«Ό,τι συμβαίνει στο Βέγκας μένει στο Βέγκας. Ό,τι συμβαίνει στο Twitter μένει στο Google για πάντα!»
– Jure Klepic, σχεδιαστής στρατηγικής – μαρκετίστας με εξειδίκευση στα ψηφιακά μέσα
της Γιώτας Χουλιάρα
Μια φορά κι έναν καιρό, κάπου στο μακρινό 1960, όταν τα σπίτια στην Ελλάδα δεν είχαν ακόμη τηλεοράσεις, η παρακολούθηση μιας τηλεοπτικής εκπομπής αποτελούσε κοινωνικό γεγονός. Το 1966, οι τηλεοράσεις στην Ελλάδα ήταν μόλις 13.000, για να φτάσουν σταδιακά τις 100.000 το 1969. Όποιο σπίτι, καφενείο ή ζαχαροπλαστείο είχε τηλεόραση, αποτελούσε πόλο έλξης για όλη τη γειτονιά, προκειμένου να παρακολουθήσουν όλοι μαζί ένα σημαντικό τηλεοπτικό γεγονός – έναν αθλητικό αγώνα, μία τηλεοπτική σειρά ή κάποιο σημαντικό γεγονός. Συνήθως οι παρευρισκόμενοι σχολίαζαν όσα έβλεπαν στην οθόνη, ασπρόμαυρη ακόμη τότε, με τη συζήτηση συχνά να συνεχίζεται με διαφωνίες και μικροκαυγαδάκια ακόμη και μετά το τέλος του προγράμματος.
Το σκηνικό αυτό συνεχίστηκε με τα χρόνια, παρά το γεγονός ότι η τηλεόραση, έγχρωμη πλέον, εισήλθε σε κάθε σπίτι και βρέθηκε σε περίοπτη θέση στο σαλόνι. Φίλοι και συγγενείς συγκεντρώνονταν για να παρακολουθήσουν μαζί μεγάλα τηλεοπτικά γεγονότα και να τα σχολιάσουν, συνοδεύοντας την κουβέντα τους με τα απαραίτητα ποτά, σουβλάκια ή πίτσες – μια συνήθεια που εδραιώθηκε ιδιαίτερα από το Ευρωμπάσκετ του 1987 και έπειτα.
Καθώς τα χρόνια περνούν και η τεχνολογία έχει πλέον εισβάλει σε κάθε πτυχή της καθημερινότητάς μας, μια νέα τάση έχει αναδυθεί, κερδίζοντας ολοένα και μεγαλύτερο έδαφος. Μια τάση, η οποία αναπτύχθηκε ευρέως την εποχή της πανδημίας: ενώ οι τηλεθεατές βρίσκονται ο καθένας στο σπίτι του, παρακολουθούν την αγαπημένη τους εκπομπή και αφήνουν τα σχόλιά τους στο διαδίκτυο. Ως αποτέλεσμα, άνθρωποι, συχνά άγνωστοι μεταξύ τους, βρίσκονται να συζητούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, να συμφωνούν ή να διαφωνούν και, γενικά, να μοιράζονται τις τηλεοπτικές τους εντυπώσεις σε τέτοιο βαθμό εμμονής, πιθανόν κάνοντας τους νεότερους να αναρωτιούνται πώς παρακολουθούσαμε τηλεόραση πριν το διαδίκτυο…
To φαινόμενο της Κοινωνικής Τηλεόρασης
«Ενεργοποιήστε τους θαυμαστές σας, μην τους συλλέγετε απλώς σαν κάρτες του μπέιζμπολ.»
Jay Baer, συγγραφέας – ειδικός σε θέματα μάρκετινγκ
Το Twitter και το Facebook βοηθούν τους χρήστες να συνδέονται με τα μέσα ενημέρωσης, μέσω έντονων συζητήσεων και γενικότερης αλληλεπίδρασης. Το γεγονός αυτό καθίσταται ιδιαίτερα μεγάλης σημασίας, καθώς όλα αυτά τα στοιχεία μπορούν στη συνέχεια να χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία διαφημιστικών εσόδων. Μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τηλεόραση έχουν μια σειρά από συνδέσεις και αλληλεπιδράσεις, οι οποίες έχουν οδηγήσει στο φαινόμενο της «Κοινωνικής Τηλεόρασης», στα Αγγλικά “Social Television”.
Mε τον όρο «Κοινωνική Τηλεόραση» αναφερόμαστε στην αναδυόμενη ψηφιακή τεχνολογία επικοινωνίας, η οποία επικεντρώνεται στη διαδραστικότητα των θεατών σε πραγματικό χρόνο. Η κύρια ιδέα πίσω από την Κοινωνική Τηλεόραση είναι να γίνει η παρακολούθηση της τηλεόρασης μια πιο ενεργή εμπειρία για το κοινό.
