Η αθηροσκλήρωση είναι το αποτέλεσμα μιας μακρόχρονης ανάπτυξης αθηρωματικών αλλοιώσεων και συσσώρευσης αθηρωματικών πλακών στα τοιχώματα των αρτηριών. Μπορεί μια υγιεινή διατροφή να την προλάβει; Η επιστήμη έδειξε ότι, ειδικά η μεσογειακή διατροφή, μπορεί!
«Έχει πλέον αποδειχθεί ότι η συσσώρευση πλάκας στα τοιχώματα των αρτηριών ξεκινάει πολύ νωρίς στη ζωή μας, εξελίσσεται με το πέρασμα του χρόνου και, εάν δεν σταματήσει, μπορεί τελικά να οδηγήσει σε επεισόδια αθηροσκληρωτικής καρδιαγγειακής νόσου (έμφραγμα μυοκαρδίου, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο κ.λπ.) κατά τη μέση ηλικία και μετά», τονίζουν οι δρ. Ανδρέας Μελιδώνης, Συντονιστής Διευθυντής Διαβητολογικού – Καρδιομεταβολικού Κέντρου Metropolitan Hospital και Κάρολος Παπαλαζάρου, Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος.
Έχει, επίσης, παρατηρηθεί ότι υψηλά επίπεδα LDL χοληστερόλης, τριγλυκεριδίων, λιποπρωτεΐνης α και αρτηριακής πίεσης, για μεγάλο χρονικό διάστημα αποτελούν επίσης παράγοντα κινδύνου εμφάνισης αθηροσκλήρωσης.
Πρωτογενής πρόληψη
Η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής από μικρή ηλικία αποτελεί το σημαντικότερο κομμάτι της πρωτογενούς πρόληψης (χωρίς ιστορικό καρδιαγγειακών επιπλοκών) της αθηροσκλήρωσης.
Αυτός ο τρόπος περιλαμβάνει ένα υγιεινό διατροφικό πρότυπο, τακτική σωματική άσκηση, αποχή από το κάπνισμα, αποφυγή της υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ, διαχείριση του στρες, και επαρκή και ποιοτικό ύπνο (7-9 ώρες ημερησίως).
Ως προς το διατροφικό πρότυπο, οι έρευνες είναι πολυπληθείς και γίνεται πολύ μεγάλη συζήτηση σχετικά με τις καταλληλότερες επιλογές για την πρόληψη της αθηροσκλήρωσης.
Οι αμερικανικές επιστημονικές εταιρείες, που ασχολούνται με το θέμα, προτείνουν ως καλύτερες τις εξής τρεις:
● Τη μεσογειακού τύπου διατροφή.
● Τη δίαιτα Dash.
● Τη χορτοφαγική δίαιτα (vegetarian style).
Οι τρεις αυτές διατροφικές προτάσεις παρουσιάζουν κάποια κοινά στοιχεία:
● Την αντικατάσταση των τροφίμων υψηλής περιεκτικότητας σε κορεσμένα λιπαρά από τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε ακόρεστα λιπαρά.
● Τη μείωση της πρόσληψης αλατιού.
● Την κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε φυτικές ίνες (δημητριακά ολικής άλεσης, φρούτα, λαχανικά, όσπρια, ξηροί καρποί).
● Την κατανάλωση ψαριών (κυρίως λιπαρών και αφρόψαρων).
● Τη μείωση της κατανάλωσης επεξεργασμένων τροφίμων.
● Τη μείωση της κατανάλωσης ζάχαρης.
Οι πρόσφατες κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Καρδιολογίας για την πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσημάτων στην κλινική πράξη, συστήνουν κυρίως την υιοθέτηση της μεσογειακής διατροφής για τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης αθηροσκληρωτικής καρδιαγγειακής νόσου.
Σε σύγκριση με άλλους τύπους διατροφής (κετογονική, δίαιτα Dunkan κ.ά), για τις οποίες δεν υπάρχουν αρκετά δεδομένα μελετών, έχοντας παρουσιάσει και παρενέργειες σε αρκετές περιπτώσεις, η μεσογειακή διατροφή και έχει μελετηθεί εκτεταμένα και έχει θαυμάσια αποτελέσματα.
Μία από τις μεγαλύτερες μελέτες που επιβεβαιώνουν την καρδιο-προστατευτική δράση της μεσογειακής διατροφής είναι η PREDIMED, μια τυχαιοποιημένη κλινική δοκιμή με δείγμα από την Ισπανία, στο οποίο συμμετείχαν 7.447 άτομα ηλικίας 55-80 ετών.
