Παραμυθόσπιτα, φτιαγμένα από άχυρο και πηλό, είναι μια τάση που διαρκώς κερδίζει έδαφος, γιατί σέβεται το περιβάλλον και… αγαπά ιδιαίτερα όσους σκοπεύουν να τα κατοικήσουν.
της Έλενας Κιουρκτσή
Οι περισσότεροι από εμάς ζούμε σε σπίτια πανομοιότυπα, που μοιάζουν με κουτιά και έχουν οικοδομηθεί με υλικά που βλάπτουν την υγεία μας. Ωστόσο, το σπίτι μας είναι κάτι περισσότερο από ένας χώρος στον οποίο ζούμε. Είναι οι άνθρωποι που αγαπάμε, τα συναισθήματά μας, το καταφύγιο μας, τα όνειρά μας – εμείς.
Πώς, λοιπόν, θα μας φαινόταν αν κάποιος μας έλεγε πως μπορούμε να πλάσουμε με φυσικά υλικά μόνοι μας το σπίτι μας, σε συνεργασία με την οικογένεια ή τους φίλους μας, να του προσδώσουμε το σχήμα και το μέγεθος που επιθυμούμε, χρησιμοποιώντας την ίδια τεχνική με την οποία χτίζουν τις φωλιές τους τα χελιδόνια;
Όχι. Δεν πρόκειται για κάποιον παλιμπαιδισμό, αλλά για μια καινοτόμο πραγματικότητα. Και αν κάτι τέτοιο μας ακούγεται κάπως… “πυροβολημένο”, το αντεπιχείρημα είναι πως αναφερόμαστε σε μια πανάρχαια τεχνική κτισίματος με γήινα υλικά που κατακτά και πάλι τη δόμηση και που σήμερα ονομάζεται “Κομπ” (cob).
Για να… κομπιάσουμε
Η λέξη “Κομπ” προέρχεται από μια παλιά αγγλική λέξη που σημαίνει “σβώλος” (cob) και αναφέρεται σε έναν φυσικό τρόπο δόμησης. Πρόκειται για μία από τις πολλές μεθόδους κτισίματος με το πιο κοινό οικοδομικό υλικό στον κόσμο: το χώμα. Διαφέρει, όμως, στην ευκολία κατασκευής και στην ελευθερία του σχεδιασμού.
Με τα χέρια μας –ή και τα πόδια μας– σχηματίζουμε μπάλες πηλού, αναμεμειγμένου με άμμο και άχυρο, και τις τοποθετούμε τη μία πάνω στην άλλη, διαμορφώνοντας έτσι μονολιθικές κατασκευές με μεγάλη σταθερότητα. Καμπύλες, θόλοι και αψίδες διαγράφονται σταδιακά, με αποτέλεσμα το κτίσμα να μοιάζει σαν δημιούργημα παιχνιδιάρικων ονειροπόλων ξωτικών. Όσο παραμυθένια κι αν ακούγονται όλα αυτά, αναπόφευκτο είναι το ερώτημα: Και γιατί να μπω στον κόπο;
Συμβατικό σπίτι Vs Κομπόσπιτο
Η ποιότητα του αέρα, ο θόρυβος, το φως, οι κραδασμοί, οι θερμοκρασίες και πολλοί άλλοι παράγοντες διαμορφώνουν τη σχέση μας με το σπίτι μας. Το βασικό κίνητρο για την κατασκευή ενός σπιτιού από Κομπ είναι η αναβάθμιση της ποιότητας ζωής μας. Έτσι και άμεσα (κατοικώντας σε αυτό), αλλά και μακροπρόθεσμα, θα συμβάλουμε σε ένα πιο καθαρό περιβάλλον και σε ένα υγιές και λιγότερο “τραυματισμένο” οικοσύστημα. Που σημαίνει ότι, αναμφίβολα, η ποιότητα ζωής σε ένα σπίτι από Κομπ είναι κατά πολύ ανώτερη από ένα συμβατικό σπίτι.