Ουσιαστικά, ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει οποιαδήποτε εφαρμογή ή υπηρεσία επιτρέπει στους θεατές να συνδέονται στο διαδίκτυο, ενώ παρακολουθούν τηλεόραση. Αυτό μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους, όπως συνομιλία και σχολιασμός στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ψηφοφορία σε δημοσκοπήσεις ή συμμετοχή σε online παιχνίδια. Στόχος είναι να δημιουργηθεί μια πιο διαδραστική εμπειρία για τους θεατές, η οποία θα ενισχύει την τηλεοπτική απόλαυση.
Στις μέρες μας, πλέον, οι διαδικτυακοί χρήστες μπορούν να χρησιμοποιήσουν ιστότοπους κοινωνικών μέσων για να μοιραστούν ψηφιακά βίντεο ή αποσπάσματα από τηλεοπτικές εκπομπές ή ακόμη και μια ολόκληρη εκπομπή. Smartphones, tablets και φορητοί υπολογιστές, επιτρέπουν στους θεατές να παρακολουθούν ληφθέντα ψηφιακά αρχεία τηλεοπτικών εκπομπών τόσο στο σπίτι, όσο και εν κινήσει. Σε αντίθεση με την κλασική τηλεοπτική προβολή μιας εκπομπής πριν από την εμφάνιση του διαδικτύου, τώρα οι ψηφιακές τεχνολογίες επιτρέπουν στους θεατές να παρακολουθούν εκπομπές οποτεδήποτε, οπουδήποτε, ανεξάρτητα από τους χρόνους τηλεοπτικής μετάδοσης, και να τις σχολιάζουν.
Μέσα κοινωνικής δικτύωσης και μάρκετινγκ
Οι τηλεοπτικοί σταθμοί και τα προγράμματα έχουν εκμεταλλευτεί αυτή τη νέα προσβασιμότητα, ενσωματώνοντας τη διάδραση μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στο πρόγραμμά τους.
Πολλές φορές, οι παραγωγοί τηλεοπτικών εκπομπών χρησιμοποιούν σχόλια/επισημάνσεις θεατών από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, προκειμένου να βελτιώσουν το περιεχόμενό τους ή να τροποποιήσουν τις καμπάνιες μάρκετινγκ. Αποτελεί, δε, συχνό φαινόμενο τα τηλεοπτικά κανάλια να υπογραμμίζουν σε προωθητικά δελτία Τύπου το γεγονός ότι ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα αποτέλεσε «trend» ή πρώτο θέμα συζήτησης στο Twitter ή στο Facebook, κατά τη διάρκεια ή μετά την προβολή του.
Ιδιαίτερα από το 2020 και μετά, συντελεστές των τηλεοπτικών εκπομπών ζητούν συχνά από τους θεατές να συνδεθούν σε χώρους κοινωνικής δικτύωσης ή στην προσωπική σελίδα του εκάστοτε παρουσιαστή, να δημοσιεύσουν σχόλια ή να συμμετάσχουν σε διαδικτυακές δραστηριότητες και συζητήσεις. Πολλοί τηλεοπτικοί παραγωγοί και ραδιοτηλεοπτικοί φορείς ενθαρρύνουν την ενεργό συμμετοχή των τηλεθεατών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αναγράφοντας στην οθόνη της τηλεόρασης συγκεκριμένα hashtags κατά τη διάρκεια των εκπομπών. Αυτά τα hashtags (ουσιαστικά πρόκειται για λέξεις ή φράσεις-κλειδιά που συνοδεύονται από το σύμβολο #) δίνουν τη δυνατότητα στους θεατές να δημοσιεύουν σχόλια στο διαδίκτυο σχετικά με την εκπομπή, τα οποία μπορεί είτε να διαβαστούν από άλλους χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ή και από τους ίδιους τους παρουσιαστές, είτε και να εμφανιστούν στην οθόνη κατά τη διάρκεια της εκπομπής.
Η πρώτη επίσημη ενσωμάτωση hashtag του Twitter σε τηλεοπτικό πρόγραμμα συνέβη κατά τη διάρκεια του αμερικανικού τηλεοπτικού προγράμματος Comedy Central Roast. Συγκεκριμένα, στις 15 Μαρτίου 2011, ένας εκ των καλεσμένων του διάσημου αυτού σόου ήταν ο Ντόναλντ Τραμπ. Όταν η εκπομπή ανέγραψε το hashtag #TrumpRoast στο κάτω μέρος της οθόνης, η ανταπόκριση του τηλεοπτικού ήταν τόσο καταιγιστική, ώστε το Twitter το ονόμασε «η μοναδική πιο βαθιά ενσωμάτωση ενός hashtag του Twitter στον τηλεοπτικό αέρα». Το συγκεκριμένο hashtag χρησιμοποιήθηκε πάνω από 27.000 φορές στο Twitter, κατά την αρχική μετάδοση της εκπομπής.