Στη συγκεκριμένη μελέτη υπήρχε μια ομάδα ελέγχου, στην οποία η μόνη παρέμβαση ήταν συμβουλευτική και αφορούσε τον περιορισμό του λίπους στη διατροφή, και δύο ομάδες παρέμβασης, από τις οποίες η μία ακολούθησε μια συνήθη συμβατική «Δυτική» δίαιτα, και η άλλη ακολούθησε μεσογειακή διατροφή ή δίαιτα ενισχυμένη σε ελαιόλαδο (50ml την ημέρα/άτομο) και σε ξηρούς καρπούς (30g την ημέρα/άτομο: 15g καρύδια, 7,5g αμύγδαλα και 7,5g φουντούκια).
Τα αποτελέσματα έδειξαν, ήδη από τους πρώτους τρεις μήνες, σημαντική βελτίωση του λιπιδαιμικού προφίλ, των επιπέδων αρτηριακής πίεσης και του γλυκαιμικού ελέγχου στην ομάδα που ακολούθησε μεσογειακή διατροφή.
Στον πενταετή επανέλεγχο φάνηκε ότι, συγκριτικά με την ομάδα ελέγχου, η ομάδα παρέμβασης με τη μεσογειακή διατροφή είχε 30% μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου, ενώ η ομάδα που χρησιμοποιούσε ενισχυμένο ελαιόλαδο είχε επιπλέον όφελος.
Δευτερογενής πρόληψη
Σε μια σημαντική μελέτη δευτερογενούς πρόληψης (μελέτη σε ασθενείς με ιστορικό στεφανιαίας νόσου-εμφράγματος του μυοκαρδίου) με παρακολούθηση 7 ετών, τεκμηριώθηκε ότι οι ασθενείς που ακολούθησαν πρόγραμμα μεσογειακής διατροφής (κυρίως με αγνό παρθένο ελαιόλαδο και ξηρούς καρπούς), συγκριτικά με ασθενείς που ακολούθησαν πρόγραμμα διατροφής με χαμηλά λιπαρά (low fat diet), παρουσίασαν κατά 27% λιγότερα αγγειακά και θανατηφόρα επεισόδια, με τους άντρες της ομάδας να είναι περισσότερο ωφελημένοι (μείωση των καρδιαγγειακών επιπλοκών κατά 34%).
Από τα παραπάνω στοιχεία, αλλά και από πολλές άλλες μελέτες, καθίσταται ξεκάθαρο ότι τα οφέλη της καρδιαγγειακής υγείας από τη μεσογειακή διατροφή, και στην πρωτογενή (χωρίς ιστορικό καρδιαγγειακών επιπλοκών), και στη δευτερογενή (με ιστορικό καρδιαγγειακών επιπλοκών) πρόληψη, είναι σαφή και σημαντικά.
Αυτή η διαπίστωση, σε συνδυασμό με τη γνώση ότι η αθηροσκληρωτική καρδιαγγειακή νόσος αρχίζει νωρίς στην πορεία της ζωής του ανθρώπου και εξελίσσεται για δεκαετίες μέχρι να υπάρξει καρδιαγγειακό συμβάν, καθιστά ιδιαίτερα και πολλαπλά σημαντική την υιοθέτηση και την τήρηση μιας υγιεινής διατροφής – κατά προτίμηση της μεσογειακής. Πρόκειται για μια διατροφή με έμφαση στην υψηλή πρόσληψη φρούτων, λαχανικών, ελαιολάδου, ξηρών καρπών, οσπρίων, άπαχων πρωτεϊνών, και παράλληλο περιορισμό των προϊόντων με ζάχαρη, των επεξεργασμένων δημητριακών και των επεξεργασμένων κρεάτων.
Στην Ελλάδα έχουμε επιπλέον λόγους για την υιοθέτηση της μεσογειακής διατροφής, καθώς αυτή «γεννήθηκε» και εξελίχθηκε στη χώρα μας (ιδιαίτερα στην Κρήτη), και αυτήν ακολουθούσαν οι πρόγονοί μας. Ας αρχίσουμε, λοιπόν, να την ακολουθούμε με συνέπεια, προστατεύοντας την υγεία μας και, ιδιαίτερα, την καρδιά μας.