Από τα βασικά ατού των κομπόσπιτων είναι ότι είναι δροσερά το καλοκαίρι και ζεστά τον χειμώνα, χωρίς να χρειάζεται σπατάλη ενέργειας. Το γεγονός ότι αντέχουν σε μια ευρεία γκάμα καιρικών συνθηκών τα καθιστά φιλόξενα τόσο σε κρύα κλίματα, όσο και σε συνθήκες ερήμου. Οι τοίχοι, με πάχος που κυμαίνεται από 40 έως και 60 εκατοστά, έχουν τεράστια θερμική μάζα και επαρκή μόνωση, ειδική για χρήση παθητικών ηλιακών συστημάτων θέρμανσης. Και καθότι το Κομπ είναι άκαυστο, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για κτίσιμο φούρνων, τζακιών και καμινάδων. Ο χρόνος που απαιτείται για να ολοκληρωθεί ένα σπίτι από Κομπ είναι από Μάρτιο μέχρι Σεπτέμβριο, δηλαδή ολοκληρώνεται μέσα σε μια θερινή περίοδο, ανάλογα βέβαια και με το εμβαδόν του.
Μόνο που τέτοιου είδους κτίρια μπορούν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά σε πόλεις σχεδιασμένες για κατοικίες με σωστό προσανατολισμό και ζωτικό χώρο. Επομένως, σε μια ελληνική μεγαλούπολη, θα έχαναν αρκετά από τα πλεονεκτήματά τους.
Κουβεντούλα με τον Έλληνα κομπ-οιητή
Ο Κώστας Κοντομάνος, οικονομολόγος, ιδρυτής του www.cob.gr, πιονιέρος, εκπαιδευτής, εξαιρετικός γνώστης του Κομπ και ευρύτερα της φυσικής δόμησης στην Ελλάδα, είναι απορίας άξιο πώς ξεκίνησε να ασχολείται με σπίτια από πηλό και άχυρο, σε μια χώρα που είναι σχεδόν ταυτόσημη με το τσιμέντο.
“Εντελώς τυχαία. Είχα αγοράσει ένα χωράφι με την προοπτική να καλλιεργηθεί με φυσική καλλιέργεια και, ψάχνοντας τον πηλό ως καλλιεργητικό μέσο, τον ανακάλυψα ως δομικό υλικό. Έτσι, διαπίστωσα πως τα οφέλη τού να χτίζεις με φυσικά υλικά είναι: ποιότητα ζωής, χαμηλό οικολογικό αποτύπωμα και κόστος κατασκευής”.
Πόσο κοστίζει ένα σπίτι από Κομπ;
“Το Κομπ είναι ένα από τα πιο φθηνά οικοδομικά υλικά. Μόνο το χώμα από την εκσκαφή στον χώρο του σπιτιού ίσως αρκεί για το κτίσιμο του σπιτιού. Με λίγη εφευρετικότητα και με τη χρήση ανακυκλωμένων υλικών, όπου αυτό είναι δυνατόν, περιορίζεται το κόστος των υλικών στο ελάχιστο. Επιλέγουμε υλικά που, ανάλογα με το μέρος, είναι άμεσα διαθέσιμα και σε αφθονία: πέτρα, χώμα, άχυρο, ξύλο, φύκια, τρίχες ζώων κ.λπ.
Αν, λοιπόν, χτίσουμε στη Μάνη, θα χρησιμοποιήσουμε πέτρα, στις Πρέσπες χώμα και στη Λίμνη Πλαστήρα τσατμά (τοιχοποιία από ξύλο και χώμα).
Προσπαθούμε, επίσης, να ανακυκλώνουμε κάποια από τα πιο βιομηχανικά υλικά του σπιτιού (κουφώματα, σωλήνες, πλακάκια).
Ενδεικτικά, η κατασκευή ενός σπιτιού περίπου 20 τετραγωνικών στον Νέσσωνα, κοντά στη Λάρισα, στοίχισε 150€ σε υλικά τοιχοποιίας, 250€ σε είδη υγιεινής, 100€ σε ηλεκτρολογικά, 80€ σε πόρτες και παράθυρα, 1.200€ σε ξυλεία και στέγη και 200€ σε μικροέξοδα – συνολικά, δηλαδή, 2.000€. Δουλέψαμε δύο άτομα για πέντε μήνες, επενδύοντας τα περισσότερα σαββατοκύριακα και απογεύματά μας, ενώ η προσωπική μας εργασία δεν λαμβάνεται υπ’ όψιν στην κοστολόγηση. Σε γενικές γραμμές, σε ό,τι αφορά τα κόστη των κατασκευών με φυσική δόμηση, όπως το Κομπ, σπάνια υπερβαίνουμε τα 800-900€ ανά τετραγωνικό μέτρο, ενώ στην περίπτωση που χρησιμοποιηθούν τοπικά ή ανακυκλωμένα υλικά, μπορούμε να τα καταφέρουμε μία χαρά με 150-200€ το μέτρο”.
