Οι γιορτινές μέρες, παρότι ευχάριστες, μπορεί να πυροδοτήσουν οικογενειακές αντιπαραθέσεις μεταξύ γονέων και εφήβων. Και τότε αρχίζουν τα δύσκολα…
της Έλενας Κιουρκτσή
Ο μπαμπάς κατακόκκινος από τα νεύρα του, η μαμά αγανακτισμένη και ο έφηβος γιος ή η έφηβη κόρη κλεισμένοι στο δωμάτιό τους, χωρίς να θέλουν να μιλήσουν σε κανένα.
Τα διάφορα ζητήματα και οι προβληματισμοί ποικίλλουν σε κάθε οικογένεια, ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, εξηγούν οι ειδικοί. Απλά, κατά τις ημέρες των εορτών, συνήθως τα μέλη της οικογένειας περνούν μαζί περισσότερο χρόνο και, έτσι, είναι ευκολότερο να αναδυθούν οι διαφορές και οι διαφωνίες στην επιφάνεια.
Όταν, δε, στην οικογένεια υπάρχουν έφηβοι, μια πολύ συχνή αφορμή για γκρίνιες και διαξιφισμούς είναι το πρόγραμμα για τη βραδιά των Χριστουγέννων και την παραμονή της Πρωτοχρονιάς.
Εορταστικά… νεύρα
Οι «εορταστικές» συγκρούσεις γονέων και εφήβων συχνά οφείλονται σε προβλήματα που υφίστανται καιρό πριν, χωρίς να σχετίζονται καθόλου με τις ημέρες των γιορτών. Αφορμές, λοιπόν, μπορούν να δοθούν από το οτιδήποτε.
Τέτοιες αφορμές μπορεί να είναι το πρόγραμμα των ημερών που η οικογένεια, από κοινού, προσπαθεί να φτιάξει, η διάθεση κριτικής κυρίως από την πλευρά των γονιών, η παρότρυνσή τους προς τα παιδιά να ασχοληθούν με τις υποχρεώσεις και τη μελέτη τους «αξιοποιώντας» τον χρόνο των διακοπών, και άλλα καθημερινά ζητήματα μικρής ή μέσης σημασίας.
Ωστόσο, είναι δυνατόν να υφίστανται και βαθύτερες αιτίες, η ανάδειξη των οποίων ευνοείται απο την εορταστική περίοδο, που υποκρύπτουν βαθιά δυσλειτουργικές συμπεριφορές του συστήματος «οικογένεια».
Τα βαθύτερα αίτια
Προβλήματα που είναι ικανά να χαλάσουν την εορταστική ατμόσφαιρα και να πληγώσουν ευρύτερα γονείς και παιδιά μπορεί να είναι η κακή συνεννόηση ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας. Όπως, επίσης, η διάθεση να επιβληθεί ο ένας στον άλλον, χωρίς καμία προσπάθεια να διεξαχθεί μια κανονική συζήτηση με προβολή επιχειρημάτων.
Σοβαρό αντίκτυπο έχει και η έλλειψη σεβασμού στην προσωπικότητα και τις ανάγκες των υπόλοιπων μελών της οικογένειας – ένα σημαντικό πρόβλημα, το οποίο θα πρέπει να λυθεί ούτως ή άλλως.
Οι ψυχολόγοι εξηγούν ότι η μεγαλύτερη ένταση των διενέξεων αυτών οφείλεται στη γενικότερη αίσθηση ότι στις γιορτές «πρέπει» να περνάμε καλά. Ωστόσο, η σύμπτωση εντάσεων και εορτών είναι μόνο χρονική, και όχι αιτιώδης. Τα προβλήματα που οδηγούν σε συγκρούσεις προφανώς υφίστανται όλο το χρόνο.
Συνήθη λάθη
Μια κατηγορία λανθασμένων συμπερασμάτων, συνηθισμένων όσο και επικίνδυνων, είναι οι γενικεύσεις. Εύκολα, για παράδειγμα, οι γονείς μπορεί να θεωρήσουν ότι, αφού το παιδί τους προτιμά να περάσει την βραδιά της Πρωτοχρονιάς με τους φίλους του και όχι με την οικογένειά του, αγαπάει περισσότερο την παρέα του, δεν εκτιμά όλα όσα έχουν κάνει οι γονείς τόσα χρόνια για εκείνο ή δεν έχει πια ανάγκη από την οικογενειακή θαλπωρή, αφήνοντάς τους μόνους.
Από την άλλη πλευρά, και οι έφηβοι, ως σχεδόν ενήλικες, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι ο κόσμος των μεγάλων δεν έχει μόνο δικαιώματα, αλλά και υποχρεώσεις. Έτσι, δεν θα πρέπει να περιορίζονται σε μια συμφέρουσα για εκείνους υπερ-απλούστευση, λαμβάνοντας και αυτοί υπ’ όψιν τις επιθυμίες και τις ανάγκες των δικών τους, ώστε να μπορούν να καταλήξουν από κοινού σε μια λύση ικανοποιητική για όλους.
