Planbe team
Σε παγκόσμιο επίπεδο, τα άτομα που πάσχουν από ψυχικές, νευρολογικές και συμπεριφορικές διαταραχές ανέρχονται σε εκατοντάδες εκατομμύρια, ενώ ένας στους τέσσερις Ευρωπαίους πολίτες αναμένεται να βιώσει κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας κατά τη διάρκεια της ζωής του. Γι’ αυτό και το φετινό μήνυμα της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας ήταν ίσως πιο ουσιαστικό από ποτέ: «Η ψυχική υγεία είναι ανθρώπινο δικαίωμα».
Οι αγχώδεις διαταραχές που συνδέονται με τις κρίσεις πανικού αποτελούν σήμερα το πιο συχνό πρόβλημα ψυχικής υγείας στην Ευρώπη, καθώς υπολογίζεται ότι επηρεάζουν 25 εκατομμύρια κατοίκους των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και 301 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Οι κρίσεις πανικού είναι πιο συχνές στις γυναίκες (5,6%), σε σχέση με τους άντρες (2,2%).
Η κρίση πανικού, ένα κοινό σύμπτωμα του άγχους, παρουσιάζεται ξαφνικά και εκδηλώνεται με επεισόδια έντονου φόβου. Εκτιμάται, μάλιστα, ότι το 80% του πληθυσμού έχει πάθει έστω για μια φορά στη ζωή του κάποια κρίση πανικού, η οποία είναι πιθανό να μην επαναλήφθηκε ξανά.
Τι είναι η Κρίση Πανικού;
«Ο κάθε άνθρωπος βιώνει άγχος είτε σε κάποια φάση της ζωής του, είτε και συχνά, μέσα στη μέρα του, με όσα έχει ν’ αντιμετωπίσει. Οι σωματικές αλλαγές που νιώθουμε από το άγχος είναι μια φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού όταν βρίσκεται σε κίνδυνο ή αγχώδη κατάσταση, για να μας βάλει σε κατάσταση δράσης και ν’ αντιδράσουμε στο επικείμενο πρόβλημα γρήγορα και αποτελεσματικά», επισημαίνει η κ. Άννα Χατζηδημητρίου, ΒΑ, MSc Ψυχολόγος Υγείας, Ειδικευμένη στην Ψυχο-ογκολογία και στον Χρόνιο Πόνο, Διευθύντρια Τμήματος Ψυχολογίας του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών και Ιδρύτρια του Κέντρου Ψυχολογίας και Προαγωγής της Υγείας «Live Well – Be Well». Και συνεχίζει:
«Η κρίση πανικού διαφέρει από το έντονο άγχος που μπορεί να μας καταβάλει, ενώ δεν είναι απαραίτητο ότι το συχνό και καθημερινό άγχος εξελίσσεται πάντα σε κρίσεις πανικού. Το άτομο που παθαίνει κρίση πανικού αισθάνεται ανήμπορο, διότι η κρίση έρχεται ξαφνικά σε κάποια στιγμή της μέρας, σε οποιοδήποτε μέρος, χωρίς προειδοποίηση και χωρίς φαινομενικά κάποιο λόγο.
Τη στιγμή πριν την κρίση, μπορεί το άτομο να νιώθει ότι όλα ήταν επιφανειακά ήρεμα, και το αίσθημα του φόβου με τα έντονα σωματικά συμπτώματα να εμφανίστηκαν αιφνίδια.
Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν έντονη ταχυπαλμία, σαν να νιώθει ότι από στιγμή σε στιγμή θα πάθει καρδιακή προσβολή, αίσθηση πνιγμού, ότι δεν φτάνει ο αέρας να πάρει μια ανάσα, εφίδρωση, έντονη ζάλη και τρέμουλο στα πόδια, σαν να νιώθει ότι χάνει τις αισθήσεις του για μερικά λεπτά.
Οι σκέψεις καλπάζουν ασταμάτητα, νιώθει ότι δεν μπορεί να τις ελέγξει και ότι δεν μπορεί να σκεφτεί λογικά. Μέσα σ’ αυτόν τον στρόβιλο συναισθημάτων, αναδύεται μια επίμονη σκέψη ότι θα πάθει κάτι η υγεία του και ότι το σώμα δεν θ’ αντέξει την πίεση, απειλώντας τη ζωή του.
Κατά τις κρίσεις πανικού, τα παραπάνω σωματικά συμπτώματα παράγουν ψυχικά συμπτώματα, όπως έντονο φόβο, άγχος, πανικό, αίσθημα απώλειας ελέγχου και επερχόμενου θανάτου».
Το γνωσιακό μοντέλο που εξηγεί τη Διαταραχή Πανικού
Όπως τονίζει η κ. Χατζηδημητρίου, αυτή η εμπειρία που βιώνει το άτομο είναι τόσο τρομακτική, κάνοντάς το να νιώθει σαν να τον κατακερματίζουν γρανάζια μηχανής, αλλά και σαν να είναι φυλακισμένο, χωρίς να μπορεί να αποδράσει.
Το αίσθημα του επερχόμενου άγχους και ο φόβος μήπως ξανα-εκδηλωθεί ο πανικός, κάνουν το άτομο να παγιδεύεται σ’ ένα φαύλο κύκλο σκέψεων και συναισθημάτων, με αποτέλεσμα αυτό να αρχίσει να εξαπλώνεται και στις καθημερινές του συνήθειες. Μεταξύ άλλων, αρχίζει να συνδυάζει τα συμπτώματα των κρίσεων με όλο και περισσότερα μέρη, με πράγματα που έκανε, με αγαπημένες του συνήθειες, με ανθρώπους που ίσως τον φορτίζουν, με διάφορες κοινωνικές επαφές ή υποχρεώσεις, κάνοντάς τον να αρχίσει να τα αποφεύγει συστηματικά.