Τι ορίζει η νομοθεσία;
“Σύμφωνα με τη νομοθεσία στην Ελλάδα, τοιχοποιίες από πλιθιά ή Κομπ δεν μπορούν να φέρουν φορτία, γιατί δεν υπάρχει τρόπος να αποδειχθεί η στατική τους επάρκεια. Μπορεί, ωστόσο, να εκδοθεί οικοδομική άδεια στην περίπτωση που υπάρχει άλλη κατασκευή που θα φέρει τα φορτία, ενώ ο πηλός θα χρησιμοποιείται ως μέσο πλήρωσης. Έχουν ήδη αδειοδοτηθεί αρκετές κατοικίες με αυτόν τον τρόπο. Το ιδανικό, βέβαια, θα ήταν να ασχοληθεί η πολιτεία και ο τεχνικός κόσμος με τα σχετικά θέματα, για να μπορέσουμε κάποτε να έχουμε και πρότυπα για τα χωμάτινα σπίτια”.
Ποιοι επιλέγουν σπίτια από Κομπ;
“Οι ενδιαφερόμενοι ανήκουν σε δύο διαφορετικές κατηγορίες: Αυτούς που προσελκύονται από το χαμηλό κόστος κατασκευής και αυτούς που ενδιαφέρονται για το οικολογικό σκέλος και την ποιότητα ζωής. Αυτοί που θα επιλέξουν τελικά να χτίσουν ένα τέτοιο σπίτι, ανήκουν κυρίως στη δεύτερη ομάδα”.
Πώς προβλέπεται το μέλλον του Κομπ στην Ελλάδα;
“Λαμπρό! Η ανταπόκριση του κόσμου στην Ελλάδα είναι καλή, πολύ καλύτερη από εκείνη των περισσότερων ‘ανεπτυγμένων’ χωρών. Όλες οι συγκυρίες (οικονομικό κλίμα και οικολογικό κίνημα) τείνουν να δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες για την ευρύτερη διάδοση της φυσικής δόμησης. Παρόλο που στον κατασκευαστικό τομέα επικρατεί πολικός χειμώνας, εμείς ως ομάδα χτίζουμε κατά μέσο όρο οκτώ σπίτια ετησίως, με συνεχή αυξητική τάση”.
Σε κάποιον που δεν έχει ιδέα από Κομπ τι θα λέγαμε;
“Αν πρόκειται για άτομο χωρίς οικολογικές ανησυχίες, μάλλον τίποτα. Σε αντίθετη περίπτωση, θα επεσήμανα πως τα κτίρια από Κομπ αναπνέουν και διαπνέουν τέλεια, οι συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας είναι άριστες και μυρίζουν υπέροχα – σε αυτό συντελεί και το κερί με το οποίο είναι περασμένο το χωμάτινο πάτωμα.
Και, επιπρόσθετα, αν κάποιος δεν γνωρίζει περί τίνος πρόκειται, θα πρότεινα την επίσκεψη στην ιστοσελίδα μας www.cob.gr.
Όπως αναφέρουμε, ασχολούμαστε με τη φυσική δόμηση και τη βιοκλιματική αρχιτεκτονική, δύο πρακτικές που έχουν ως αποτέλεσμα την εξοικονόμηση πόρων και ενέργειας – η πρώτη στη φάση της κατασκευής μιας κατοικίας, ενώ η δεύτερη στη διατήρηση σταθερών συνθηκών διαβίωσης σε αυτήν. Και οι δύο καταλήγουν σε τεράστιο περιβαλλοντολογικό, αλλά και οικονομικό όφελος. Άλλωστε, στην εποχή της περιβαλλοντολογικής υποβάθμισης και της έλλειψης φυσικών πόρων, με τις χιλιάδες κρυμμένες τοξίνες στα σπίτια μας, δεν είναι πιο λογικό να επιστρέψουμε σε πιο αθώα, φθηνά και υγιεινά οικοδομικά υλικά;”.