Ο πρώτος που αναγνώρισε την αξία των ω-3 λιπαρών οξέων ήταν ο Βρετανός φυσιολόγος Hugh Sinclair, ο οποίος τη δεκαετία ’40 συνέδεσε πολλά από τα νοσήματα που είχαν αρχίσει να μαστίζουν τις Δυτικές κοινωνίες με ελλείψεις στα συγκεκριμένα λιπαρά οξέα. Τα ευρήματά του δημοσιεύτηκαν το 1956 σε ένα άρθρο που συνέδεσε την ανεπαρκή λήψη ω-3 λιπαρών οξέων με την αρτηριοσκλήρωση και άλλες καταστάσεις. Το άρθρο θεωρήθηκε τόσο αιρετικό, που του στοίχισε την έδρα στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης!
Γράφει ο Γρηγόρης Λάσκαρης
Τα ευρήματα του Sinclair έπρεπε να περιμένουν 30 με 40 χρόνια για να επιβεβαιωθούν πανηγυρικά. Σήμερα, τα ω-3 λιπαρά οξέα θεωρείται ότι αποτελούν το διατροφικό συστατικό-κλειδί που απώλεσε ο άνθρωπος στη διάρκεια της εκσυγχρονιστικής του πορείας από τις ακατέργαστες στις πλήρως βιομηχανοποιημένες τροφές και, από εκεί, στις δεκάδες ασθένειες φθοράς που τον βασανίζουν σήμερα.
Στη βάση αυτής της διατροφικής ανεπάρκειας, βρίσκεται μία βιολογική αδυναμία του ανθρώπινου οργανισμού: σε αντίθεση με όλα τα άλλα λιπαρά οξέα, αδυνατεί να συνθέσει ειδικά τα ω-3 και τα ω-6, οπότε είναι υποχρεωμένος να τα λαμβάνει με την τροφή. Αυτό δεν αποτελεί ιδιαίτερο πρόβλημα για τα ω-6, τα οποία βρίσκονται σε αφθονία στα σπορέλαια και άλλα τρόφιμα που κατακλύζουν το καθημερινό μενού μας.
Αντιθέτως, η κύρια διατροφική πηγή πρόσληψης των ω-3 είναι τα λιπαρά ψάρια (σαρδέλες, σκουμπριά, σολομός κ.λπ.), τα οποία έχουν, ουσιαστικά, εκλείψει από το τραπέζι μας, οδηγώντας έτσι σε τραγική διατροφική ανισορροπία μεταξύ ω-6 και ω-3. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, τη δεκαετία του ’60, η αναλογία ω-6 προς ω-3 λιπαρών που κατανάλωνε ο μέσος Έλληνας ήταν κοντά στο 1 προς 1, ενώ σήμερα έχει ανατραπεί πλήρως και βρίσκεται κοντά στο 15 προς 1, υπέρ των ω-6. Η μόνη χώρα που δεν ακολούθησε τον δρόμο της διατροφικής απώλειας είναι η Ιαπωνία του σούσι.
Η αναγνώριση της βίαιας ανατροπής της σχέσης ω-6 και ω-3, συνδυαζόμενη με την ανακάλυψη σημαντικών και πολύπλευρων βιολογικών δράσεων για τα EPA και DHA, οδήγησαν στην επείγουσα επανένταξη των οξέων αυτών στη δίαιτα του σύγχρονου ανθρώπου, είτε με τη μορφή της διατροφικής πρόσληψης (ψάρια), είτε με τη μορφή συμπληρωμάτων.
Τα κύρια ω-3 λιπαρά οξέα που χρειάζεται ο άνθρωπος είναι το α-λινολενικό οξύ (ALA), το εικοσιπενταενοϊκό οξύ (EPA) και το εικοσιδυοεξαενοϊκό οξύ (DHA). Τα δύο τελευταία βρίσκονται σε αφθονία στα ιχθυέλαια, ενώ το ALA απαντάται στα χόρτα και σε ορισμένους ξηρούς καρπούς (π.χ. καρύδια). Θεωρητικά, ο οργανισμός μας μπορεί να μετατρέψει το ALA σε EPA και DHA. Πρακτικά, ωστόσο, το ποσοστό μετατροπής είναι αμελητέο (περίπου 5%), οπότε η πρόσληψη των EPA και DHA με τη διατροφή αποτελεί μονόδρομο.