«Εγώ θα βγω έξω»
Μετά την πρώτη «κρυάδα», οι γονείς οφείλουν να σκεφτούν ψύχραιμα, ώστε να δουν τι πραγματικά σημαίνει η επιθυμία των παιδιών τους να κάνουν ρεβεγιόν με φίλους τους.
Τα παιδιά, μέχρι να φτάσουν στην εφηβεία τους, έχουν ήδη ζήσει περίπου δεκαπέντε-δεκαέξι φορές την εμπειρία των οικογενειακών εορτών. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η πραγματικότητα αυτή δεν είναι ευχάριστη, η συνθήκη αυτή έχει πάψει πια να αποτελεί πρόκληση, σε αντίθεση με την καινούργια εμπειρία του εορτασμού των Χριστουγέννων ή της Πρωτοχρονιάς με τους φίλους. Εξάλλου, το ρεβεγιόν με τους γονείς είναι δεδομένο και θεωρούν ότι θα το έχουν για πάντα. Εάν, για κάποιον λόγο, η οικογενειακή γιορτή γινόταν αμφίβολη, τότε ίσως η επιθυμία των εφήβων να ήταν διαφορετική (ένα επιχείρημα, βέβαια, που δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε καμία περίπτωση ως μέσο πίεσης ή ψυχολογικού εκβιασμού των παιδιών, καθώς αυτό θα σήμαινε ότι οι γονείς δεν σέβονται τις ανάγκες τους).
Αυτό που θα πρέπει να κατανοήσουν οι ενήλικες της οικογένειας είναι ότι δεν πρόκειται για αντιδραστικότητα των εφήβων, αλλά για μία δράση που αποσκοπεί στην ανεξαρτητοποίησή τους. Είναι λάθος, λοιπόν, να ερμηνεύουν τη στάση αυτή των παιδιών ως απόρριψη, καθώς σχετίζεται με την κοινωνικοποίησή τους, η οποία κατά τη διάρκεια της εφηβείας αποτελεί ανάγκη. Γι’ αυτό τον λόγο, οι γονείς θα πρέπει να αντιμετωπίζουν αυτή τη συμπεριφορά των παιδιών τους ως κάτι φυσιολογικό, και όχι ως «καπρίτσιο».
Οι ακρότητες βλάπτουν
Αυτό που θα πρέπει να χαρακτηρίζει τη στάση των γονιών απέναντι στα παιδιά είναι ο σεβασμός στις ανάγκες τους, η αγάπη, η κατανόηση και το ενδιαφέρον. Η υπερβολή, προς οποιαδήποτε κατεύθυνση, είναι πάντοτε επιζήμια. Γι’ αυτό και, σε κάθε περίπτωση, τα άκρα είναι ανεπιθύμητα.
Οι πιεστικοί και υπερπροστατευτικοί γονείς μπορεί να προκαλέσουν στα παιδιά τους αισθήματα ανασφάλειας, αντί αυτοπεποίθησης, ενώ η αδιαφορία, από την άλλη, μπορεί να δημιουργήσει αισθήματα μη αποδοχής ή και απόρριψης.
Η περίοδος των εορτών έχει μία διάρκεια περίπου δεκαπέντε ημερών, διάστημα ικανό για να εκδηλωθούν πολλά θετικά συναισθήματα, εξίσου όμως και εντάσεις. Προκειμένου να αποφύγουμε τις ανώφελες παρεξηγήσεις και τις συγκρούσεις που μπορεί να καταστρέψουν τη γιορτινή ατμόσφαιρα των ημερών, καλό θα είναι, τόσο οι γονείς, όσο και τα παιδιά, να υπακούμε σε κάποιους απλούς κανόνες αμοιβαίας συνεννόησης και επικοινωνίας. Ο διάλογος, η αλληλοκατανόηση, η δεκτικότητα και η διάθεση να δούμε τα πράγματα και από την πλευρά του άλλου, είναι μερικοί από τους απλούς, αλλά σημαντικούς αυτούς κανόνες.
Αν οι γονείς καταφέρουν να συνδράμουν τα παιδιά τους στη διαχείριση της κρίσης της εφηβείας, τότε είναι βέβαιο ότι σύντομα θα βρουν και νέους τρόπους επικοινωνίας, οι οποίοι θα εξασφαλίζουν την ισορροπία στις σχέσεις τους και στο μέλλον, όταν πλέον τα παιδιά θα είναι ενήλικες.
* Ευχαριστούμε για τις πληροφορίες την ψυχολόγο MSc Αθανασία Σκαρβελάκη.
Τα όρια ωφελούν όταν:
● Είναι σαφή και συγκεκριμένα.
● Εξυπηρετούν πραγματικά ένα σκοπό π.χ. την προστασία του ανηλίκου.
● Ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα και στις ανάγκες της κάθε ηλικίας.
● Είναι εφαρμόσιμα από τα παιδιά.
Σε κάθε άλλη περίπτωση, οι έφηβοι τα εισπράττουν ως παράλογους περιορισμούς από τους γονείς τους, με αποτέλεσμα να αντιδρούν.