Ωστόσο, ο σχολιασμός υπό ένα συγκεκριμένο τηλεοπτικό hashtag δεν είναι πάντα το ίδιο θετικός, καθώς δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που το κοινό έχει αντιδράσει σχολιάζοντας αρνητικά παρουσιαστές και τηλεοπτικές εκπομπές. Οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν διστάζουν να κρίνουν αυστηρά έναν παρουσιαστή ή κάποιο από τα σόου της τηλεόρασης, εκφράζοντας ανοιχτά τη διαφωνία τους σχετικά με τα όσα βλέπουν. Τέτοιου είδους αντιδράσεις εμφανίζονται συχνά είτε σε τηλεοπτικούς διαγωνισμούς, είτε σε reality shows.
Αυτό, όμως, που πραγματικά τρομάζει τους τηλεοπτικούς παραγωγούς και τους διευθυντές των καναλιών είναι η αδιαφορία. «Με το να μην κάνεις ανάρτηση στο Τwitter, στέλνεις ένα μήνυμα», είναι το απόφθεγμα πολλών χρηστών του διαδικτύου, οι οποίοι μπορεί να αδιαφορήσουν για ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα, στέλνοντάς το στην αφάνεια και εξαφανίζοντάς το από τον τηλεοπτικό χάρτη. Εξάλλου, οι ειδικοί στον χώρο της διαφήμισης γνωρίζουν πολύ καλά ότι ενδιαφέρον για ένα προϊόν (τηλεοπτικό και μη) μπορεί να προκαλέσει και μια αρνητική διαφήμιση. Δεν είναι λίγα τα τηλεοπτικά προγράμματα που προκαλούν αρνητικές αντιδράσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διατηρώντας υψηλές τηλεθεάσεις, προκαλώντας το τηλεοπτικό κοινό να τα παρακολουθήσει έστω και από περιέργεια.
Νέες εφαρμογές Κοινωνικής Τηλεόρασης
Καθώς η ανάγκη του ανθρώπου για επικοινωνία πέρασε στην ψηφιακή εποχή και η τηλεόραση συνδέθηκε άμεσα με το διαδίκτυο, νέες εφαρμογές έρχονται να προστεθούν στον ανταγωνισμό των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Εφαρμογές που φιλοδοξούν να κερδίσουν μερίδα του τηλεοπτικού κοινού που αρέσκεται στον διαδικτυακό σχολιασμό των εκπομπών. Οι τρεις πιο δημοφιλείς εφαρμογές στο εξωτερικό είναι οι ακόλουθες:
● TV Time. Πρόκειται για μια εφαρμογή κοινωνικής τηλεόρασης που υπάρχει εδώ και μερικά χρόνια. Σας επιτρέπει να παρακολουθείτε την πρόοδό σας σε όλες τις αγαπημένες σας εκπομπές και να βλέπετε τι έχουν παρακολουθήσει πρόσφατα οι φίλοι σας. Μπορείτε, επίσης, να συνδεθείτε με άλλους θαυμαστές της ίδιας εκπομπής μπαίνοντας σε δωμάτια συνομιλίας ή δημοσιεύοντας σχόλια σχετικά με επεισόδια που μεταδίδονται ζωντανά.
● Hobi. Είναι μια εφαρμογή κοινωνικής τηλεόρασης που έχει σχεδιαστεί για τους λάτρεις του κινηματογράφου. Σας επιτρέπει να παρακολουθείτε αποσπάσματα, να διαβάζετε κριτικές και να συζητάτε ταινίες με άλλους θαυμαστές. Μπορείτε, επίσης, να δείτε τι παρακολουθούν οι φίλοι σας και να μοιραστείτε τις σκέψεις σας μαζί τους απευθείας μέσα στην εφαρμογή.
● Letterboxd. Αποτελεί ένα κοινωνικό περιοδικό ταινιών που σας επιτρέπει να παρακολουθείτε ταινίες που έχετε δει, να τις βαθμολογείτε και να γράφετε κριτικές. Και εδώ μπορείτε να δείτε τι έχουν παρακολουθήσει και τι μοιράζονται οι φίλοι σας, αλλά και να ανακαλύψετε νέες ταινίες με βάση τα ενδιαφέροντά σας.
Είτε είναι κανείς λάτρης του live tweeting κατά τη διάρκεια μιας εκπομπής, είτε θέλει να συζητήσει σε ουδέτερο χρόνο ένα επεισόδιο με φίλους, το σίγουρο είναι ένα: οι εφαρμογές Κοινωνικής Τηλεόρασης φαίνεται να αποτελούν το μέλλον της Ψυχαγωγίας.