Ω-3 σημαίνει γερή καρδιά
Η καλύτερα τεκμηριωμένη δράση των ω-3 αφορά την προστασία της καρδιάς και των αγγείων. Η δράση των ω-3 στην προστασία από τη στεφανιαία νόσο (έμφραγμα, στηθάγχη) είναι πολύπλευρη. Τα ω-3 λιπαρά οξέα μειώνουν τα τριγλυκερίδια και την πίεση του αίματος, βοηθούν στη σταθεροποίηση της αρτηριοσκλήρωσης, εμποδίζουν τις θρομβώσεις και ελαττώνουν τις καρδιακές αρρυθμίες.
Δεκάδες επιστημονικές μελέτες έχουν πλήρως αποδείξει ότι, όσο μεγαλύτερη είναι η κατανάλωση των ω-3 λιπαρών οξέων EPA και DHA, τόσο μικρότερη είναι η πιθανότητα στεφανιαίας νόσου. Άτομα που έχουν ήδη υποστεί ένα έμφραγμα, προστατεύονται σημαντικά από το επόμενο.
Ω-3 και κατάθλιψη
Το 20% του ξηρού βάρους του εγκεφάλου αποτελείται από ω-3 λιπαρά οξέα (κυρίως DHA). Η δραματική ανατροπή της διατροφικής σχέσης ω-6 και ω-3 έχει, προφανώς, τις περισσότερες πιθανότητες να επηρεάσει το όργανο με τη μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε ω-3: τον εγκέφαλο.
Το 1995, ειδικοί επιστήμονες διατύπωσαν την άποψη ότι για την αύξηση των κρουσμάτων κατάθλιψης στον σύγχρονο κόσμο ευθύνεται η υψηλή κατανάλωση σπορέλαιων και φυτικών ελαίων, πλούσιων σε ω-6 και πτωχών σε ω-3 λιπαρά οξέα. Λίγο αργότερα, σε αντίστοιχα συμπεράσματα κατέληξε και η Επιτροπή Έρευνας Ψυχιατρικών Θεραπειών της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας.
Ω-3 και κύηση
Η μέσω της μητέρας πρόσληψη των απαραίτητων ποσοτήτων ω-3 από το έμβρυο είναι πρωταρχικής σημασίας για τη μελλοντική του διανοητική λειτουργική ωρίμανση και για τη σωματική του ανάπτυξη. Για τον λόγο αυτόν, οι έγκυες πρέπει να συμπληρώνουν τη διατροφή τους με ψάρια ή ιχθυέλαια, τα οποία είναι άριστη πηγή DHA (και EPA) ή να χρησιμοποιούν συμπληρώματα ω-3 λιπαρών οξέων.
Γενικά οφέλη των Ω-3
- Η χορήγηση λιπαρών οξέων ω-3 σε ασθενείς με χρόνια ψωρίαση είχε ως αποτέλεσμα τη γενικότερη βελτίωση της δερματικής πάθησης, αλλά και τη βελτίωση στους εξατομικευμένους δείκτες νοσηρότητας (κνησμό, απολέπιση, αποσκλήρυνση και ερύθημα).
- Σύμφωνα με επιστημονικές εκθέσεις, η πρόσληψη ω-3 λιπαρών οξέων παρέχει σημαντικά οφέλη στις φλεγμονώδεις νόσους. Από το 1980, τέσσερις μελέτες έχουν αξιολογήσει τα αποτελέσματα της πρόσληψης λιπαρών οξέων, δείχνοντας ότι ακόμα και σχετικά χαμηλές δόσεις σε σύντομες χρονικές περιόδους έχουν φωτοπροστατευτική επίδραση.
- Τα συμπληρώματα με ω-3 λιπαρά οξέα έχει αποδειχθεί ότι παρείχαν προστασία κατά της υπεριώδους ακτινοβολίας (UV) σε ολόκληρο το σώμα και όχι μόνο τοπικά, όπως τα αντηλιακά, παρέχοντας οφέλη κυρίως στα άτομα με ευαίσθητο δέρμα.
- Τα λιπαρά οξέα φαίνεται να είναι πολλά υποσχόμενα ως μία ασφαλή επικουρική θεραπεία για πολλές διαταραχές του δέρματος, όπως η ατοπική δερματίτιδα, η ψωρίαση, η κοινή ακμή, ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, ο μη μελανωματικός καρκίνος του δέρματος και το μελάνωμα.
