαρμογές έκτακτης ανάγκης. Περιλαμβάνουν εφαρμογές που χρησιμοποιούνται όταν ο χρήστης βρίσκεται σε κατάσταση αντιληπτού ή πραγματικού κινδύνου, και χρειάζεται άμεσα τη βοήθεια κάποιου – είτε ενός δικού του ανθρώπου μέσω τηλεφώνου, είτε της αστυνομίας. Αυτές οι εφαρμογές επιτρέπουν την εκκίνηση ενός γρήγορου και αποτελεσματικού συναγερμού, στον οποίο η θέση του θύματος μπορεί να αποσταλεί αυτόματα. Εκατοντάδες εφαρμογές αυτού του τύπου υπάρχουν διαθέσιμες στη διεθνή αγορά και μπορούν εύκολα να ληφθούν και να χρησιμοποιηθούν.
Το ελληνικό «κομβίον πανικού»
Τον περασμένο Νοέμβριο, στη χώρα μας, συμπεριλήφθηκε στο νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης τροπολογία που προβλέπει την πιλοτική λειτουργία του προγράμματος αξιοποίησης της ψηφιακής εφαρμογής «Κομβίον Πανικού» (panic button), η οποία εγκαθίσταται στα έξυπνα κινητά και ειδοποιεί την αστυνομία σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας.
Η εφαρμογή θα χορηγείται στις γυναίκες-θύματα ενδοοικογενειακής βίας που απευθύνονται στα αστυνομικά τμήματα ή εξυπηρετούνται στα συμβουλευτικά κέντρα του δικτύου της Γενικής Γραμματείας Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων (ΓΓΔΟΠΙΦ). Η γυναίκα θα έχει τη δυνατότητα να ειδοποιεί τη διεύθυνση άμεσης δράσης (100) με το πάτημα της σχετικής ένδειξης στην οθόνη του κινητού τηλεφώνου της, σε περίπτωση που βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο ή σε απειλή κινδύνου της ζωής της ή της σωματικής της ακεραιότητας.
Καθώς υπάρχουν πολλές διαθέσιμες εφαρμογές ασφαλείας, με διαφορετικά χαρακτηριστικά και επιλογές η καθεμία, θα πρέπει κανείς, κάνοντας τη δική του έρευνα για να βρει ποια του ταιριάζει, να λάβει υπ’ όψιν μερικά ερωτήματα, όπως: «Τι τύπο τηλεφώνου έχω;», «Ποιος είναι ο προϋπολογισμός μου;» (για περιπτώσεις που η εφαρμογή δεν είναι δωρεάν), «Πόσο αποθηκευτικό χώρο έχω στο κινητό μου;» και «Ποιες λειτουργίες είναι πιο σημαντικές για μένα;».
Σημαντικό είναι, επίσης, η εφαρμογή να μην εξαρτάται από σταθερή σύνδεση δεδομένων/wifi, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, οι χρήστες ενδέχεται να μην έχουν καλό σήμα. Αυτό είναι ένα από τα προηγμένα χαρακτηριστικά που αποδεικνύεται απαραίτητο.
Παρόλο, λοιπόν, που οι επικριτές της τεχνολογίας εστιάζουν σε διάφορες αμφιλεγόμενες πτυχές της, σε αυτή την περίπτωση είναι σημαντικό να εστιάσουμε στη θετική της πλευρά: Οι εφαρμογές ασφάλειας μπορούν να μειώσουν για πολλές γυναίκες την πιθανότητα να πέσουν θύματα εγκλημάτων – σεξουαλικών επιθέσεων, βιασμών, ληστειών κ.λπ. Η κύρια απαίτηση για κάθε γυναίκα που επιθυμεί να χρησιμοποιήσει μία τέτοια εφαρμογή είναι τι λειτουργεί καλύτερα για την ίδια.
Με λίγα λόγια, οι εφαρμογές ασφάλειας των γυναικών είναι στα χέρια τους. Ως εκ τούτου, οι γυναίκες είναι εκείνες που θα κρίνουν το πού και πώς θα τις χρησιμοποιήσουν.