Εάν δεν αρχίσει να τα αποφεύγει, αρχίζει να αναπτύσσει συμπεριφορές προσκόλλησης, δηλαδή κάνει τις συνήθειες του με άλλους τρόπους (π.χ. έχει πάντα νερό μαζί του, φάρμακα στην τσάντα του, κάποιον για συνοδεία σε ό,τι κάνει), σε μια προσπάθεια να καλλιεργήσει ένα ουτοπικό αίσθημα ασφάλειας που τον βοηθάει να ανταπεξέλθει στα πράγματα που έχει να κάνει μέσα στη μέρα.
Έτσι, σταδιακά, το αίσθημα αυτό του πανικού αρχίζει να διαταράσσει την ποιότητα ζωής του, δημιουργώντας πολύ συχνά άλλα ψυχολογικά προβλήματα, όπως αγοραφοβία και κατάθλιψη.
Τα συμπτώματα της κρίσης πανικού
Η κρίση πανικού αποτελεί μία διακριτή περίοδο έντονου φόβου ή δυσφορίας, κατά την οποία εμφανίζονται αιφνίδια και κορυφώνονται μέσα σε 10 λεπτά, τέσσερα (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα συμπτώματα:
- αίσθημα παλμών, καρδιά που «σφυροκοπά», ή επιτάχυνση του καρδιακού ρυθμού
- εφίδρωση
- τρέμουλο ή έντονος τρόμος
- αίσθημα λαχανιάσματος ή ασφυξίας
- αίσθημα πνιγμονής
- πόνος ή δυσφορία στον θώρακα
- ναυτία ή κοιλιακή ενόχληση
- αίσθημα ζάλης, αστάθειας, ή τάση για λιποθυμία
- αποπραγματοποίηση (αίσθημα μη πραγματικού) ή αποπροσωποποίηση (αίσθημα ότι αποσπάται από τον ίδιο τον εαυτό του)
- φόβος απώλειας του ελέγχου ή επερχόμενης τρέλας
- φόβος θανάτου
- παραισθησίες (μούδιασμα ή μυρμηγκιάσματα)
- ρίγη ή αίσθημα ζέστης.
Ποιους αφορά;
«Υπολογίζεται ότι μέχρι 4% του πληθυσμού υποφέρει από σοβαρές και συχνές κρίσεις πανικού. Σε αυτήν την περίπτωση, η κρίση πανικού αποκτά ψυχοπαθολογικό χαρακτήρα και ονομάζεται “διαταραχή πανικού”.
Οι κρίσεις πανικού μπορεί να εκδηλώνονται σε όλες τις ηλικίες και αφορούν και τους άνδρες, και τις γυναίκες. Η συχνότητα εκδήλωσης της πρώτης κρίσης πανικού είναι μεγαλύτερη στις ηλικίες μεταξύ 20 και 40 ετών, ενώ είναι πιο συχνή στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες», σημειώνει η κ. Χατζηδημητρίου.
Ποια η συμπεριφορά των ατόμων με διαταραχή πανικού;
Θα πρέπει να είναι κανείς υποψιασμένος ότι βιώνει κρίσεις πανικού, εάν αντιληφθεί ότι αρχίζει να αποφεύγει συστηματικά διάφορες δραστηριότητες, λόγω έντονου φόβου μην πανικοβληθεί (ως αποτέλεσμα, αρχίζει να τροποποιεί την καθημερινή του ρουτίνα). Επιπλέον, μια χαρακτηριστική ένδειξη είναι και το ότι σταδιακά απομονώνεται όλο και περισσότερο από φίλους και γνωστούς, προτιμώντας να μένει σε ένα ασφαλές περιβάλλον, όπως είναι το σπίτι του.
Στο ίδιο πλαίσιο, αρχίζει να αποφεύγει τους δημόσιους χώρους και τα μέρη στα οποία βρίσκονται συγκεντρωμένα πολλά άτομα.
Θεραπευτική αντιμετώπιση
Σκοπός της θεραπευτικής αντιμετώπισης είναι να μειωθούν σταδιακά τα συμπτώματα της διαταραχής πανικού. Ειδικότερα, με τη γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία, ο ασθενής θα ανακαλύψει ότι ο πανικός δεν έρχεται ξαφνικά, αλλά τον προκαλούν συγκεκριμένες σκέψεις του ή συναισθήματα. Ουσιαστικά, λοιπόν, τη συμπεριφορά του την προκαλούν συγκεκριμένα γεγονότα.
Η κ. Χατζηδημητρίου καταλήγει:
«Μέσω της ψυχοθεραπείας, ο ασθενής θα μάθει πώς μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που σκέφτεται και νιώθει, ώστε να αλλάξει και την ερμηνεία που δίνει στον εαυτό του για τις κρίσεις πανικού. Θα βοηθηθεί να καταλάβει ότι:
- Η συχνότητα, η ένταση και η διάρκεια των κρίσεων πανικού θα μειωθούν.
- Ο φόβος επίσης θα μειωθεί, ενώ θα αποκτήσει τη δυνατότητα να τον διαχειρίζεται, εάν το επεισόδιο πανικού επαναληφθεί.
- Θα καταφέρει να αποβάλει τη σκέψη που του προκαλεί τον πανικό.
- Θα μπορέσει σταδιακά να βγει από το σπίτι και να πάει σε ένα δημόσιο χώρο με κόσμο, να κάνει μόνος του τις δουλειές του και να απομακρυνθεί από τα σημεία ασφαλείας του.
- Τελικά, θα μπορέσει να επιστρέψει κανονικά στην καθημερινότητά του».
